Mizancı Murat (1854-1917)

Mizancı Murat

• Fikir adamı, gazeteci, yazar.
• 1854'te Dağıstan'da doğan yazarın asıl adı Mehmet Murat'tır.
• 1873'te İstanbul'a geldi. Devletin farklı kademelerinde mütercim, öğretmen ve okul müdürü olarak çalıştı.
• Darülmuallimdeki tarih hocalığı ile şöhret buldu.
• 1886'da çıkardığı Mizan gazetesi nedeniyle Mizancı Murat olarak tanındı. Önceleri II. Abdülhamit’in beğenisini kazanan gazete, eleştiri dozunu giderek arttırınca sansüre uğradı.
• İslam Birliği fikrini ele aldığı "Turfanda mı Yoksa Turfa mı?" adlı romanıyla ünlüdür.
• II. Abdülhamit tarafından 1891'de Duyun-u Umumiye Komiserliğine getirildi. Memleketin kalkınması için hazırladığı reform teklifi Padişah tarafından ilgi görmeyince yurt dışına çıktı. Kahire, Paris ve Cenevre'de bulundu. Mizan gazetesini yurt dışında çıkarmaya devam etti.
• Bu dönemde yazdığı yazılarla II. Abdülhamit'e ağır eleştirilerde bulundu.
• Bir ara Jön Türkler içindeki muhafazakâr grubun başına geçse de 1897'deki genel afla İstanbul'a döndü.1899’da Şura-yı Devlet Maliye Dairesi üyesi olan Mizancı Murat, 1908'e kadar bu görevde kaldı.
• II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Mizan gazetesini yeniden çıkardı. Gazetesinde bu seferde İttihat ve Terakki Cemiyetini eleştiren yazılar yazdı. 31 Mart Olayı (1909) ile ilişkisi olduğu bahane edilerek Rodos'a sürüldü.
• 1913'te İstanbul'a dönen Mizancı Murat 15 Nisan 1917'de öldü.

Turfanda mı Yoksa Turfa mı 

• Mizancı Murat, eserindeki şahıslardan bazılarını, "yeni, ilk kez ortaya çıkan” anlamıyla kullandığı “turfanda” sözcüğüyle niteler. Düşünce yapısı ve yaşam tarzıyla dönem insanından farklı olan bu kahramanların, toplum tarafından kabul görüp görmeyeceğinin ise zamanla belli olacağını ifade eder. Çünkü yazar, okuyucuların karşılaştıkları bu kişileri, “acayip, tuhaf ” yani “turfa” olarak değerlendirip tepki gösterebileceklerinin de farkındadır. Fakat o, Osmanlı Devleti'nin kurtuluşunu ancak "turfanda" olarak nitelendirdiği bu tip insanların çoğalmasıyla mümkün olacağına inanmaktadır. Bu inançla okuyucusuna sunduğu en önemli kahraman ise Mansur Bey'dir.

Özet

• Roman; Cezayir’de büyümüş, Fransa’da eğitim görmüş ve tıp eğitimini tamamladıktan sonra devletine hizmet etmek için İstanbul'a gelmiş olan bir gencin hikayesidir. İdealist bir genç olan Mansur, devletine hizmet etmeyi en önemli amaç edinir ancak göreve başladığı bir devlet dairesindeki olumsuzlukları görmesi onu hayal kırıklığına uğratır. Buna rağmen hizmet duygusunu kaybetmez. Doktorluktan elde ettiği kazancını halkın eğitimi için harcar ve romanın sonunda gittiği Manisa'nın bir köyünde okul açarak ideal anlamda bir eğitim gerçekleştirir. Aynı şekilde memleketi Cezayir'deki öğrenciler için de bir okul kurdurur. Devlet uğrundaki son görevini de meşhur 93 Harbi'ne katılarak gösterir.

İlgili Sayfalar

• Şair ve Yazarlar

Yararlanılan Kaynak

• Türk Siyasi Tarihinde Muhafazakar Batılılaşma Yanlısı Bir Jöntürk Mizancı Murat, Ferihan Polat-Gündüz Derer