Eylem Kiplerinde Anlam Kayması

• Bir eylem kipinin kendi anlamından uzaklaşarak bir başka kipin anlamını karşılayacak şekilde kullanılmasına "eylem kiplerinde anlam kayması" denir. 
• Anlam kayması şu kiplerde görülür:

Şimdiki Zaman Kipi

Duyulan geçmiş zaman kipi yerine kullanılır:

Babam, evlendikten sonra liseyi dışarıdan bitirip üniversiteye giriyor. (girmiş)

Hoca bir gün yolda komşusuna rastlıyor. (rastlamış)

Görülen geçmiş zaman kipi yerine kullanılır:

Annesinin korkusuna iki gündür eve gelmiyor. (gelmedi)

Gelecek zaman kipi yerine kullanılır:

Yarın arkadaşlar bize geliyorlar. (gelecekler)

Yarın İstanbul'a gidiyorum. (gideceğim)

Geniş zaman kipi yerine kullanılır:

Arabasını hep bizim evin önüne park ediyor. (eder)

Dedem her akşam ballı süt içiyor. (içer)

Gelecek Zaman Kipi:

Emir kipi yerine kullanılır:

Önce kendi hatalarını göreceksin. (gör)

Öğrenci kendi yeteneklerini kendi geliştirecek. (geliştirsin)

Gereklilik kipi yerine kullanılır:

Anne baba olarak üzerinize düşeni yapacaksınız. (yapmalısınız)

Geniş Zaman Kipi:

Görülen geçmiş zaman kipi yerine kullanılır:

Olaydan iki gün önce doğum günü partisi düzenler. (düzenledi)

Duyulan geçmiş zaman kipi yerine kullanılır:

Adam bir gün buna bir çözüm bulmalıyım diye düşünür. (düşünmüş)

Şimdiki zaman kipi yerine kullanılır:

Böylesine suskun ne düşünürsün? (düşünüyorsun)

Gelecek zaman kipi yerine kullanılır:

Yarın geç mi gelirsin? (geleceksin)

Sabret, nedenini yarın öğrenirim. (öğreneceğim)

Emir kipi yerine kullanılır:

Şu filmi sessiz izler misin? (izleyin)

Kitapları okur, bir hafta sonra getirirsin. (oku-getir)

İstek Kipi

Emir kipi yerine kullanılır:

Evet, artık susalım, dersi dinleyelim. (susun-dinleyin)

Emir Kipi

Emir anlamından sıyrılıp söze "saygı, incelik" anlamı katmak için kullanılabilir:

Aman öyle söylemeyiniz, görevimiz bizim.

"Dilek" anlamıyla kullanılabilir:

Allah'ım sen onları koru.

➤ Örnek Soru

Aşağıdaki cümlelerin hangisinin fiil kipinde anlam kayması yoktur?

A) Tatilimi genellikle İzmir'de geçiriyorum
B) Okula gitmek için hazırlanıyor.
C) Sen hiçbir sözünü tutmuyorsun.
D) Bugün arkadaşlar bize geliyorlar.
E) Yarın İstanbul'a gidiyorum.

Çözüm:

A seçeneği "geçiriyorum" geniş zaman kipi yerine, C seçeneği "tutmuyorsun" geniş zaman kipi yerine, D seçeneği "geliyorlar" gelecek zaman kipi yerine, E seçeneği "gidiyorum" gelecek zaman kipi yerine, B seçeneğinde ise anlam kayması yoktur. Cevap B

İlgili Sayfalar

Eylem Çekim Ekleri