Tuyuğ

• Yerli bir nazım şeklidir. 
• Tek dörtlüktür (dört dizelik bent).
• "Mani"den yola çıkılarak oluşturulmuştur.
• Genel olarak "fâ’ilâtün, fâ’ilâtün, fâ’ilün" kalıbıyla yazılır ki bu da 11'li hece ölçüsüne denktir.
• Genelde "aaba" şeklinde kafiyelenir. Bunun yanında "aaaa" ve "xaxa" şeklinde kafiyelenmiş tuyuğlar da vardır.
• Kafiyeleri genelde cinaslı kelimelerden seçilmiş olmakla beraber, cinassız tuyuğlar da yazılmıştır. 
• Tuyuğlarda mahlas kullanılmaz.  
• Konu bakımından çeşitlidir. Aşk, şarap, kadın, güzellik gibi bireysel konular yanında din, tasavvuf ve sosyal konularda da önemli bir fikir söylenmeye çalışılır. 
• 14. yüzyıl Azerî şairi Kadı Burhanettin bu türün kurucusu sayılır.  
• 14.yüzyıl Azerî şairi Nesimi ve 15. yüzyıl Çağatay şairi Ali Şir Nevai de bu türde çokça ürün vermişlerdir. 
• Tuyuğ, sonraki yüzyıllarda, özellikle de klasik dönem sayılan 16.yüzyılda pek tercih edilmemiş ve bu nedenle de kuralları tam oturmamıştır.

Cinaslı Örnekler

Ey yanağı al ve giydiği al               
Ala gözlüm etme can almağa al
Al ile buseni aldım dostum
Ger peşiman oldun ise yine al    

Açıklama: Şair al kelimesini üç ayrı anlamda kullanarak cinas yapmıştır. ilk mısrada renk, ikinci ve üçüncü mısralarda hile son mısrada ise eylem anlamıyla kullanmıştır.

Merkeb üzre yükledirler tenbelit
Eyler âsâyişle av av tenbel it
İstirâhat çünki tenbellikdedir
Sen beni yâ Rab hemişe tenbel it

Açıklama: Dörtlüğün ilk dizesindeki tenbelit, "hayvan yükü"; ikinci dizedeki, tenbel it, "tembel köpek"; son dizedeki tenbel it ise "tembel et/eyle" anlamındadır.

Cinassız Örnek

Dilberin haddi gül-i handan durur
Şol mutarra sünbülü reyhan durur
Can eger tenden revan olsa ne gam
Ehl-i aşkın canı çün canan durur

Tuyuğ — Rubai Karşılaştırması

Ortak Yönleri:

• Tek dörtlükten oluşan divan şiiri nazım şekilleridir.
• Kafiye düzenleri aynıdır, aaba
• Her ikisinde de mahlas bulunmaz.

Farkları:

• Tuyuğ 11'li hece ölçüsüne denk gelen tek aruz kalıbı ile yazılırken rubainin kendine özgü 24 ayrı aruz kalıbı vardır.
• Tuyuğlar genelde cinaslı söylenirken rubailerde böyle bir durum yoktur.
• Tuyuğlar her konuda yazılırken rubailerin felsefî yönü ağır basar.

İlgili Sayfalar

• Divan Şiiri Nazım Şekillerine Giriş

• Rubai

Yararlanılan Kaynak

• Türk Edebiyatında Tuyuğ ve Bazı Problemleri, Recai Kızıltunç