Ünlü Düşmesi

• Hece düşmesi olarak da bilinir.
• Genelde iki heceli ve ikinci hecesinde dar ünlü (ı, i, u, ü) olan bazı sözcükler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında ikinci hecelerindeki dar ünlü düşer: 

ağız - ın > ağzın
boyun - u > boynu
beyin - i > beyni
kayın - ı > kaynı
oğul - umuz > oğlumuz
alın - ım > alnım
oyun - a (isimden fiil y.e) > oyna-
sarı - ar (isimden fiil y.e) > sarar-
kara - ar (isimden fiil y.e) > karar- (düz-geniş ünlü düşmüş, özel durum)
ısı - cak (isimden isim y.e) > sıcak (özel durum)

• Kimi eylemler, -i, -im, -inti, -ik, -il gibi yapım eklerini alınca ikinci hecelerindeki dar ünlü düşer.

ayır - ı > ayrı
devir - im > devrim
bükül - üm > büklüm
ayır - ıntı > ayrıntı
süpür - üntü > süprüntü
sıyır - ık > sıyrık
buyur - uk > buyruk
çevir - il > çevril(mek)
devir - il > devril(mek)
uyu - ku (- gi, fiilden isim y.e) > uyku (özel durum)

• Arapçadan dilimize geçmiş sözcükler ünlüyle başlayan bir ek ya da yardımcı eylem aldıklarında ünlü düşmesi olduğu kabul edilir. (Aslında geldiği dildeki asıl haline dönmüştür.)

emir > emri, emrim, emretmek...
hüküm > hükmü, hükmüm, hükmetmek...
keşif > keşfe, keşfin, keşfetmek...
şükür > şükretmek...
kayıt > kaydı, kaydetmek...

• "Koku", "sızı", "yumurta", "ileri" gibi bazı isimlere -le (isimden fiil yapan y.e) eki getirildiğinde son hecelerindeki ünlüler düşer. 

koku - la - mak > koklamak
sızı - la - mak > sızlamak
yumurta - la - mak > yumurtlamak (ikinci hece dışında)
ileri - le - mek > ilerlemek (ikinci hece dışında)

Bilinmesi Gerekenler 

• Ünlü düşmesi görülen kimi sözcüklerle oluşturulan ikilemelerde ikinci kelimenin dar ünlüsü düşmez: ağız ağıza, burun buruna, koyun koyuna (yatmak), omuz omuza, göğüs göğüse gibi. (TDK- güncel)

• İkinci hecesinde dar ünlü olup ünlüyle başlayan bir ek alan her sözcükte ünlü düşmesi olmaz:

avuç > Çekirdekleri avucuna toplamış.
buyur- > Böyle buyurun lütfen.
duyur- > Henüz kimseye duyurulmamış.
hatır > Hatırınız için geldim.
tayin > Tayini çıkmış.
umur > Umurumda değil!

• İçeri, dışarı, ileri, şura, bura, ora, yukarı, aşağı gibi yer-yön bildiren sözcükler ek aldıklarında sonlarında bulunan ünlüler düşmez: içerde değil içeride, dışardan değil dışarıdan, ilerde değil ileride, şurda değil şurada, burda değil burada, orda değil orada, yukarda değil yukarıda vb. (TDK - güncel)

İlgili Sayfalar

👉 Ses Olayları Çıkmış Sorular

👉 Türkçenin Ses Özellikleri 

👉 Ünlü Daralması

👉 Ünsüz Benzeşmesi

👉 Ünsüz Yumuşaması

👉 Ünsüz Düşmesi

👉 Ses Türemesi

👉 Kaynaşma

👉 Ulama

👉 Aşınma