Ünlü Daralması

• Türkçede "a-e" ile biten eylem kök ya da gövdelerine şimdiki zaman kip eki (-yor) getirildiğinde görülür. 
• Bu durumda eylemin sonundaki "a-e" darlaşarak (ı, i, u, ü) olur. 

ara > arıyor
bekle > bekliyor
solla > solluyor
özle > özlüyor
garantile > garantiliyor
gözle > gözlüyor

• Aynı durum olumsuzluk eki alan eylemler içinde geçerlidir. 
• Olumsuzluk eki olan "-ma, -me" de a-e ile bittiği için eylemlerin olumsuz hallerine şimdiki zaman kip eki geldiğinde daralma olacaktır. 

bilme > bilmiyor
sorma > sormuyor
baktırma > baktırmıyor

Kural dışı olan iki eylem: ye- ve de- 

• Bu eylemlerinin sonundaki ünlüler şimdiki zaman kip ekinden bağımsız olarak da darlaşır:

ye- > yiyor, yiyecek, yiyelim, yiyen, yiyerek, yiyip, yiyince...
de- > diyor, diyecek, diyen, diyerek, diye...

Uyarılar 

• "Deyince" ve "deyip" sözlerindeki "e" yazılışta korunur.
• Bir cümlede bu kuralların dışında bir daralma yapılmışsa bu, bir yazım hatasıdır.
• Ünsüzle biten eylemlere şimdiki zaman kip eki geldiğinde önüne yardımcı ses olarak (ı,i,u,ü) alır. Bu tür kullanımları ünlü daralması ile karıştırmayınız: geliyor, yazdırıyor, soruyor, ölüyor gibi.

Örnek Soru

1.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? (2002 - ÖSS)
A) Arkadaşları, bu kadar sorumsuz davranmasının nedenini bir türlü öğrenemediler.
B) Kuşkonmaz, saksıda yetiştirilen, uzun saplı, ince ve küçük yapraklı bir süs bitkisidir.
C) Tartışmacı, öne sürdüğü savın doğruluğunu kanıtlıyamadı.
D) Panele, üniversite öğrencileriyle öğretim üyeleri katılmıştı.
E) Aile büyüklerinden öğrenilen el sanatları, yöre halkının geçim kaynağını oluşturuyor. 

İlgili Sayfalar

• Ses Olayları Çıkmış Sorular

• Ses Olayları Test 1

• Türkçenin Ses Özellikleri 

Cevap: C (kanıtlayamadı)