Şiir Bilgisi Çıkmış Sorular (Çözümlü)

Ela gözlerine kurban olduğum
Yüzüne bakmaya doyamadım ben
İbret için gelmiş derler cihana
Noktadır benlerin sayamadım ben
1. Bu dörtlükle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? (2006 ÖSS Edb.)
A) 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
B) Redif vardır.
C) Tam uyak kullanılmıştır.
D) Koşma türünün özelliklerini taşımaktadır.
E) Benzetme sanatından yararlanılmıştır.

Çözümü

A — E-la göz-le-ri-ne kur-ban ol-du-ğum — 11'li hece ölçüsü
B — doy-amadım ben — say-amadım ben — redif

C — Dizelerde tam uyağa örnek yok. ("y" - yarım uyak)
D — Koşmalar 11'li hece ölçüsüyle yazılır. Uyak şemasına bakıldığında koşmanın ilk dörtlüğü olduğunu söylemek mümkün. (a,b,c,b)
E — Sevgilinin ben'leri noktaya benzetilmiş.
Cevap C

Kaman civarına bahar gelince
Yıkılır ovadan yörük çadırları,
Yücesinde pare pare duman tutmuş
Düldül Dağ’ın yaylasında mekân kurulur.
Hoş gelmişsin ilkbahar!
Nisan ayı içinde donanır dağlar,
Donanır yeşilinden, alından
2. Bu dizelerde aşağıdaki şiir türlerinden hangisine özgü nitelikler ağır basmaktadır? (2006 ÖSS Edb.)
A) Lirik     B) Pastoral     C) Epik     D) Didaktik      E) Dramatik

Çözümü

Pastoral şiir; kır ve doğal yaşamı, tabiat sevgisini, tabiata yönelik bir eğilimi konu edinen şiirlerdir.
Cevap B

3. Aşağıdakilerin hangisinde verilen dizelerde uyak (kafiye) kullanılmamıştır? (2007 ÖSS Edb.)
A) Selam olsun karanfilin alına
Selam, tomurcuklu defne dalına
B) Bu bohça, duygunun coşkun selidir
İçimi coşturan bahar yelidir
C) O gün gelsin şöyle bir yarış olsun da gör
Dünyayı hele sen bir barış olsun da gör
D) Öpe öpe uyandırdım, şiir yaptım sözcükleri
Savaşta kalemime kurşun yaptım sözcükleri
E) Değirmen değirmen, beni de öğüt
Ben meyvesiz ağaç, yürüyen söğüt

Çözümü

A'da — al - dal
B'de — sel - yel
C'de — yarış - barış
D'de sadece sözcük halinde redif var.
E'de — öğüt - söğüt
Cevap D

I. Biz de hafif olsaydık bir rüzgârdan
II. Yer alsaydık şu bulut kervanında
III. Güzele ve yeniye doğru koşan
IV. Bu sonrasız gidişin bir yanında
4. Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2007 ÖSS Edb.)
A) 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
B) Hepsinde redif kullanılmıştır.
C) Duraklarda belirli bir kurala uyulmamıştır.
D) I. ve II. dizelerde ulama vardır.
E) I. ve III. ile II. ve IV. dizelerde çapraz uyak (kafiye) görülmektedir.

Çözümü

A'da — Biz de ha-fif ol-say-dık bir rüz-gâr-dan — 11'li hece ölçüsü
B'de — I ve III. dizeler arasında sadece uyak var, redif kullanılmamış.
C'de — Dizelerdeki sözcüklerin belli kümelere ayrılmasına durak denir. Durak, parçaya ahenk ve okuyuşa rahatlık veren bir unsurdur. Duraklar sözcüğü bölmez, sözcüğün sonuna rastlar. Bir şiirin hece ölçüsü ile yazılmış olması düzenli bir durağa sahip olduğunu göstermez. Verilen dizelerde duraklarda belirli bir kurala uyulmamış.
D'de — I. dizede "hafif olsaydık", II. dizede "Yer alsaydık" sözcüklerinde ulama yapılabilir.
E'de — Verilen dörtlükte çapraz uyak kullanılmıştır.
Cevap B

I. Kimi şairler şiiri yalnızca uyakta aramaya kalkışmışlardır.
II. Bu akımın etkisindeki şairler şiirin, içerdiği mazmunlar bakımından kusursuz olması gerektiğini savunmuşlardır.
III. Bu şairler, şiirde veznin sağladığı ritmi önemserler.
IV. Betimleyici şiir anlayışını benimseyen şairler, canlı, renkli şiirler yazmışlardır.
V. Bu şiirde şair, dış dünyadaki varlıkları kendi duygu dünyasına göre yorumlayarak farklı izlenimlere ulaşmıştır.
5. Yukarıdaki cümlelerin hangileri şiirin ahenk özellikleriyle ilgilidir? (2008 ÖSS Edb.)
A) I. ve III. B) I. ve IV. C) II. ve III. D) II. ve IV. E) III. ve V.

Çözümü

Şiirde uyak ve ölçü ahenk unsurudur. Şiirde ahenk uyak-redif, ölçü ve sesle ilgili bazı söz sanatları ile sağlanır.
Cevap A

I. Rüyan, pınarlarda buğulanan nur
II. Sevgin, sırma sırma dökülen şafak
III. Senin için ekin öpüyor yağmur
IV. Senin’çin tarlada büyüyor başak
6. Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? (2008 ÖSS Edb.)
A) I. ve III. dizeler birbirleriyle tam uyaklıdır.
B) I. ve III. dizeler ile II. ve IV. dizeler arasında çapraz uyak vardır.
C) Dize sonlarında redif yoktur.
D) Ölçüyü tutturmak için ünlü düşmesine başvurulmuştur.
E) Dizelerin tümü 4+4+3 duraklıdır.

Çözümü

A'da — İki ses benzerliği tam uyaktır. (nur - yağmur)
B'de — Verilen dörtlükte çapraz uyak kullanılmıştır. (a,b,a,b)
C'de — Dize sonlarında uyaktan sonra tekrarlanan sözcükler ile aynı görevde kullanılan eklere redif denir. Verilen dörtlükte redif kullanılmamış.
D'de — Ölçüyü tutturmak için ünlü düşmesine başvurulmuş. (Senin için — Senin’çin)
E'de — Dizelerdeki sözcüklerin belli kümelere ayrılmasına durak denir. Bir şiirin hece ölçüsü ile yazılmış olması düzenli bir durağa sahip olduğunu göstermez. Verilen dizelerde duraklarda belirli bir kurala uyulmamış.
Cevap E

Böyle bağlar
Yâr başın böyle bağlar
Gül açmaz bülbül ötmez
Yıkılsın böyle bağlar
7. Bu maniyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2009 ÖSS Edb.)
A) Cinaslı uyak kullanılmıştır.
B) Benzetmelere yer verilmiştir.
C) İlk dize uyak oluşturma amacıyla kullanılmıştır.
D) Uyak düzeni aaba biçimindedir.
E) Kesik mani olarak adlandırılır.

Çözümü

A'da — Cinas; sesleri aynı, anlamları ayrı sözcük ya da sözcük grupları ile yapılan uyaktır. II. dizedeki "bağlar", bağlamak eyleminin geniş zaman çekimidir. IV. dizedeki "bağlar" ise meyve bahçesi anlamındaki bağ'ın çokluk halidir.
B'de — Dizelerden benzetmeye yer verilmemiştir.
C'de — İlk dize uyak oluşturma amacıyla kullanılmış.
D'de — Uyak düzeni aaba biçimindedir.
E'de — Kesik mani, birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan manilerdir. Bu kesik dize sadece kafiyeyi hazırlar.
Cevap B

Gerin, bedenim, gerin;
Doğan güne karşı.
Duyur duyurabilirsen,
Elinin, kolunun gücünü,
Ele güne karşı.
8. Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2009 ÖSS Edb.)
A) Serbest ölçüyle yazıldığı
B) Sıradan, günlük olaylara yer verildiği
C) Yalın bir anlatımının olduğu
D) İmgelere dayalı bir anlatım içerdiği
E) Konuşma dilinin söz değerleriyle oluşturulduğu

Çözümü

A'da — Dizelerin hece sayıları eşit değil.
B'de — Şiir Orhan Veli'ye ait. Birçok şiirde olduğu gibi günlük hayata, yaşama sevincine, sıradan insanların hayatına değinmiş.
C'de — Günlük konuşma dili kullanılarak yalın bir anlatım tercih edilmiştir.
D'de — İmge, anlatılmak isteneni daha canlı, daha duyulur biçimde anlatmak için onunla başka şeyler arasında bağlantı kurarak yeni biçimler tasarlamaktır. Başka bir ifadeyle sanatçının çeşitli duyularıyla algıladığı özel, özgün bir görüntünün dille aktarılışıdır. Birçok şair dış dünyadaki varlıkları ve olayları duygu ve düşüncelerini de katarak teşbih, istiare, mecaz vb. yollarla daha farklı gösterebilmeyi (imgeleştirme) tercih ederler ancak verilen dizelerde böyle bir yol tercih edilmemiştir.
E'de — Şiirde kullanılan dil günlük konuşma diline yakındır.
Cevap D

Ne sabahtır bu mavilik, ne akşam!
Uyandırmayın beni, uyanamam.
Kaybolmuş sevdiklerimiz aşkına,
Allah aşkına, gök, deniz aşkına
Yağsın kar üstümüze buram buram…
9. Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2009 ÖSS Edb.)
A) Hece ölçüsüyle yazılmıştır.
B) Redife yer verilmiştir.
C) Farklı uyak türleri kullanılmıştır.
D) Seslenmelerden yararlanılmıştır.
E) Yinelemelerden yararlanılmıştır.

Çözümü

A'da — Hece ölçüsü, dizelerdeki hece sayısının denkliğine dayanan ölçüdür. Her dize aynı sayıdaki heceden oluşur. "Parmak hesabı" olarak da bilinir. Verilen dörtlük 11'li hece ölçüsü ile yazılmıştır.
B'de — III. ve IV. dizelerde sözcük halinde redif kullanılmıştır. (aşkına)
C'de — Dizelerde sadece tam uyak kullanılmıştır. (-am, -iz)
D'de — Dizelerde seslenme (nida) sanatı kullanılmış. Nida, söze coşku katmak için şiirde seslenme ifade eden sözler kullanmaktır. "Â, ey, ey, yâ, hey, behey, eyvâh, âmîn!" gibi ünlem ya da ünlem gibi tonlanan sözcükler ile yapılır. Ancak bu örnekte olduğu gibi ünlem bildiren sözcük olmadan da nida sanatı yapılabilir. Şiddetli duyguları, heyecanları coşkun bir seslenişle anlatmak da nida (seslenme) kabul edilir.
E'de — Sözün etkisini güçlendirmek ve söze ahenk katmak amacıyla, anlamın üzerinde yoğunlaştığı sözcük ya da söz öbeklerini arka arkaya tekrar etmeye "yineleme" denir. Şiirde hem ikileme (buram buram) kullanılmış hem de "aşkına" sözcüğü üç kez tekrarlanmış.
Cevap C

Şiirin, dil ve imge aracılığıyla gerçekliği yoğunlaştıran, en özlü ve en az söze indirgeyen bir anlatımı vardır.
10. Aşağıdakilerden hangisi bu cümlede söylenene örnek gösterilemez? (2009 ÖSS Edb.)
A) Dünyanın en güzel kadını bu oydu
Saçlarını tarasa baştan başa Rumeli
B) Dağ dağ o güzel ses, bütün etrafı gezindi
Görmüş ve geçirmiş denizin kalbine sindi
C) İnsanlar yüzyıllardır evler yaptılar
İrili ufaklı birbirinden farklı
D) Demirciler bir nehri dövmektedir
Ucuz bir tarlaya sunulmak üzere
E) Başkadır çünkü bu akşam bütün akşamlardan
Güneşin vehmi saraylar yaratır camlardan

Çözümü

İmge, anlatılmak isteneni daha canlı, daha duyulur biçimde anlatmak için onunla başka şeyler arasında bağlantı kurarak yeni biçimler tasarlamaktır. Başka bir ifadeyle sanatçının çeşitli duyularıyla algıladığı özel, özgün bir görüntünün dille aktarılışıdır. Bu da daha çok söz sanatları ile yapılır. C'deki dizeler bu nedenle bu duruma örnek gösterilmez.
Cevap C

Hayır, hayal ile yoktur benim alışverişim,
İnan ki her ne demişsem, görüp de söylemişim
Şudur cihanda benim en beğendiğim meslek
Sözüm odun gibi olsun, hakikat olsun tek.
11. Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2009 ÖSS Edb.)
A) Düz yazıya yaklaşan bir havası vardır.
B) Dilin alışılmış kalıpları yıkılmaya çalışılmıştır.
C) Somutlamaya başvurulmuştur.
D) Uyak ve yineleme, ahengi sağlayan ögelerdendir.
E) Gerçekçi sanat anlayışına bağlılığı yansıtır.

Çözümü

A'da — Şiir Mehmet Akif Ersoy'a ait. (Soruyu çözmek için bunu bilmek gerekmiyor.) Verilen dizelerde şairanelik geride bırakılarak düşünce öne çıkarılmış. Dizeleri düz yazı şeklinde yazmak mümkün.
B'de — Dilin alışılmış kalıpları yıkılması, imgelerin kullanılması gerekir. Özellikle II.Yeni Hareketinde gördüğümüz durum bu şiirde yok.
C'de — Soyut kavramları anlaşılır duruma getirmek için somut anlamlı sözcüklerden yararlanılır. Buna somutlama denir. Şiirde soyut bir kavram olan "hayal" somutlaştırılmıştır.
D'de — Şiirde ahenk; uyak-redif, ölçü ile cinas, tekrir gibi bazı söz sanatlarıyla yapılır. Verilen dörtlükte ahenk uyak ve tekrarlarla (yineleme) sağlanmış.
E'de — Dizelerin sahibi için önemli olan gerçeği söylemektir. Bu, şaire göre sözü süsleyerek söylemekten çok daha önemlidir.

Cevap B

Paylaşırsa dost paylaşırmış
İnsanın derdini, sevincini
Dost ümidiyle ortalığa düşmeye gör
Hangi kapıyı çalsam kimseler yok
Hangi omza dokunsam yabancı çıkar
12. Aşağıdakilerden hangisi içerdiği duygu yönünden yukarıdaki şiire anlamca en yakındır? (2010 LYS)
A) Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge
Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı
B) Hep seninçündür benim dünyâ cefâsın çektiğim
Yoksa ömrüm varı sensiz neyleyim dünyâyı ben
C) Gülmek ol gonceye münâsibdir
Ağlamak bu dil-i hazîne gerek
D) Bülbüller öter güller açar şâd gönül yok
Hiç böyleliğin görmemişiz fasl-ı bahârın
E) Bâğ-ı dehrin hem hazânın hem bahârın görmüşüz
Biz neşâtın da gamın da rûzgârın görmüşüz

Çözümü

Verilen şiirde öne çıkan duygu yalnızlıktır. Şıklar içinde bu duyguya en yakın A şıkkıdır. Fuzuli'ye ait bu beytin Türkçesi şöyledir: Gönlümün ateşinden başka kimse bana yanmaz, sabah rüzgarından başka kimse de kapımı çalmaz.

Cevap A

Olmuyor neyleyim
Olmuyor velinimetim efendim
Olmuyor yirminci asırda
Tarz-ı kadîm üzre gazeller söylemek
13. Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2010 LYS)
A) Eski edebî anlayışa karşı çıkan bir anlayış dile getirilmiştir.
B) Yabancı kökenli sözcükler kullanılmıştır.
C) Yinelemeye başvurulmuştur.
D) Farklı duygular uyandırma amacı güdülmüştür.
E) Devrik cümlelerin etkileyiciliğinden yararlanılmıştır.

Çözümü

Şiirde "tarz-ı kadim", eski tarz şiir (divan şiiri) anlamında kullanılmıştır. Yirminci asırda divan şiiri tarzında şiirler söylemek olmuyor diyerek eski edebiyata karşı çıkan bir anlayış dile getirilmiş. 
Şiirde "tarz-kadim", "velinimetim" gibi yabancı kökenli sözcükler kullanılmış.
"Olmuyor" sözcüğü üç kez tekrarlanarak yinelemeye başvurulmuş.
Şiirde devrik cümleler tercih edilmiş.
Cevap D

Siyah ebrûların duruben çatma
Gamzen oklarını âşıka atma
Sana gönül verdim beni ağlatma
Benim gözüm nuru gönlüm sürûru

I. 11’li hece ölçüsüyle oluşturulmuştur.
II. Divan mazmunlarından yararlanılmıştır.
III. Konusu aşktır.
IV. Nazım türü ağıttır.
V. Zengin uyak kullanılmıştır.
14. Yukarıdaki dizelerle ilgili olarak verilen numaralanmış bilgilerden hangileri yanlıştır? (2010 LYS)
A) I. ve II.    B) I. ve III.   C) II. ve V.   D) III. ve IV.   E) IV. ve V.

Çözüm

Verilen dörtlükte 11'li hece ölçüsü  kullanılmıştır.
Mazmun, klişeleşmiş söz ve anlatımdır. Özellikle divan şiirinde "gamze" göz süzüş anlamıyla kullanılır. Sevgili gözlerini süzdükçe oka benzetilen kirpikler aşığın kalbine saplanır.
Şiirin konusu aşktır. Bu arada "sürur" sevinç demektir. Dizelerde şair idealleştirdiği güzel bir kadına seslenmektedir.
Ağıt, bir kişinin ölümünden duyulan acıyı anlatmak amacıyla söylenen şiirlerdir. Bu nedenle şiir ağıt türüne örnek olamaz.
Dizelerde zengin değil tam uyak kullanılmıştır. (çat-at-ağlat) Dize sonlarındaki -ma'lar olumsuzluk eki olduğu için rediftir. 

Cevap E

Güneş çekildi demin
Doğdu bir cenk akşamı
Bu bütün günlerimin
İçime denk akşamı

Gidene bak gidene
Güller sarmış dikene
Mevlâ sabırlar versin
Gizli sevdâ çekene

I. 7’li hece ölçüsüyle oluşturulmuştur.
II. Uyak (kafiye) şemaları aynıdır.
III. Nazım birimleri aynıdır.
IV. Doğaya özgü ögelerden yararlanılmıştır.
V. Bir dilek belirtilmiştir.
15. Yukarıdaki numaralanmış bilgilerden hangileri verilen şiirlerin ortak özelliği değildir? (2010 LYS)
A) I. ve II.    B) I. ve III.    C) II. ve V.    D) III. ve IV.    E) IV. ve V.

Çözüm

Her iki şiir de 7'li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
Uyak şemaları farklıdır. I. dörtlüğün uyak şeması: a,b,a,b — II. dörtlüğün uyak şeması ise a,a,b,a şeklindedir.
Nazım birimi dizelerin kümeleniş şekilleridir. İki şiirin de nazım birimi dörtlüktür.
İki şiirde de doğaya özgü ögelerden yararlanılmış. (güneş ve güller)
II. şiirde bir dilek belirtilmiş iken (Mevlâ sabırlar versin) I. şiirde dilek bildiren bir ifade yok.
Cevap C

16. Aşağıdaki dizelerin hangisinde şiirsellik daha sınırlıdır? (2011 LYS)
A) Deniz engin bir sudur, tuzlu, yeşil, dalgalı
Kenarlarını süsler bazen küçük bir yalı
B) Ellerim takılırken rüzgârların saçına
Asıldı arabamız bir dağın yamacına
C) Bir cümbüştür kopsa da gece yakamozlarda
Münzevi balıklarız aynı kavanozlarda.
D) Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allahım bu çizgili yüz?
E) Bir göz gibi süzüyor beni camdan gece,
Dönüyor etrafımda bir sürü kambur cüce

Çözümü

Şiirsel dil, dilin özel bir işlev ve amaçla kullanılmasıdır. Sadece anlamın (mesajın) ön planda olduğu şiirlerde sözcükler genellikle konuşma dilindeki anlamları ile kullanılır ve söz sanatlarına pek başvurulmaz. Bunun yanında sözcüklerin bir araya getirilmesinde de estetik kaygılar göz ardı edilir. Buna göre şiirselliğin -diğerlerine göre - daha sınırlı olduğu dizeler A şıkkındadır.

Cevap A

Bir kâsedir alev dolu gönlüm yana yana
Men tâ senin yanında dahi hasretem sana
Yaşlar dökende söndüremez âteşimi su
Sunsan elinle kanımı içsem kana kana
17. Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? (2011 LYS)
A) Divan şiirine özgü benzetmelerden yararlanılmıştır.
B) Tezat sanatına başvurulmuştur.
C) Abartmaya başvurulmuştur.
D) Yinelemelere yer verilmiştir.
E) Didaktik bir boyut taşımaktadır.

Çözümü

Birinci dizede gönül "alev dolu bir kâseye" benzetilirken üçüncü dizede aşk ateşe, gözyaşı da suya benzetilmiştir.
İkinci dize tezat sanatının en güzel örneklerinden biridir. Sevilenin yanındayken ona hasret kalmak, tezatlık oluşturmaktadır.
Sevgilinin aşığın kanını eliyle ona sunması mübalağa sanatına örnektir.
"Yana yana" ve "kana kana" ikilemeleri (aynen tekrar) yinelemeye örnektir.
Şiir didaktik (öğretici) özellik göstermiyor.
Cevap E

Gül gülse dâim ağlasa bülbül aceb degül
Zîrâ kimine ağla demişler kimine gül
18. Aşağıdakilerden hangisinde kullanılan uyak türü yukarıda verilen beyittekiyle aynıdır? (2011 LYS)
A) Onlar, o hiçbir şeyden yapılmamış adamlar
Üşümüş, yorgun ve bütün gün adres soranlar
B) Göz seni görmeli ağız seni söylemeli
Bütün deniz kıyılarında seni beklemeli
C) Derdim var beller gibi
Söylemem eller gibi
D) Zannetme ki şöyle böyle bir söz
Gel sen dahi söyle böyle bir söz
E) Yalnız atlar yıkılır düzlerde suya özlemlerinden
Bir ben miyim yalnızlığa yenilen sen, sen, sen

Çözümü

Verilen beyitte redif kullanılmamış ahenk sadece uyak ile sağlanmıştır. (degül — kimine gül) Soruyu hazırlayan tunç kafiyeyi sormak istemiş ancak örnek pek doğru olmamış. Buna rağmen soru iptal edilmedi. 
A'da — -lar ek halinde redif, uyak yok.
B'de — -meli ek halinde redif, -le tam uyak
C'de — -ler ek halinde redif, "gibi" sözcük halinde redif, bel ve el tunç kafiye. Dizedeki "bel" sözcüğü "dağ sırtlarında geçit veren çukur yer" anlamında kullanılmış.
D'de — "böyle bir söz" sözcük halinde redif, "öyle" zengin uyak
E'de — -en tam uyak
Cevap C

I.
Ovanın yeşili göğün mavisi
Ve mimarilerin en ilahîsi
Bir zafer müjdesi burada her isim:
Sanki tek bir anda gün, saat, mevsim
Yaşıyor sihrini geçmiş zamanın
Hâlâ bu taşlarda gülen rüyanın.
Güvercin bakışlı sessizlik bile
Çınlıyor bir sonsuz devam vehmiyle.

II.
Dalga dalga hücum edip pişmanlıklar
Unutuşun o tunç kapısını zorlar
Ve ruh, atılan oklarla delik deşik;
İşte, doğduğun eski evdesin birden,
Yolunu gözlüyor lamba ve merdiven,
Susmuş ninnilerle gıcırdıyor beşik
Ve cümle yitikler, mağluplar, mahzunlar.

19. Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen şiirlerin ortak özelliği değildir? (2011 LYS)
A) Aynı uyak örgüsünü kullanma
B) İmgelere yer verme
C) Bentlerle yazılma
D) Çağrışımlar içerme
E) Söz sanatlarından yararlanma

Çözümü

İlk şiirin uyak örgüsü: aabbccddee (mesnevi tipi uyak)
İkinci şiirin uyak örgüsü: aabccba
Cevap A

20. Aşağıdaki dizelerden hangisinin ötekilerden farklı bir gelenek içinde yazıldığı düşünülebilir? (2012 LYS)
A) Bir uykuyu cananla beraber uyuyanlar
Ömrün bütün ikbalini vuslatta duyanlar
B) Ellerin var beyaz güller gibi küçücük
Mutlak kalbin tomurcuklardan pembe
C) Şimdi çocukluğun çatısı kalktı ya üstümüzden
Yağmurun da eski tadı yok bu yüzden
D) O gün gelsin neşemiz tazelensin de gör
Dünyayı hele sen bir barış olsun da gör
E) Sen benim üstüne titrediğim güzel ve yeni
Saatim kadar saadetimin göz bebeği zamansın

Çözümü

Gelenek, geçmişten gelen ve bugün de yaşama gücü taşıyan unsurlardır. Verilen dizeler incelendiğinde söylem ve sözcük seçimi bakımında A şıkkındaki dizelerin divan şiiri geleneğine yakın olduğunu söylemek mümkündür.

Cevap A

Her şey yerli yerinde; masa, sürahi, bardak
Serpilen aydınlıkta dalların arasından
Büyülenmiş bir ceylan gibi bakıyor zaman
Sessizlik dökülüyor bir yerde yaprak yaprak
21. Yukarıda verilen dörtlükle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2012 LYS)
A) Sarma uyak kullanılmıştır.
B) Somutlamaya başvurulmuştur.
C) Hece ölçüsüyle yazılmıştır.
D) Sözcüklerin çağrışım gücünden yararlanılmıştır.
E) Redif vardır.

Çözümü

(abba) bir sarma uyak örneğidir. 

Soyut bir kavram olan "zaman" ceylana benzetilerek somutlama yapılmış. 

Dörtlük 14'lü hece ölçüsüyle yazılmış.

"Serpilen aydınlık" ya da "sessizliğin dökülmesi" çağrışıma örnek olarak gösterilebilir.

Ancak dörtlükte redif kullanılmamış. 

Cevap E

Şiir yüreğin sesidir, nesnelliği değil öznelliği yansıtır. Anlatım büsbütün kapalı değil ama örtülüdür. İletilmek istenenler açıkça anlatılmaz, ustaca sezdirilir. Şiir dili de buna göre biçimlenir. Önemli olan sözcüklerin tınısı ve sessel değeridir. En anlamsız sözcük bile, ezgi gücü varsa şiirde yerini alır. Dil bilgisi kurallarına, cümle yapısına sıkı sıkıya bağlı kalmaya gerek yoktur.
22. Şiirde bu nitelikleri arayan bir şair, aşağıdakilerden hangisine öncelik vermez? (2012 LYS)
A) İmgeye    B) Düşünceye    C) Ritme    D) Duyguya    E) İzlenime

Çözümü

Parçada şiir; aklın değil, yüreğin sesi olarak görülmüş. Anlamın kapalı olması gerektiği belirtilerek sözcüklerin anlamlarından çok ses değerleri önemsenmiş. Tüm bunlara bakarak ilgili şairin şiirde düşünceye önem vermediğini söylemek mümkün.
Cevap B

Günümüzün şiiri ve bu arada benim şiirim, sözcüğün sınırlarını genişleten bir şiir… Genç kuşakla yeni bir anlatım dönemine girdik. Yeni şairler şiirin araçlarını yalnızca kullanmıyorlar, aynı zamanda o araçlarla özellikle de sözcüklerle oynuyorlar.
23. Aşağıdakilerden hangisinin, böyle diyen bir şaire ait olduğu söylenemez? (2012 LYS)
A) Bilinir ne usta olduğum içlenmek zanaatında
Canımla besliyorum şu hüznün kuşlarını
B) Gülün tam ortasında ağlıyorum
Her akşam sokak ortasında öldükçe
C) Bir beyaz gemiydi ayıran onları
Kadın güvertedeydi adam rıhtımda
D) Şu senin bulutsu sesin var ya
Uçtan uca ters yüz ediyor geceyi
E) Şimdi bir güvercinin uçuşunu bölüşüyoruz
Gökyüzünün o meşhur maviliğinde

Çözümü

Sözcüğün sınırlarının genişletilmesi sözcüklerin günlük dilden farklı ve çağrışımlara açık şekilde kullanıldığını gösterir. Şıklara bu açıdan bakılırsa günlük dile en yakın dize C şıkkındakidir.
Cevap C

I
Neden yazılır bir şiir
Neden okunur bunca yazı
Çünkü nasıl aşılabilir başkaca
İnsanın karmaşıklığı

II
Erenler tutmuş elimizden muhabbetle
Avunur gideriz ikliminde şiirin
Devrolur nöbet Veysel’den Veysel’e…
Daha dermedik tamını çiçeklerin
Gönül bahçemiz öyle geniş, öyle derin…

24. Şiirle ilgili düşüncelerini böyle dile getiren şair, şiirlerinde aşağıdakilerden hangisine öncelik verir? (2013 LYS)
A) Sanatlı bir dile
B) İmgelere
C) Saf şiirin özelliklerine
D) İnsanın iç dünyasına
E) Biçimsel kusursuzluğa

Çözümü

Birinci bölümde edebiyatın insanın iç dünyasını aydınlatmak için bir yol olduğu söylenmiş. Geçmişte birçok şairin bu yolda eserler verdiğini ancak bu yolda daha yapılacak (yazılıp çizilecek) çok şeyin olduğu belirtilmiş. Buna göre şairin öncelik vereceği şey, insanın iç dünyasıdır.
Cevap D

Benim bu gidişe aklım ermiyor
Fukara hâlini kimse sormuyor
Padişah sikkesi selam vermiyor
Kefensiz kalacak ölümüz bizim
25. Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? (2013 LYS)
A) Yarım kafiye kullanılmıştır.
B) Duraklı 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
C) Soyutlamaya yer verilmiştir.
D) Satirik nitelikler taşır.
E) Kafiye şeması “aaab” biçimindedir.

Çözümü

A — Şiirde yarım uyağa örnek var. (er-ver-sor)  

B — 11'li hece ile yazılan dörtlüğün tüm dizeleri 6+5 duraklı.  

C — Dörtlükte soyutlamaya gidilmemiş. 

D — Dörtlük toplumsal bir eleştiri taşıdığı için bir taşlama örneği. Divan şiirinde hiciv, halk şiirinde taşlama denilen bu türün çağdaş şiirdeki karşılığı "satirik"tir.  

E — Uyak şeması aaab.  
Cevap C

Şiirin en önemli unsurlarından biri de söz sanatlarıdır. Edebî sanatlar, dizelere çağrışım zenginliği ve çok boyutluluk katar.
26. Buna göre aşağıdakilerden hangisinin, çağrışım yönünden zengin olduğu söylenemez? (2013 LYS)
A) Kanı çekiliyor evlerin
Eriyip dökülüyor damlar
B) Sonsuzlaşan yollara dalmış
Tasalı gözler olur camlar
C) Bir bahar sabahının karanlığında ıssız
Gökte diz çökmüş iki titrek ışıklı yıldız
D) Güneşle beraber söndüğüm akşam
Ağlayacak hangi rüzgâr kim bilir
E) Mesut olmuş görmek isterdim hepinizi
Her bahar gününde dertliyi, ümitsizi

Çözüm

A'da evlerin kanının çekilmesi (teşhis, istiare)
B'de camların tasalı gözlere benzetilmesi (teşbih)
C'de yıldızların diz çökmesi (teşhis)
D'de rüzgarın ağlaması (teşhis)
E şıkkında herhangi bir söz sanatı kullanılmamış.
Cevap E

Hasret çekerek uğruna ölmek de kolaydı,
Görmek seni eğer ukbâdan mümkün olaydı.
Hâlâ yaşıyor gizlenerek rûhuma “Kâbil”,
İmkânı bulunsaydı bütün ömre mukâbil
Sırretmeye elden seni bir perde olurdum.
Toprak gibi her çiğnediğin yerde olurdum.
27. Bu dizelerde, aşağıdaki şiir türlerinden hangisine özgü nitelikler ağır basmaktadır? (2013 LYS)
A) Dramatik    B) Lirik     C) Pastoral     D) Didaktik      E) Epik

Çözümü

Lirik şiir, duygu ve düşüncelerin coşkulu bir dille ifade edildiği şiirlerdir. Düşünceden çok duyguya, akıldan çok düş gücüne dayanana bu tür şiirlerde; aşk, ayrılık, özlem, ölümden duyulan üzüntü, sevinç, yalnızlık gibi duygular öne çıkar. 

Cevap B

Adalardan yaza ettik de veda
Sızlıyor bağrımız üstündeki dağ
Seni hatırlıyoruz Vîrânbâğ

Uyuduk kırda, gezindik dağda,
O yazın, âh o engin çağda,
Geçti en son günü Vîrânbâğ’da

28. Bu manzumeyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2014 LYS)
A) Mecaza yer verilmiştir.
B) Özlem duygusu hâkimdir.
C) Aliterasyona başvurulmuştur.
D) Murabba nazım şekliyle yazılmıştır.
E) Kafiye ve redif kullanılmıştır.

Çözümü

A'daki "Sızlıyor bağrımız üstündeki dağ" dizesinde mecaz var.
Şiirde geçmiş günlere ve Viranbağ'a özlem var.
Bir ahenk unsuru olan aliterasyon, ünsüz tekrarıdır. Verilen bölümde "d" ünsüzü sekiz kere kullanılmış.
Divan şiiri nazım şekillerinden biri olan murabba dörder mısralık bentlerle yazılır. Bu şiir murabbaya örnek olamaz.
Şiirde kafiye ve redif kullanılmıştır.
Cevap D

Geçmişten adam hisse kaparmış... Ne masal şey!
Beş bin senelik kıssa yarım hisse mi verdi?
“Tarih”i tekerrür diye tarif ediyorlar;
Hiç ibret alınsaydı tekerrür mü ederdi?
29. Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2014 LYS)
A) İronik bir anlatım tercih edilmiştir.
B) Didaktik bir üslupla yazılmıştır.
C) Mesnevi kafiye biçimi ile kafiyelenmiştir.
D) İkinci ve dördüncü mısradaki istifham, farklı amaçlara yöneliktir.
E) Ses ve kelime tekrarlarıyla ahenk sağlanmıştır.

Çözümü

Mesnevi tipi uyaklamada uyaklar aabbccdd... şeklinde sıralanır.
Cevap C

Sevgilime kul oldum
Güzelliği seçeli
Varlıkta yoksul oldum
Benliğimden geçeli

Vücut ruha ağ gibi
Bir düğümlü bağ gibi
Muhabbet menbâ gibi
Kevserinden içeli

30. Bu şiirle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2015 LYS)
A) Çapraz kafiye kullanılmıştır.
B) Tezat sanatına yer verilmiştir.
C) Tasavvufi ögeler vardır.
D) İmgelere yer verilmiştir.
E) Anlam, şiirselliğe tercih edilmiştir.

Çözümü

A — İlk dörtlükte çapraz kafiye kullanılmış. (a,b,a,b)
B — "Varlıkta yoksul oldum" (tezat)
C — Varlık, muhabbet, kevser... tasavvufi anlamları ile kullanılmış.
D — Muhabbet sözcüğü ile Allah’la kulları arasındaki karşılıklı sevgi vurgulanmaktadır. Cennette bulunduğuna inanılan kutsal ırmak, havuz veya çeşme olan kevser ise şiirde ilahi aşk olarak kullanılmıştır.
E — Şiirde anlam şiirselliğe tercih edilmemiştir.
Cevap E

Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı,
Bir dakika araba yerinde durakladı.
Neden sonra sarsıldı altımda demir yaylar,
Gözlerimin önünden geçti kervansaraylar...
Gidiyordum, gurbeti gönlümde duya duya,
Ulukışla yolundan Orta Anadolu’ya.

31. Bu dizelerle ilgili olarak
I. Hecenin 7+7 kalıbıyla yazılmıştır.
II. Didaktik bir üslup söz konusudur.
III. Yarım uyak kullanılmıştır.
IV. Mesnevi biçiminde uyaklanmıştır.
V. Ana izlek (tema) Anadolu ve gurbettir.
yargılarından hangileri yanlıştır? (2015 LYS)
A) I. ve II.     B) I. ve V.     C) II. ve III.      D) III. ve IV.      E) IV. ve V.

Çözümü

Şiir Faruk Nafiz Çamlıbel'in Han Duvarları adlı uzun şiirinin giriş kısmı.  

Verilen bölümde yarım uyak değil, tam ve zengin uyak kullanılmış.   

Didaktik (öğretici) bir üslup da yok.   

Uyak şeması "aa/bb/cc..." şeklinde devam ediyor ki bu da divan şiiri nazım şekillerinden biri olan "mesnevi" ile aynı. 

Şiirin teması Anadolu coğrafyası, insanı ve gurbettir. Şiirde Kayseri'ye öğretmen olarak atanan İstanbullu şairin üç günlük yolcuğu anlatılmaktadır. İlk defa gurbete çıkan şair, Anadolu gerçeğini romantik bir üslupla ele alır.

Cevap C

Ya sen ey karınca taciri gazeteci
Ağzının içinde bir sap ebegümeci
Kaşlarında macera gözlerinde oyun
Şeytan gibi kaçan yollu bisikletinle
Yırtık çizmelerin kadife kasketinle
Getir o eski sevincini çocukluğun
32. Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? (2016 LYS)
A) 13’lü hece ölçüsü ile yazılmıştır.
B) Didaktik bir üslup kullanılmıştır.
C) Benzetmeye başvurulmuştur.
D) Tasvirden yararlanılmıştır.
E) Geçmişe özlem dile getirilmiştir. 

Çözümü

A — Dizeler Oktay Rifat Horozcu'nun "Uludağ Satıcıları" şiirinden. Şiir 13'lü hece ölçüsüyle duraksız olarak yazılmış.
B — Şiirde didaktik (öğretici) bir üslup yok.
C — Gazete satan çocuk bir karınca tacirine benzetilmiş.
D — Dizelerde bisikleti, çizmesi, kasketi ve görünümü ile gazeteci çocuk tasvir edilmiş.
E — "...çocukluğun o eski sevincini getir." diyerek geçmişe olan özlem dile getirilmiş.
Cevap B

I
Çukurova bayramlığın giyerken
Çıplaklığın üzerinden soyarken
Şubat ayı kış yelini kovarken
Cennet dense sana yakışır dağlar
II
Tut atalar sözün kalbi selim ol
Gönülden gönüle yol var demişler
Gider yavuzluğu tab’ı halim ol
Sarp sirke kabına zarar demişler
33. Aşağıdakilerden hangisi, numaralanmış bu dörtlüklerin ortak özelliklerinden biri değildir? (2016 LYS)
A) Redife yer verilmesi
B) Yarım kafiyenin kullanılması
C) Hece vezniyle yazılması
D) Söz sanatlarından faydalanılması
E) Yalın bir söyleyiş tercih edilmesi

Çözümü

İlk dörtlükte yarım uyak (giy-soy) örneği var ancak ikinci dörtlükte zengin (selim-halim) ve tam uyak (var-zarar) kullanılmış.
Bu nedenle yarım uyak iki dörtlük için ortak özellik değildir.
Cevap B

Artık ne rübâî ne semaî kaldı!
San’atta bir âvâre tedâî kaldı!
Her cephesi ma’mûr şiirden bugüne
Mazbût iki üç kalem, fedâi kaldı.
34. Bu dörtlükte şair, Türk şiiriyle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisinden yakınmaktadır? (2016 LYS)
A) Geleneksel Türk şiirine ilginin yeterli olmamasından
B) Çağrışım unsurlarına yeteri kadar yer verilmemesinden
C) Şair sayısındaki artışın şiir kalitesini düşürmesinden
D) Şiirin sadece belli mekânlarda gelişmesinden
E) Yenilikçi yönünün ilgilenenleri yetkinliğe yönlendirememesinden

Çözümü

Rubai, divan şiiri; semai ise aşık edebiyatı nazım şekli. Dörtlükte bu türlere artık rağbet edilmediği, geriye sadece başıboş bazı çağrışımlar kaldığı söyleniyor. Şair, eski şiirin her yönü ile mükemmel olduğunu düşünmektedir ve bu gelenekten beslenenlerden geriye sadece birkaç şair kalmıştır. Buna göre şiirde yakınılan geleneksel Türk şiirine ilginin yeterli olmamasıdır.
Cevap A

Kulak verdim dört bir yanı dinledim
Arkam sıra gıybet eden çoğimiş
Çok yaşayıp mihnet ile ölmeden
Az yaşayıp devran sürmek yeğ imiş
35. Bu dörtlükle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2017 LYS)
A) 11'li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
B) Didaktik bir anlatıma yer verilmiştir.
C) "xaxa" şeklinde uyaklanmıştır.
D) Güzelleme türünde yazılmıştır.
E) Kişisel deneyimler anlatılmıştır. 

Çözüm

Dörtlük 11'li hece ölçüsüyle yazılıp "xaxa" şeklinde uyaklanmış. Şair kişisel deneyimlerinden yola çıkarak uzun yaşayıp sıkıntı çekmektense kısa ama güzel bir hayat sürmeyi tercih ediyor. Bu noktada öğretici yaklaştığını söylemek mümkün ancak şiir bir güzelleme değildir.
Cevap D

Pencereden bakan dilber
Güzelliğin bildirirsin
Ak göğsünde lale sünbül
Ağlayanı güldürürsün

Gerdan açık benlerin çok
Güzellikte menendin yok
Kaşların yay, kirpiğin ok
Vurduğunu öldürürsün

36. Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2017 LYS)
A) Bir semaiden alınmıştır.
B) Anlatımda karşıtlıktan yararlanılmıştır.
C) Şiirde, sevgiliye duyulan özlem işlenmiştir.
D) 8'li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
E) Söz sanatına başvurulmuştur.

Çözüm

Aşık edebiyatı nazım şekillerinden biri olan semai, 8'li hece ölçüsü ve dörtlükler halinde söylenir. Uyak şeması koşma ile aynıdır. Şiirde karşıtlıklardan yararlanılmış. (ağlayanı güldürürsün) kaşlar yaya, kirpik oka benzetilerek benzetme sanatı yapılmış ancak şiirde sevgiliye duyulan özlem işlenmemiştir.

Cevap C

Halka halka kâkülünden dağ dağ oldu gönül
Hoş gelip divanelik dağ üstü bağ oldu gönül
37. Bu beyitteki uyak türü, aşağıdakilerden hangisiyle aynıdır? (2017 LYS)
A) Ne hoştur kırlarda yazın uyumak
Bulutlar ufukta beyaz bir yumak
B) Rüzgârla titrerken karanlık çamlar
Yâdında canlanır eski akşamlar
C) Bu ıslıkla uzayan, dönen kıvrılan yollar
Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar
D) Çok sürse ayrılık aradan geçse çok sene
Biz sende olmasak bile, sen bizdesin gene
E) Gün olur sürüyüp beni derbeder
Bu ses rüzgârlara karışır gider

Çözümü

...dağ oldu gönül
...bağ oldu gönül ----- tam uyak (iki ses benzerliği) aranmalı.

A — Ne hoştur kırlarda yazın uyumak
Bulutlar ufukta beyaz bir yumak ----- tunç uyak (yumak)
B — Rüzgârla titrerken karanlık çamlar
Yâdında canlanır eski akşamlar ----- tam uyak (am)
C — Bu ıslıkla uzayan, dönen kıvrılan yollar
Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar ------ zengin uyak (ılan)
D — Çok sürse ayrılık aradan geçse çok sene
Biz sende olmasak bile, sen bizdesin gene --- zengin uyak (ene)
E — Gün olur sürüyüp beni derbeder
Bu ses rüzgârlara karışır gider ---------- zengin uyak (der)
Cevap B

Bülbülün aşkıdır dalda öttüğü
Çobanın sütedir koyun güttüğü
Toprağın Hâbil’i kabul ettiği
Şüphesiz yüzünün yumşaklığından
38. Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? (2018 AYT)
A) Telmih sanatına başvurulmuştur.
B) Sarma kafiye düzeninde yazılmıştır.
C) Redife yer verilmiştir.
D) Yarım kafiye kullanılmıştır.
E) 11'li hece ölçüsüyle yazılmıştır. 

Çözüm

Habil ve Kabil hikayesine gönderme olduğu için telmih (hatırlatma) sanatı var.
Kafiye düzeni a,a,a,b'dir Bu da sarma değil düz kafiye olduğunu gösteriyor.
Şiirde ek halinde redif ve yarım uyak kullanılmış. (öt-tüğü, güt-tüğü, et-tiği)
Şiir 11'li hece ölçüsüyle yazılmış.
Cevap B

Körfezdeki dalgın suya bir bak, göreceksin:
Geçmiş gecelerden biri durmakta derinde;
Mehtâb… iri güller… ve senin en güzel aksin…
Velhâsıl o rü’yâ duruyor yerli yerinde!
39. Bu dizeler ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2018 AYT)
A) Şiirde ahenk unsurlarına yer verilmiştir.
B) Çapraz kafiye düzeninde yazılmıştır.
C) Yaşama sevinci teması işlenmiştir.
D) Kişileştirmeye başvurulmuştur.
E) Görsel öğelere yer verilmiştir. 

Çözümü

Şiirde uyak-redif, ölçü, aliterasyon-asonans ve sesle ilgili söz sanatları (cinas, tekrir gibi) ahenk unsurlarıdır. Bu açıdan bakıldığında ahenk unsurlarına yer verildiği görülüyor.
Kafiye düzeni a,b,a,b ki bu da çapraz kafiye olduğunu gösteriyor.
Şiirde mehtap, körfez, gül gibi görsel ögelere yer verilmiş. 

Körfezdeki dalgın su derken kişileştirme yapılmış.

Şiirin teması yaşama sevinci değildir.
Cevap C

İş gelmez elinden gitmez bir kâre
Aslında neslinde giymemiş hâre
Sandığı gömleksiz duran mekkâre
Bedestene gelir kaftan beğenmez
40. Bu dörtlük, içerik açısından aşağıdaki şiir türlerinden hangisine örnek verilebilir? (2019 AYT)
A) Epik    B) Satirik    C) Lirik     D) Didaktik     E) Pastoral 

Çözümü

Dörtlükte hâre (bir tür kumaş), mekkâre (yük taşımada kullanılan hayvan) ve bedesten (kapalı çarşı) gibi bilinmeyen sözcükler var. Bir taşlamadan alındığı anlaşılan şiirin modern edebiyattaki karşılığı satiriktir.
Cevap B

I.
Dedim dilber yanakların kızarmış
Dedi çiçek taktım gül yarasıdır
Dedim tane tane olmuş benlerin
Dedi zülfüm değdi tel yarasıdır 

II.
Sabahtan uğradım ben bir güzele
Dedim mahmur musun söyledi yok yok
Ak ellerin boğum boğum kınalı
Dedim bayram mıdır söyledi yok yok
41. Aşağıdakilerden hangisi numaralanmış bu dörtlüklerin ortak özelliklerinden biri değildir? (2019 AYT)
A) 11’li hece ölçüsünün kullanılması
B) Benzer temaların işlenmesi
C) Nazım şeklinin koşma olması
D) Ahenk unsuru olarak redife yer verilmesi
E) Tecahülüarif sanatından yararlanılması 

Çözümü

Tecahülüarif ise "bilenin bilmezlikten gelmesi" anlamına gelir. Bilinen bir gerçeği bilmez görünerek anlatma sanatıdır. Bu sanatta şair maksatlı olarak bilinen bir şeyi bilmezlikten gelir. I. dörtlükte tecahülüarif varken II. dörtlükte bu sanata örnek yoktur.

Cevap E

Ahu gözlü dilber sana ne ettim
Sevdanın elinden tükendim bittim
Her ne ettim ise kendime ettim
Kerem gibi her gün yandıkça tüttüm
Dertlerimi sürü eyleyip güttüm
42. Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? (2019 AYT)
A) Pastoral bir şiir türünden alınmıştır.
B) Ahenk unsuru olarak redif kullanılmıştır.
C) Düz kafiye şemasından faydalanılmıştır.
D) Birden fazla edebî sanattan yararlanılmıştır.
E) Nazım türü bakımından güzellemedir.

Çözümü

Pastoral şiir; kır ve doğal yaşamı, tabiat sevgisini, tabiata yönelik bir eğilimi konu edinen şiirlerdir. Verilen dizelerde böyle bir durum yok.
Cevap A

Gündelik yaşamın önemli bir parçası olan mutfak kültürü, divan şiirine de yansımıştır. Osmanlı mutfağının zenginliğini yansıtan baklava, güllaç, işkembe çorbası, biryan, musakka, yahni gibi geleneksel yemekler ve tatlılar, divan şairlerinin hayal dünyasında çeşitli anlamlar kazanmıştır.
43. Bu parçaya göre aşağıdaki beyitlerden hangisi, Osmanlı mutfak kültürünü temsil eden bir örnek olamaz? (2019 AYT)
A) Giceyle uyhuda mekteb hâcesinin gözine
Sahan böreği ile baklava gelir görünür
B) Yahni ile turşî-i şalgam verir insâna ferah
Girde balık çorbası hem virdi zarîfâne ferah
C) N’ola kılsam leb-i dildâr içün âh
Kanı âlemde bir bî-dûd helvâ
D) Dün tabîbe derd-i dilden bir devâ sordum didi
Gam yemeden özge bu derdün devâsın bilmedüm
E) İderse ehl-i meclis n’ola ikrâm
Begayet pûhtedir yahni degül hâm 

Çözümü

Herhangi bir bilgi gerektirmeyen bir soru. Tek yapılması gereken mutfağa ait bir sözcüğün yer almadığı beyti bulmak. A'da börek, baklava; B'de yahni, turşu, şalgam, balık çorbası; C'de helva, E'de ise yahni var. D'de ise Osmanlı mutfak kültürüne ait bir ipucu yok.
Cevap D

Zannetme ki güldür, ne de lâle,
Âteş doludur, tutma yanarsın
Karşında şu gülgûn piyâle!
İçmişti Fuzûlî bu alevden,
Düşmüştü bu iksir ile Mecnun
Şi’rin sana anlattığı hâle
44. Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2020 AYT)
A) Divan şiirinin benzetme ögelerinden yararlanıldığı
B) İçerik açısından epik şiir nitelikleri taşıdığı
C) Deneyimlerin eğretileme yoluyla aktarıldığı
D) Ahenk sağlamak amacıyla iç kafiyeye başvurulduğu
E) Telmih aracılığıyla kurmaca ve gerçek kişiliklere yer verildiği 

Çözüm

Verilen bölümün açıklaması şöyle: Karşında duran şu gül renkli şarap kadehini, gül veya lale zannetme. O ne gül ne de laledir. İçi ateş doludur; sakın tutma, yanarsın… Şiire adını veren içki kadehi anlamındaki "Piyâle" şiirde aşkın sembolüdür. Bu kadehi içenler, yanmakta yani aşk belasına uğramaktadır. Türk edebiyatının en içli, en lirik şairi Fuzulî bu alevden içmiştir. Edebiyatın en ünlü aşığı Mecnûn da bu esrarengiz içki ile şiirin (Leylâ ile Mecnûn mesnevisinin) bize anlattığı hale düşmüştür. Ahmet Haşim'e ait bu şiirde epik unsurların olmadığı çok açık.

Cevap B

Benim yârim bana küsmüş
Zülfünü gerdana düzmüş
Muhabbeti benden kesmiş
Sevilmeyi sevilmeyi

Çağır Karac'oğlan çağır
Taş düştüğü yerde ağır
Yiğit sevdiğinden soğur
Sarılmayı sarılmayı

45. Bu dizelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2020 AYT)
A) Birden fazla kafiye çeşidi içerdiği
B) İçeriğinin koşma ile benzerlik taşıdığı
C) 8’li hece ölçüsü ile kaleme alındığı
D) Çapraz kafiye düzeniyle yazıldığı
E) İrsalimesel sanatına yer verildiği 

Çözüm

A — Parçada yarım (küs-kes) ve tunç uyağa (çağır-ağır) örnek var.
B — Bu şıktaki ifadede hata var. Koşma ve ile semaiyi ayıran içerik değildir. Koşmalar 11'li, semailer ise 8'li hece ölçüsü ile yazılır. Bunun yanı sıra ezgileri farklıdır. Ortak noktaları ise uyak düzenleridir ancak bu da içerikle ilgili değildir. Bu açıdan kusurlu bir sorudur.
C — 8'li hece ölçüsü kullanılmış. (semai)

D — Şiirde çapraz değil, düz uyak kullanılmış. (a,a,a,b / c,c,c,b)
E — "Taş düştüğü yerde ağır" sözü bir irsalimesel örneğidir. Konuyu pekiştirmek amacıyla bir atasözü ya da atasözü değerini taşıyan bir ifade kullanmak. Şiirin içinde verilen darbımeseller (atasözleri) vezne uydurulmak için bir takım ifade değişikliklerine uğrayabilir, hatta farklı kelimeler ile beyitte yer alabilir.
Cevap D

Denizde balığa rızkın virürsün
Hakîm-ü razık-u-rahman Hudâyâ

Bu cümle mahlûkatun rızkı senden
Kılursun daima ihsan Hudâyâ

Kimisi renc ile daim iniler
Kiminin derdine derman Hudâyâ

Kimisi ağlamakdan gözsüz olmuş
Gice gündüz işi efgan Hudâyâ

46. Bu beyitlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (2020 AYT)
A) Mübalağa sanatına başvurulduğu
B) Naat türüne örnek olduğu
C) İlahi ile konu olarak benzeştiği
D) Kafiye ve redifin kullanıldığı
E) Tezat sanatına yer verildiği

Çözümü

Naat, Hz. Peygamberi övmek amacıyla yazılan şiirlerdir. Verilen dizeler içerik olarak bir tevhittir.
Cevap B

Bu dünyaya sanki vefa gelmemiş  

Gelmişse de bir kimsede kalmamış  

Kim var ki dostundan cefa görmemiş  

Cihanda bir söze duran mı kaldı  

47. Bu dörtlükle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez? (2021 AYT)

A) 11’li hece ölçüsüyle yazıldığı  

B) Satirik şiire örnek olduğu  

C) Düz kafiye düzeninde olduğu  

D) Teşbih sanatından yararlanıldığı  

E) Redife yer verildiği

Çözümü

Ölçüyü bulmak için en az iki dizedeki ünlüleri saymak yeterlidir (11'li hece).
Satirik şiirlerde eleştirel bir anlatım vardır. Bu dörtlükte de toplumsal bir eleştiri var.
a, a, a, b (Düz kafiye aynı uyağa sahip dizelerin art arda sıralanması ile oluşur.)
Dörtlükte benzetmeye (teşbihe) yer verilmemiştir.
Dörtlükte ek halinde redif kullanılmıştır (-me,-miş)
Cevap D

Sen olasan diyü yir yir asılup âyineler  

Gelene gidene eyler nazarı döne döne  

48. Bu beyit için aşağıdakilerin hangisi söylenemez? (2021 AYT)

A) Sen zamiriyle sevgili kastedilmiştir.  

B) Aynalar sevgiliye âşık kişiler olarak düşünülmüştür.  

C) Aynaların dizi dizi asılması güzel bir nedene bağlanmıştır.  

D) Âşığın ızdırabının aynalara yansıması tasvir edilmiştir.  

E) Ahengi sağlamak için bazı ifadeler tekrar edilmiştir.

Çözümü

Günümüz Türkçesi: Aynalar, yer yer asılıp belki sen olabilirsin diye; döne döne gelene gidene bakarlar. Eskiden, yuvarlak, top aynalar kullanılırmış. Şair, aynaların sürekli dönmesini aynaların sevgiliyi görebilme isteğine bağlayarak hüsnütalil (güzel nedene bağlama) yapmış. Ayrıca ayna, âşıklara benzetilerek teşhis (kişileştirme) sanatı yapılmıştır.
Ahengi sağlamak için beyitte ("yir yir" ya da "döne döne" gibi) ifadelerin tekrar edildiği de doğrudur.
Cevap D

49. Aşağıdaki beyitlerin hangisi ayraç içinde verilen ifadeyi örneklemez? (2021 AYT)

A) Yok sende kanâat gözün aç olduğu oldur  

Rızkın erişir yoksa eğer subh eğer şâm  

(var olanla yetinmeme)  

B) Bir nâ-halefi cübbe vü destâr ile görsen  

Eylersin anın cübbe vü destârına ikrâm  

(dış görünüşe önem verme)  

C) Yazık sana kim eyleyesin hırs u tama'dan  

Bir habbe için kendini âlemlere bed-nâm  

(küçük duruma düşme)  

D) Gör zahidi kim sâhib-i irşâd olayın der  

Dün mektebe vardı bugün üstâd olayın der  

(haddini bilmeme)  

E) Hâlin kime açsan sana der hikmeti vardır  

Öldürdü bizi âh bilinmez mi bu hikmet  

(bilgisiyle övünme)

Çözümü

Soru ilk bakışta çözümü zor gibi duruyor ancak özellikle E şıkkında anlatılmak istenen çok açık bir Türkçe ile ifade edilmiş. Beyitte söylenen şudur: Halini kime açsan sana der ki bu derdin de ilahi bir nedeni (hikmeti) vardır, ancak biz bu hikmeti bir türlü göremedik. Bu açıklamanın da ayraç içinde verilen açıklamayla ilgisi olmadığı açıktır.
Cevap E

İlgili Sayfalar

Konularına Göre Çıkmış Sorular 

Konu Testleri

Yıllara Göre Tüm Sınavlar