Türkü

• Türkü, anonim halk edebiyatında ezgiyle söylenen bir nazım biçimi ve türüdür.  
• Türkü, ezgisiyle diğer türlerden ayrılır. 
• Türk sözcüğünden türetilmiş olan türkü, Türk'e özgü anlamına gelir (türkî > türkü).

Özellikleri 

• Türküler, yapı bakımından iki bölümden oluşur. Birinci bölüm türkülerin asıl sözlerinin bulunduğu “bent” adı verilen bölümdür. İkinci bölüm ise bendin sonunda tekrarlanan nakarattır. Bu bölüme bağlama ya da kavuştak denir. 
• Bentler ve kavuştaklar kendi aralarında kafiyelenir. 
• Türküyü ezgisinden bağımsız bir şekilde düşünmek mümkün değildir.
• Batı Türkçesinde yeni bir türkü oluşturmak anlamında “türkü yakmak” deyimi kullanılır.
• İlk söyleyeni unutulan türküler, yayılarak zamanla halkın ortak malı haline gelir. Yayılma sırasında türkülerin ezgilerinde ve sözlerinde değişikliğe uğradığı görülür. Bundan dolayı farklı yörelerde aynı türkünün çeşitlemelerini görmek mümkündür.
• Ancak söyleyeni belli olan türküler de vardır. Saz şairlerinin söyledikleri bazı parçalar halk tarafından ezgisi değiştirilerek zamanla türkü haline getirilmiştir. 
• Türküler, Anadolu insanının kendisini ifade etme yoludur. İnsanımız sevdasını, sevgisini, sevincini, tasasını, yiğitliğini, hüznünü, umudunu kısacası tüm hayatını türkülerle dile getirmiştir. Bu bakımdan türkülerin konuları çok çeşitlidir: çocuk türküleri, ninniler, doğa türküleri, aşk türküleri, kahramanlık türküleri, eşkıya türküleri, askerlik türküleri, tören türküleri, İş türküleri, ölüm türküleri (ağıt), güldürücü türküler, karşılıklı türküler, oyun türküleri...
• Türküler, ezgilerine göre iki gruba ayrılır:

1. Usulsüz Türküler (uzun havalar) 
2. Usullü Türküler (oyun havaları, kırık havalar, oturak havaları)

Yapılarına Göre Türküler 

• Türküleri yapıları bakımından sınırlamak zordur. 
• Türküler, hece ölçüsünün bütün kalıplarıyla söylenebilir ancak daha çok 7'li, 8'li ve 11'li hece ölçüsü kullanılmıştır. 
• Asıl türküler “bent” ve “kavuştak” adı verilen bağlamalı şekillerden oluşur ancak bent ve kavuştaklardaki mısra sayısı da türküden türküye değişiklik gösterir.
• Mâni katarından veya koşma nazım biçiminden oluşan türküler de sıkça görülmektedir.

Örnekler

Zeynebim - Sivas Yöresi

Zeynep bu güzellik var mı soyunda
Elvan elvan güller biter bağında
Arife günün de bayram ayında

Zeynep’im Zeynep’im Allı Zeynep’im
Beş köyün içinde şanlı Zeynep’im

Zeynep’e yaptırdım altından tarak
Tara zülüflerin bir yana bırak
Zeynep’e gidemem yollar pek ırak 

Zeynep’im Zeynep’im Allı Zeynep’im
Beş köyün içinde şanlı Zeynep’im 

Söğüdün yaprağı narindir narin
İçerim yanıyor dışarım serin
Zeynep’i bu hafta ettiler gelin

Zeynep’im Zeynep’im Allı Zeynep’im
Beş köyün içinde şanlı Zeynep’im

Pınar Başından Bulanır - Erzurum

Pınar başından bulanır (canım oy)
İner ovayı dolanır (canım oy)
Sende çok mallar talanır (canım oy)
  
Dağlar duman oldu
Çayır çimen oldu
Ben yari görmedim
Halim yaman oldu 

Hiç ovaya inmedin mi (canım oy)
Aşk oduna yanmadın mı (canım oy)
Gam gussadan doymadın mı (canım oy)
  
Dağlar duman oldu
Çayır çimen oldu
Ben yari görmedim
Halim yaman oldu 

Yaz görmemiş kışa benzer (canım oy)
Dört görmemiş başa benzer (canım oy)
İçmiş de sarhoşa benzer (canım oy)
  
Dağlar duman oldu
Çayır çimen oldu
Ben yari görmedim
Halim yaman oldu 

Köroğlu serinden geçti (canım oy)
Aşkın dolusunu içti (canım oy)
Ayvaz gelip bundan geçti (canım oy)
  
Dağlar duman oldu
Çayır çimen oldu
Ben yari görmedim
Halim yaman oldu

Drama Köprüsü - Rumeli

Drama köprüsü bre Hasan dardır geçilmez
Soğuktur suları Hasan bir tas içilmez
Anadan geçilir bre Hasan yardan geçilmez 

At martini de bre Hasan dağlar inlesin
Drama mahpusunda bre Hasan dostlar dinlesin 

Mezar taşlarını bre Hasan koyun mu sandın
Adam öldürmeyi bre Hasan oyun mu sandın
Drama mahpusunu bre Hasan evin mi sandın 

At martini de bre Hasan dağlar inlesin
Drama mahpusunda bre Hasan dostlar dinlesin 

İlgili Sayfalar

• Anonim Halk Edebiyatı

• Hastane Önünde İncir Ağacı

• Keklik Gibi Kanadımı Süzmedim

• Yârim İstanbul'u Mesken mi Tuttun

Yararlanılan Kaynaklar

• Türkü Söyleme Geleneği ile Türkülerde Tür, Şekil ve Tasnif Üzerine Düşünceler, Prof. Dr. Erman ARTUN
• http://www.turkuler.com/thm/turkuler1.asp
• TDV İslam Ansiklopedisi, Türkü maddesi