YKS Edebiyat Türkçe: Divan Şiiri 16.yy.

Fuzuli

Divan edebiyatının en parlak olduğu dönemdir.
Osmanlı’nın siyasi ve sosyal alanda gösterdiği başarıya edebiyat ve sanat alanındaki çalışmalar da eklenmiştir.
16. yüzyılda divan edebiyatı, kuruluş dönemini bitirip kendi üstatlarına bağlı, klâsik bir edebiyat düzeyine ulaşmıştır.
Bundan sonra gelenler artık Acem (İran) klâsiklerini değil 15. asırda Ahmet Paşa ve Necati ile başlayan Fuzuli, Baki ile daha üstünleşen Türk şairleri örnek almışlardır.

Lamii Çelebi (1473-1532)

İranlı âlim ve şair Molla Cami'den (öl. 1492) yaptığı çevirilerle tanındı.

Hamse sahibidir.

Çevirdiği eserleri Türk kültür ve edebiyatına adapte etme konusunda oldukça başarılıdır.

👉 Lamii Çelebi hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

Taşlıcalı Yahya (? / 1582)

Divan ve hamse sahibi, asker şair.
Kanuni'nin oğlu Şehzade Mustafa'nın katledilmesi üzerine yazdığı mersiye ile meşhurdur.
Bu mersiye nedeniyle Kanuni'nin himayesini kaybeden sanatçı, İzvornik sancağına sürgün gitmiştir.
Dili dönemine göre sade, üslubu akıcı ve samimidir.
Kuvvetli bir divan şairi olsa da daha çok mesnevileri ile tanınmıştır.
Hamse sahibidir.
Eserleri: Divan, Edirne Şehrengizi, İstanbul Şehrengizi, Şah u Geda, Gencine-i Râz, Yusuf u Zeliha, Kitab-ı Usul, Gülşen-i Envar.

👉Taşlıcalı Yahya hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

Bağdatlı Ruhi (? - 1605)

Divan şiirinde az görülen sosyal eleştirinin en önemli ismidir.

Şiirlerinde toplumun aksayan yönlerini ve çağının kusurlarını iğneleyici bir üslupla ortaya koymuştur.

Mısralarına samimiyet, sadelik ve lirizm hakimdir.

Şiirlerindeki dil, konuşma diline yakındır.

En önemli eseri Terkibibent isimli manzumesidir. 17 bentlik bu uzun manzumede devrin kusurlu yanlarını işler.

Şeyh Galip, Ziya Paşa ve Muallim Naci gibi birçok edebiyatçı Bağdatlı Ruhi'nin bu eserine nazire yazmıştır.

Divan'ında yer alan Terkibibent, divandan ayrı olarak da birkaç defa basılmıştır.

Eserleri: Divan, Terkibibent

👉 Bağdatlı Ruhi hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

Fuzuli (1483 - 1556)

Bağdat’ta yaşayan şairin gerçek adı Mehmet'tir.
Türk edebiyatının en büyük lirik şairidir.
Türkçe dışında Arapça ve Farsçaya da hakim olan şair, şiirlerini bu üç dilde yazmıştır.
Aşkı hem ilahi hem de beşeri boyutuyla ele almıştır.
Bilimsiz şiiri temelsiz duvara benzeten şairin şiirlerinde dini-tasavvufi birikimi kadar tıp, kimya, matematik gibi bilimlerdeki birikimi de dikkat çeker.
Türkçe, Arapça ve Farsça olmak üzere 3 ayrı Divan'ı vardır.
Bir naat örneği olan “Su Kasidesi" çok meşhurdur.
Asırlarca birçok şair tarafından kaleme alınan Leyla ile Mecnun mesnevilerinin en ünlüsü ona aittir.
Esrar ve şarap anlamını gelen Beng ü Bâde adlı alegorik eseri, 444 beyitlik küçük bir mesnevidir. Esrar II.Bayezid'i, şarap ise Şah İsmail'i temsil etmektir.
Şikayetname adlı eseri, bir mektuptur. 1534'te Kanuni Bağdat'ı fethedince Padişaha kasideler sunan Fuzuli'ye maaş bağlanır. Vakıftan 9 akçelik maaşını alamayan şair; bürokrasiyi, rüşveti, sosyal aksaklıkları konu edinen bir mektup yazar.
Hadikatü's Süeda, Hz. Peygamber'in torunu Hz. Hüseyin'inin Kerbela'da şehit edilmesini anlatan mensur / manzum bir eserdir.

👉 Fuzuli ile ilgili ayrıntılı bilgi için tıklayınız!

Bâkî (1526 - 1600)

Bu yüzyılın şairler sultanı (sultan-ı şuara) odur.
Nazım tekniği bakımından kusursuz mısralar söylemiş bir gazel ustasıdır.
Şiirlerinde ilham ve coşkunluktan ziyade ustalık vardır.
Şiirlerinde aruz kusuru yok denecek kadar azdır.
Baki bir rind'dir. (hayattan zevk almasını bilen, sofu olmayan)
Şiirlerinde din dışı konuları işlemiş, tasavvuftan etkilenmemiştir.
Dönemine göre sade bir İstanbul Türkçesi ile yazmıştır.
Kanuni’nin ölümü üzerine yazdığı Kanuni Mersiyesi önemlidir.
Baki mesnevi yazmamıştır.
Arapçadan yaptığı tercümeleri saymazsak tek eseri şiirlerinin toplandığı Divan'ıdır.

👉 Baki ile ilgili ayrıntılı bilgi için tıklayınız!

Zati (1471 - 1546)

Devrinde üstat olarak kabul edilen sanatçı, üç divan oluşturacak kadar çok gazel ve kaside yazmıştır.
Kasideleri dışında özellikle gazellerinde sade bir dil kullanmıştır.
Şiirlerinde atasözü ve deyimlere sıkça yer vermiştir. Kalıplaşmış bu ifadeler nedeniyle şiirlerinde çokça aruz kusuru vardır.
Yaşadığı devrin sosyal hayatını şiirlerine yansıtmada başarılıdır.
Çok sayıda şiir yazmasından dolayı tekrara düşmüştür.
Remilci dükkânında kendisine getirilen şiirleri düzeltirken bazılarını alıp kendine mal ettiği yönünde olumsuz değerlendirmeler de yapılmıştır.
Edirne Şehrengizi adlı eseri edebiyatımızın ikinci şehrengiz örneğidir.
Eserleri: Divan, Şem‘ ü Pervâne, Edirne Şehrengizi, Letaif

👉 Zati hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

Hayali Bey (1497? - 1557?)

Lakabı Bekâr Memi'dir.
Fuzuli ve Baki'den sonra bu yüzyılın en önemli şairidir.
Hayali şiirlerinde genelde din dışı kalarak rindane bir tavır sergilemiştir.
Asıl şahsiyetini yansıtan şiirleri gazelleridir.
İnce fikirleri ve renkli hayalleri ile dikkat çeker.
Bilinen tek eseri Divan'ıdır.

👉 Hayali Bey hakkında geniş bilgi için tıklayınız.

İlgili Sayfalar