Attila İlhan (1925 - 2005)

• Şair, yazar, eleştirmen, senarist, gazeteci.

  

  Attila İlhan

• 15 Haziran 1925'te Menemen'de doğdu.
• İzmir Atatürk Lisesinde okurken mektuplaştığı bir kıza yazdığı Nazım Hikmet şiiri nedeniyle okuldan uzaklaştırıldı. 1944 yılında okuma hakkını tekrar kazanarak İstanbul Işık Lisesine yazıldı.
• Lise son sınıftayken Cebbaroğlu Mehemmed adlı şiiriyle CHP'nin düzenlediği şiir yarışmasında ikinci oldu. (Aynı yarışmada Cahit Sıtkı'nın Otuz Beş Yaş şiiri birinci olur.)
• İstanbul Hukuk Fakültesinde okudu. Üniversite yıllarında şiirleri Yığın ve Gün gibi dergilerde yayımlanmaya başladı.
• 1948’de ilk şiir kitabı Duvar’ı kendi imkanlarıyla yayımladı.
• Son sınıfta gazeteciliğe başlayan sanatçı, öğrenimini yarıda bıraktı.
• Paris'e ilk kez 1949'da Nazım Hikmet'i hapisten kurtarmak için yapılan çalışmalara katılmak için gider. Paris'te Dada Hareketi'nin öncü ismi Tristan Tzara başta olmak üzere birçok sanatçıyla tanıştı.
• 1950'li yıllar İzmir-İstanbul-Paris üçgeninde geçti.
• Paris'te geçen zamanlar düşünce dünyasını ve sanat anlayışını derinden etkiledi.
• 1953'te Vatan gazetesinde sinema eleştirileri yazmaya başladı.
• Senaryolarında Ali Kaptanoğlu adını kullandı.
• 1968’de Biket İlhan ile evlenen sanatçı on beş yıl evli kaldı.
• Türkiye’de televizyon yayınlarının başlamasıyla 1970'lerde senaryo yazarlığına döner. Sekiz Sütuna Manşet, Kartallar Yüksek Uçar ve Yarın Artık Bugündür gibi çok beğenilen dizilere imza attı.
• 1981'den sonra birçok gazetede köşe yazarlığı yaptı.
• 10 Ekim 2005'te Kanlıca'daki evinde öldü.

Sanat Anlayışı

• Şiir, roman, senaryo, gezi, deneme, fıkra, eleştiri gibi birçok dalda eser verdi.
• Şiir anlayışında sentezden yanadır. Türk şiirinin, halk ve divan edebiyatından beslenerek modernize olmasını savunmuştur. 
• Adını 1950'li yıllarda duyurmaya başlayan sanatçı hem Garip Hareketi'ne hem de kimi açılardan İkinci Yenicilere karşı çıkmıştır.
• Garipçilerin aksine imgeyi öne çıkarır.
• İmgeyi öne çıkarması onu İkinci Yenicilere yaklaştırmış olsa da Attila İlhan, şiirde anlamı gerekli görmeyen ve imgeyi amaç haline getiren İkinci Yenicileri de eleştirir. Ona göre İkinci Yeni, şiiri yozlaştırmaktadır.
• Onun eserlerinde toplumsal gerçekçilik ile aşırı romantizm ve modern sanata ait birçok unsur birbirine karışır. 
• Genel olarak yalnızlık, umutsuzluk, karamsarlık, bunalım, aşk, yolculuk, tedirginlik, yabancılaşma, barış, özgürlük, ölüm, insan sevgisi şiirlerinin başlıca temalarıdır. 
• Şiirlerinde, günlük dilden kalkan ya da Fransızca, Almancadan seçtiği sözcüklere de yer veren şair, dil konusunda keyfi davranmıştır. 
• Yazım kurallarına da pek uymaz. Şiirlerinde büyük harf kullanmayan şair sadece özel isimlere gelen ekleri göstermek için kesme işareti kullanmıştır. 

Mavi Dergisi ve Maviciler

• 1950'li yıllarda adını daha çok Attila İlhan'ın "sosyal realizm"  tartışmalarıyla duyuran Mavi dergisi, Türk şiirine Garip şiiri ve İkinci Yeni şiiri arasında yeni fikirler getirmiştir.
• Attila İlhan, sonradan katıldığı bu dergide başrolü oynamıştır. 
• Bu derginin etrafında toplanan sanatçılar Maviciler olarak bilinmektedir. 
• Dergideki yazılardan hareketle bir Mavi Akımı oluşturulmak istenmişse de bu hareket başarıya ulaşamamıştır (bk. Mavi Dergisi ve Maviciler).

Eserleri

Şiir Kitapları:

Duvar (1948)
Sisler Bulvarı (1954)
Yağmur Kaçağı (1955)
Ben Sana Mecburum (1960)
Bela Çiçeği (1962)
Yasak Sevişmek (1968)
Tutuklunun Günlüğü (1973)
Böyle Bir Sevmek (1977)
Elde Var Hüzün (1982)
Korkunun Krallığı (1987)
Ayrılık Sevdaya Dahil (1993)
Kimi Sevsem Sensin (2002)

• Romanları: 

Sokaktaki Adam (1953)
Zenciler Birbirine Benzemez (1957)
Kurtlar Sofrası (1963/64)
Bıçağın Ucu (1973)
Sırtlan Payı (1974)
Yaraya Tuz Basmak (1978)
Dersaadet’te Sabah Ezanları
Fena Halde Leman (1980)
O Karanlıkta Biz (1988)
Haco Hanım Vay (1984)
Allah'ın Süngüleri-Reis Paşa (2002)
Gâzi Paşa (2005)
O Sarışın Kurt (2007)

• Senaryo (dizi): 

Sekiz Sütuna Manşet (1982)
Kartallar Yüksek Uçar (1984)
Yarın Artık Bugündür (1986)

• Senaryo (film):

Yalnızlar Rıhtımı (1959)
Ateşten Damla (1960)
Şoför Nebahat (1960)
Devlerin Öfkesi (1960)
Rıfat Diye Biri (1962)
Ver Elini İstanbul (1962)

• Gezi Notları: Abbas Yolcu

Şiirlerinden...

Ben Sana Mecburum

ben sana mecburum bilemezsin
adını mıh gibi aklımda tutuyorum
büyüdükçe büyüyor gözlerin
ben sana mecburum bilemezsin
içimi seninle ısıtıyorum 

ağaçlar sonbahara hazırlanıyor
bu şehir o eski İstanbul mudur
karanlıkta bulutlar parçalanıyor
sokak lambaları birden yanıyor
kaldırımlarda yağmur kokusu
ben sana mecburum sen yoksun 

sevmek kimi zaman rezilce korkuludur
insan bir akşamüstü ansızın yorulur
tutsak ustura ağzında yaşamaktan
kimi zaman ellerini kırar tutkusu
birkaç hayat çıkarır yaşamasından
hangi kapıyı çalsa kimi zaman
arkasında yalnızlığın hınzır uğultusu 

fatihte yoksul bir gramofon çalıyor
eski zamanlardan bir cuma çalıyor
durup köşe başında deliksiz dinlesem
sana kullanılmamış bir gök getirsem
haftalar ellerimde ufalanıyor
ne yapsam ne tutsam nereye gitsem
ben sana mecburum sen yoksun 

belki haziranda mavi benekli çocuksun
ah seni bilmiyor kimseler bilmiyor
bir şilep sızıyor ıssız gözlerinden
belki Yeşilköy'de uçağa biniyorsun
bütün ıslanmışsın tüylerin ürperiyor
belki körsün kırılmışsın telaş içindesin
kötü rüzgâr saçlarını götürüyor 

ne vakit bir yaşamak düşünsem
bu kurtlar sofrasında belki zor
ayıpsız fakat ellerimizi kirletmeden
ne vakit bir yaşamak düşünsem
sus deyip adınla başlıyorum
içim sıra kımıldıyor gizli denizlerin
hayır başka türlü olmayacak
ben sana mecburum bilemezsin...

Pia

ne olur kim olduğunu bilsem pia'nın
ellerini bir tutsam ölsem
böyle uzak uzak seslenmese
ben bir şehre geldiğim vakit
o başka bir şehre gitmese
otelleri bomboş bulmasam
içlenip buzlu bir kadeh gibi
buğulanıp buğulanıp durmasam
ne olur sabaha karşı rıhtımda
çocuklar pia'yı görseler
bana haber salsalar bilsem
içimi büsbütün yıldız basar
bir hançer gibi çıkıp giderdim

ben bir şehre geldiğim vakit
o başka bir şehre gitmese
singapur yolunda demeseler
bana bunu yapmasalar yorgunum
üstelik parasızım pasaportsuzum
ne olur sabaha karşı rıhtımda
seslendiğini duysam pia'nın
sırtında yoksul bir yağmurluk
çocuk gözleri büyük büyük
üşümüş ürpermiş soluk
ellerini tutabilsem pia'nın
ölsem eksiksiz ölürdüm

İlgili Sayfalar 

• Mavi Dergisi ve Maviciler

• Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şiir 

• İkinci Yeni Hareketi 

Yararlanılan Kaynaklar

• Attila İlhan ve Batı, Serhat Işık 
• Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Mavi Hareketi, Salim Çonoğlu