Hacı Bektaş-ı Veli (1178 - 1270)

Hacı Bektaş-ı Veli

• Türk-İslam mutasavvıfı.
• Türkmenistan'ın Horasan bölgesinin Nişabur kentinde -kesin olmamakla birlikte- 1178 yılında doğmuştur.
• Hoca Ahmet Yesevi'nin talebelerinden olduğu söylenen Lokman Perende elinde yetiştiği rivayet edilir.
• Rivayete göre mürşidinin: "Rum abdallarına seni baş tayin ettik." demesiyle bugün Hacıbektaş olarak bilinen Niğde'ye bağlı Sulucakarahöyük'e gelip yerleşmiş ve ölünceye kadar burada yaşamıştır. 
• Bunun yanında Hacı Bektaş Veli'nin Anadolu'ya gelişinde Moğol istilasının da etkili olduğu açıktır.
• Taptuk Emre'nin mürşididir. Taptuk Emre de Yunus Emre'nin mürşididir. 

Önemi

• Hakkında bilinenler büyük ölçüde Velâyetnâme-i Hacı Bektaş-ı Veli adlı esere dayanır.
• Anadolu aydınlanma felsefesinin önde gelen şahsiyetlerinden biridir.
• Bektaşi tarikatının kurucusudur.
• Yeniçeri Ocağının piri kabul edilir. 
• Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında büyük katkıları olmuştur.
• En önemli eseri Makalat'tır.

Makâlât

• Tasavvufi nitelikli bir eserdir. 
• Aslı Arapça olan eserdeki ana konu dört kapı ve kırk makamdır.  
• Bektaşi inancında "Dört Kapı Kırk Makam" tarikat mensubunun geçeceği maddi ve manevi aşamalardır.
• Dört Kapı ile kastedilen dört esas: Şeriat, Tarikat, Marifet ve Hakîkat’tir. 
• Bunların her biri de onar bölümden oluşmaktadır. Toplamı "Kırk Makam"dır.
• Dört Kapı Kırk Makam’da ilerleyen kişi sonunda muhabbet denizinde ummana erer ve gerçek varlığa ulaşır.

Yeniçeri Ocağı ve Bektaşilik

• Osmanlı İmparatorluğu, Yeniçeri Ocağı'nın manevi eğitimini Bektaşi tarikatına teslim etmiştir. Yeniçeriler, harbe giderken Bektaşi gülbanklarını (makamla söylenen dua) tekrar ederler:

“Bism-i Şah, Allah Allah!.. İllallah!.. Baş üryan, sine püryan, kılıç al kan. Bu meydanda nice başlar kesilür, olmaz hiç soran. Eyvallah, eyvallah... Kahrımız, kılıcımız, düşmana ziyan, kulluğumuz padişaha ayan. Üçler, beşler, yediler, kırklar. Gülbank-i Muhammedi, Nur-u Nebi, Kerem-i Ali, Pirimiz Hünkarımız Hacı Bektaş Veli demine devranına Hu diyelim! Huuu”

İlgili Sayfalar

• Dini Tasavvufi Halk (Tekke) Edebiyatı

• Tasavvuf Terimleri

• Tekke Şairleri Özet