Rıfat Ilgaz (1911-1993)

Rıfat Ilgaz

• Roman, hikaye ve mizah yazarı, şair, gazeteci, öğretmen. 
• Kastamonu Cide doğumludur.
• Asıl adı Mehmet Rıfat olan sanatçı, edebiyatımızda Koca Çınar olarak da anılmaktadır.
• 1928’de Muallim Mektebini,1936 Gazi Eğitim Enstitüsünü ve İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümünü bitirdi. 
• Türkçe öğretmeni olan Ilgaz, öğretmenliği elinde alınan bir öğretmendir. 
• İlk şiiri 1927'de yerel bir gazetede yayımlanır. 
• Özellikle II. Dünya Savaşı yıllarındaki toplumsal sorunlar, yoksulluk ve yaşadığı haksızlıklar onu toplumcu bir anlayışa yönlendirir.
• Sınıf adlı şiir kitabıyla tanınmaya başlayan sanatçı, toplumcu şiirin önde gelen şairlerinden biridir.
• İdeolojik yanı güçlü bir yazar, yazdığı kitaplar ya da gazete-dergi yazıları nedeniyle birçok kez kovuşturmaya uğrayıp hapis yatmıştır. 
• 1950’li yıllarda gazeteciliğe başlayan Ilgaz, bunun yanında Yürüyüş, Markopaşa Adembaba, Akbaba, Dolmuş gibi dergilerde yazılar yazmıştır. 
• 1946 yılında kurulan, Aziz Nesin, Sabahattin Ali ve Rıfat Ilgaz gibi yazarlarıyla öne çıkan Markopaşa, Türk mizah tarihinin en yüksek tirajlı yayınlarından biridir. Tek partili yıllarda adeta muhalefet partisi gibi çalışan dergi dönemin iktidarı tarafından sık sık toplatılmış ya da kapatılmıştır.
• Yazar, Yıldız Karayel romanı ile Madaralı Roman Ödülü ve Orhan Kemal Roman Armağanı olmak üzere iki ödül birden kazanır.
• 1974’te emekli olup memleketi Cide’ye yerleşmesine rağmen 12 Eylül döneminde tekrar gözaltına alınmış ve bir aydan fazla tutuklu kalmıştır.
• Her yıl, vefat ettiği gün olan 7 Temmuz’da, Kastamonu Cide'de adına Sarı Yazma Festivali düzenlenmektedir. 

Edebi Kişiliği

• Edebiyata şiir yazarak adım atmış, 1950'den sonra nesre geçmiştir. 
• İlk dönem şiirlerinde Ahmet Haşim'in etkisindedir.
• Sonrasında Toplumcu şiir anlayışını benimseyen sanatçı, toplumcu şiirin önde gelen şairlerinden biridir. 
• Yaşadığı çağa tanıklık eden ve konularını yaşanılan çağdan alan somut bir şiir anlayışını benimser.
• Şiirdeki başarısına rağmen ona asıl ününü sağlayan mizahi hikayeleri ile Hababam Sınıfı adlı roman serisidir.
• Yazar, mizahi yazılarında "Stepne" takma adını kullanmıştır.
• Bir öğretmen olan Rıfat Ilgaz'ın eserlerinde "çocuk" vazgeçilmez temalardan biridir. Çocukları konu ettiği şiirlerinin yanında çocuk romanları da yazmıştır.
• Toplumcu gerçekçi bir anlayışla kaleme aldığı hikaye ve romanlarında halkın çeşitli sorunlarına eğilmiştir.
• Romanlarında ele aldığı konular büyük oranda kendi yaşadıkları ve gözlemleridir. 
• Romanlarında mekanlar genellikle doğup büyüdüğü Batı Karadeniz‘dir.  
• Karadeniz'in Kıyıcığında, Halime Kaptan, Sarı Yazma ve Yıldız Karayel doğrudan Karadeniz Bölgesi‘nin merkeze alındığı romanlardır.
• Yalın ve içten bir üsluba sahiptir.
• Yazarın kendi hayatında izler taşıyan romanı Karartma Geceleri, Yusuf Kurçenli tarafından filme çekilmiştir.
• Ilgaz'a asıl ününü kazandıran Hababam Sınıfı (1959) isimli öykü dizisi - sonradan roman haline gelmiştir - birçok kere basılarak tiyatro ve sinemaya uyarlanmıştır. 

Roman Konuları

• Karatma Geceleri: Romanın kahramanı edebiyat öğretmeni olan Mustafa Ural’dır. İkinci Dünya Savaşı yıllarında geçen romanda Mustafa Ural, toplatılan şiir kitabı nedeniyle aranmaktadır. Sağlık problemleri vardır. İstanbul’un soğuk ve karartılmış sokaklarına, eş dost evlerine sığınır. Yazarın kendi hayatından izler taşıyan roman bir aydın, şair ve öğretmen olan Mustafa Ural'ın kaçış hikayesini anlatırken 1940'lı yılların Türkiye'sine de ışık tutmaktadır.

• Hababam Sınıfı: Eğitim sistemine yapılmış mizahi bir eleştiridir. Öğrenciler, onları anlamayan ve yeniliklere kendilerini kapamış öğretmenleriyle çatışma yaşarlar. Otoriter anlayışla hareket eden bu öğretmenler, eğitimin merkezine öğrencileri yerine kendilerini alırlar. Öğrencilerin uyması gereken kurallar yığını ve her istediği emir gibi yerine getirilsin isteyen öğretmenleri vardır. Öğrenciler, öğretmenlerinin bu tutumu karşısında kendilerine bir özgürlük alanı yaratmak ister. Öğretmenlerini türlü oyunlarla kandırarak kendi istediklerini yapmaya çalışmaları hep bu özgürlük arayışının sonucudur. Eserini yazarken geleneksel Türk tiyatrosundan da yararlanan yazar, karakterlerine ya da fiziki özelliklerine göre kahramanlarına takma adlar vermiştir: İnek Şaban, Kel Mahmut, Tulum Hayri, Sidikli Turan, Yavşak Şadi, Badi Ekrem, Öküz Kont, Sansar Behçet, Susak Cafer, Hayta, Palamut Recep, Güdük Necmi, Domdom Ali…

Eserleri

• Roman: Hababam Sınıfı, Karatma Geceleri, Sarı Yazma, Yıldız Karayel, Halime Kaptan, Karadeniz Kıyıcığında, Meşrutiyet Kıraathanesi, Apartıman Çocukları, Hoca Nasrettin ve Çömezleri, Hababam Sınıfı İcraatın İçinde


• Mizahi Hikâyeler: Don Kişot İstanbul’da, Radarın Anahtarı, Saksağanın Kuyruğu, Şeker Kutusu, Kesmeli Bunları, Nerde O Eski Usturalar.


• Şiir Kitapları: Yarenlik, Sınıf, Yaşadıkça, Devam, Üsküdar'da Sabah Oldu, Soluk Soluğa, Karakılçık, Uzak Değil, Güvercinim Uyur mu, Kulağımız Kirişte, Ocak Katırı Alagöz, Çocuk Bahçesi


• Anı: Yokuş Yukarı, Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra, Dördüncü Bölük, Nerde Kalmıştık

Çıkmış Soru

İlk şiirini 1927’de Güneş dergisinde yayımlayan şairin ilk dönem şiirlerinde Ahmet Haşim’in belirgin bir etkisi görülür. Bireysel duygulanmalarını estetikçi bir yaklaşımla şiirin dünyasında buluşturur. Karamsar ve içe dönük bir şairdir. 1940 yılına kadar yazdığı şiirleri romantik, bu tarihten sonraki şiirleri ise toplumsal gerçekçi bir özellik taşır. Devrin sosyal yapısı ve geçim sıkıntısı Nâzım Hikmet’in de etkisiyle onu toplumu önceleyen bir sanat anlayışına yaklaştırır. Yarenlik, Sınıf, Yaşadıkça, Devam, Üsküdar’da Sabah Oldu gibi şiir kitaplarının yanında birçok güldürü dizileri de yayımlanan ... kendi şiirini “yaşadığı çağa tanıklık eden ve konularını yaşadığı çağdan alan somut bir şiir” şeklinde özetler.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? (2016)
A) Rıfat Ilgaz
B) Cahit Irgat
C) Sabahattin Ali
D) Ataol Behramoğlu
E) İsmet Özel

İlgili Sayfalar

• "Çocuklarım" Şiiri


• Toplumcu Gerçekçi Roman ve Hikaye 


• Toplumcu Şiir Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şairler


• Karadeniz'in Kıyıcığında Özet

Yararlanılan kaynaklar için Kaynakça sayfamıza bakınız.