Mavi Dergisi ve Maviciler

Özet

• 1952-1954 arası Mavi, 1954-1956 arası Son Mavi adıyla çıkan aylık fikir ve sanat dergisi. 
• Bu derginin etrafında toplanan sanatçılar Maviciler olarak bilinmektedir.
• Attila İlhan dergiye sonradan katılarak başrolü oynamıştır.
• Derginin başlangıçtaki uyumlu yayın çizgisi, Attila İlhan'ın katılmasıyla (1954) tartışmacı bir yöne kaymıştır. 
• 1954'ten sonra derginin "sosyal realist" bir çizgi izlemesi ve imgeci bir sanatı savunması konusunda görüş birliğine varılmıştır. 
• Attila İlhan; yazılarıyla Garipçilere, 1940 toplumcu kuşağına ve "belli bir sıfatı olmayanlar" diyerek sınıflandırdığı Fazıl Hüsnü Dağlarca, Cahit Sıtkı Tarancı, Cahit Külebi, Behçet Necatigil gibi şairlere cephe alır.
• Maviciler, Garip Şiiri ve İkinci Yeni Şiiri arasında Türk şiirine yeni fikirler getirmiştir.
• Diğer yandan dergideki yazılardan hareketle bir Mavi Akımı oluşturulmak istenmişse de bu hareket başarıya ulaşamamıştır. 
• Derginin son sayısı Nisan 1956'da çıkmıştır.

Başlangıç

• Mavi dergisi başlangıçta Ankara Atatürk Lisesi öğrencileri tarafından çıkarılan aylık fikir ve sanat dergisidir. 
• İlk sayısı 1 Kasım 1952'de yayımlanan derginin yazı işlerini derginin sahibi de olan Teoman Civelek yürütür. 
• Teoman Civelek, derginin ilk sayısında “Mavi'nin Düşündürdükleri” başlıklı bir yazı ile kendilerini, kafa, ruh, et ve kemikleriyle inkılap davasına verdiklerini, Mustafa Kemal sevgisinin bir şarkı gibi dudaklarında dolaştığını ifade eder. Memleketin fikir ve sanatının kalkınmasında bir er gibi çalışmak azminde olduklarını da belirten Civelek, kendilerine katılmak isteyen sanatçılar için bir de ön şart belirler: “Bu toprağı, insanlarıyla düşünce ve duygularıyla kaderiyle yani bütünü ile kavrayabilmek."
• Bu esaslar doğrultusunda başlangıçta Türk edebiyatında herhangi bir oluşuma cephe almayan Mavicilerin yazar kadrosu giderek genişlemeye başlar. Dergide Teoman Civelek, Bekir Çiftçi, Ülkü Arman, Suat Taşer, Ömer Faruk Toprak, M. Sunullah Arısoy, Muzaffer Uyguner, Tarık Dursun K., Nezih Ümit, Avni Dökmeci, Ahmet Oktay, Muzaffer Erdost, Orhan Çubukçu, Oğuz Arıkanlı, Bumin Gaffar (Fikret Hakan) gibi isimlerin şiirleri, yazıları, çevirileri, hikâyeleri yayımlanmaya başlar.

Hisar - Mavi Çekişmesi

• Derginin ilk yıllarında geleneğe ve Anadolu’ya yönelmeleri bakımından kendileriyle aynı düzlemde hareket eden Hisar grubuna destek veren yazıların yayımlandığı görülür.
• Ancak başlangıçta karşılıklı bir sevgi ve beğeni söz konusu olsa da kısa bir süre sonra dergide çok daha farklı görüşlerin dillendirilmeye başlaması, Hisar ve Mavi dergisi arasında bir tartışma ortamının başlamasına neden olur. Özellikle 1954’den sonra iki dergi arasında kalem kavgaları başlar. Kavgalar sanat anlayışlarındaki farklılık, eski ve yeni gibi konularda yoğunlaşır. 

Attila İlhan'ın Mavi'ye Katılması

• Ahmet Oktay derginin mayıs sayısında (1954) Attila İlhan'ın Sokaktaki Adam romanı üzerine bir eleştiri yazısı yazar. Oktay, yazısında sosyal realist bir yazarın eserinde karamsar ve hayattan ümidi olmayan tipleri ortaya koymasının bir çelişki olduğu söyleyerek Attila İlhan'ı eleştirir. Attila İlhan da Mavi dergisine bir karşı eleştiri yazısı yazarak cevap verir ve yazısını Attila İlhan’dan Mavi okuyucularına merhaba, diyerek bitirir.
• Bu yazıdan sonra Ahmet Oktay, Bekir Çiftçi ve Güner Sümer, İstanbul'a giderek Attila İlhan’la bir görüşme yaparlar. Görüşme sonrasında Attila İlhan dergiye yazı yazmaya başlar.
• Attila İlhan'ın Türkiye’deki toplumcu gerçekçi edebiyata dair yazıları ile derginin önceki uyumlu yayın çizgisi, tartışmacı bir yöne kayar. Başlangıçta sanatı hiçbir düşüncenin veya zümrenin emrine vermeyeceklerini açıklayan Maviciler, Attila İlhan'ın Mavi hareketine katılımıyla birlikte bu düşüncelerinden vazgeçmiş görünürler.

Ahmet Oktay yaşananları şöyle anlatır:

“Mavi hareketi, benim Attila İlhan'ın Sokaktaki Adam romanının “sosyal realist“ olmadığını öne süren bir eleştirimle başlamıştır, denebilir. Attila bu yazıyı cevapladı. Sonra İstanbul’da görüştük ve hiçbir rengi olmayan, hatta sağ kanat şairlerine bile yer veren dergiyi toplumcu bir çizgiye çekebileceğimiz kanısına vardık. Belli oranda elbet. Ben Ankara'daki arkadaşları (Özdemir Nutku, Bekir Çiftçi, Ülkü Arman) ikna ettim. Bunun üzerine derginin sahibi Teoman Civelek çekildi, Güner Sümer katıldı. Derginin politikası bu kadro tarafından belirlendi hep. Manifesto sayılabilecek imzasız yazıların hemen hepsi benim kalemimden çıkmadır.”

• Mavi dergisinin bir harekete dönüşme çabaları Attilâ İlhan'ın katılımıyla 1954 tarihinde başlamıştır. Bu kişiler: Oğuz Arıkanlı, Orhan Çubukçu, Ferit Edgü, Yılmaz Gruda, Fikret Hakan, Ahmet Oktay, Güner Sümer’dir.
• Attila İlhan'ın katılımıyla derginin sosyal realist bir çizgi izlemesi ve imgeci bir sanatı savunması konusunda görüş birliğine varılmıştır. 
• Attila İlhan yazılarıyla Garipçilere, 1940 toplumcu kuşağına ve "belli bir sıfatı olmayanlar" diyerek sınıflandırdığı Fazıl Hüsnü Dağlarca, Cahit Sıtkı Tarancı, Cahit Külebi, Behçet Necatigil gibi şairlere cephe alır. Böylece polemiklerin de önü açılır. 

“Kimisi aktif realizm taraftarıydı, sanatın işçi sınıfı adına siyasi bir realizm yapması konusunda ısrar ediyordu. Kimisi dar bir formalizmle bir çocuk realizmi arasında titreşiyor, şuur altının yanı sıra eşya metafiziğine yahut içe kapanıklığın krizlerine uzanıyordu."

Dağılışı 

• İlk sayısı 1 Kasım 1952'de çıkan dergi 24 sayı çıktıktan sonra 1 Ekim 1954'te yayın hayatından çekilir. Bir ay sonra Son Mavi adıyla yeniden yayınlanmaya başlayan derginin sahipliğini Özdemir Nutku üstlenir. 
• Sosyal realizm etrafındaki tartışmalar ve bu tartışmaların sonucunda dergide Attila İlhan’la bir bağlarının olmadığı açıklamasının yayımlanması ve maddi problemlerin ön plana çıkması gibi nedenlerle Özdemir Nutku dergiyi kapatmak zorunda kalır (Nisan 1956).

İlgili Sayfa

• Attila İlhan

Yararlanılan Kaynak

Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Mavi Hareketi, Salim Çonoğlu