Dini ve Tasavvufi Halk Şairleri Özet
Hacı Bektaş-ı Veli (1178? - 1270)
- Bektaşi Tarikatının kurucusu ve Türk-İslam mutasavvıfı.
- Anadolu aydınlanma felsefesinin önde gelen isimlerindendir.
- Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında büyük katkıları olmuştur.
- Hacı Bektaş Veli Taptuk Emre'nin, Taptuk Emre de Yunus Emre'nin mürşididir.
- En önemli eseri Makalat'tır. Tasavvufi nitelikli bir eserdir. Aslı Arapça olan eserdeki ana konu dört kapı ve kırk makamdır. Bektaşi inancında dört kapı - kırk makam tarikat mensubunun geçeceği maddi ve manevi aşamalardır.
👉 Hacı Bektaş-i Veli hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Yunus Emre (1241? - 1320?)
- Türk - İslam mutasavvıfı.
- Yunus Emre; Mevlana, Hacı Bektaşi Veli ve Nasreddin Hoca ile çağdaştır.
- İlahi aşkı ve güzel ahlâkı coşkulu şiirleri ile açık ve samimi bir şekilde dile getirmiştir.
- Türkçenin edebî bir dil haline gelmesinde önemli bir rol oynamıştır.
- Bilinen iki eseri bulunmaktadır. "Risalet-ün Nushiyye", mesnevi tarzında, aruz vezniyle yazılmış tasavvufi, ahlakî ve dinî bir eserdir.
- Diğer eseri "Divan" ise ona asıl ününü sağlayan ve daha çok hece ölçüsü ile yazdığı şiirlerden oluşan eserdir. (357 şiir)
- 1991 yılı, UNESCO tarafından "Yunus Emre Sevgi Yılı" olarak ilan edilmiştir.
- Kolay görünen, ancak benzeri söylenmeye kalkılınca zor olduğu anlaşılan, özlü söz söyleme sanatı olan sehl-i mümteni hemen her şiirinde görülür. Bu tür sözler, derin anlamlıdır. (örn: Ete kemiğe büründüm, Yunus diye göründüm)
👉 Yunus Emre hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Abdal Musa (14.yy)
- Alevi-Bektaşi geleneğinin ünlü erenlerinden biridir.
- 14. yüzyılda Teke Beyliği idaresindeki Antalya’da yaşamıştır.
- Hayatı hakkındaki bilgiler menkıbelerle karışmıştır.
- Hacı Bektaş-ı Veli’nin haleflerindendir.
- Kimi kaynaklarda Orhan Gazi'yle Bursa'nın fethinde bulunduğu yazılıdır.
- Yeniçeri Ocağı'nın kurucularından olduğu sanılmaktadır.
- Kaygusuz Abdal’ın hem mürşidi hem de ona mahlasını veren kişidir.
Hacı Bayram Veli (1352 ? - 1430 ?)
- Bayramiyye tarikatının kurucusu, mutasavvıf.
- Ankara'nın Zülfazıl (Solfasol) köyünde doğdu.
- Asıl adı Numan’dır.
- Ankara'da kendi adıyla anılan tarikatı kurarak Anadolu'nun manevi ıslahında önemli bir rol oynamıştır.
- Yaşadığı dönemin aksine Farsça ve Arapçaya rağbet etmedi.
- Şiirlerini - biri hariç - hece ölçüsüyle yazdı.
- Şiirlerinde Yunus Emre etkisi açıktır.
- Şiirleri dışında bilinen bir eseri yoktur.
👉 Hacı Bayram Veli hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Eşrefoğlu Rumi (1377? - 1470?)
- Mutasavvıf - şair.
- Asıl adı Abdullah'tır.
- Hacı Bayram Veli'nin damadıdır.
- Kadiriyye tarikatının Eşrefiyye kolunun kurucusudur.
- Şiirlerinde Yunus Emre etkisi açıktır.
- Eserlerini sade bir Türkçe ile kaleme almıştır.
- Şiirlerinde hem hece hem aruz ölçüsünü başarıyla kullanmıştır.
- Lirik şiirler yanında didaktik manzumeler de yazmıştır.
- En önemli eseri dini-tasavvufi bir ahlak kitabı olan Müzekki'n-Nüfus'tur.
- Eserleri: Divan, Müzekki'n-Nüfus, Tarikatnâme
👉 Eşrefoğlu Rumi hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Kaygusuz Abdal ( ? - 1448)
- Türk mutasavvıf, Alevî - Bektaşi halk ozanı.
- Asıl adı Gaybi'dir.
- Hayatı hakkındaki bilgilerin çoğu Bektaşi menkıbelerine dayanır.
- Abdal Musa'ya bağlanarak tasavvuf yoluna girmiştir.
- Bektaşiler arasında büyük saygı ile anılır.
- Hece ve aruzla şiirler söyleyen şairin nesirle yazılmış eserleri de var.
- Tasavvuf kurallarını halkın anlayacağı biçimde basit ve yalın bir biçimde veren ozanda Yunus Emre etkisi de açıktır.
- Önemli Eserleri: Divan, Dolapname, Minbername, Budalaname
👉 Kaygusuz Abdal hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Pir Sultan Abdal ( ? - 1560?)
- 16.yüzyıl halk ozanı.
- Şiirlerinden adının Haydar olduğu anlaşılmaktadır.
- Şiirlerini coşkulu bir dille söylemesi ve halkı ilgilendiren konulara yer vermesi, inançlarını tavizsiz savunması, şiirlerinde konu bütünlüğünün bulunması Pir Sultan'ın en önemli özellikleridir.
- Pir Sultan, halk edebiyatı geleneklerinden hiç ayrılmamıştır.
- Şiirlerini hece ölçüsüyle ve sazıyla söylemiştir.
- Divan şiirinden etkilenmemiştir.
- Din dışı şiirler de söylemiş ancak daha çok nefesleriyle ün kazanmıştır.
- Pir Sultan Abdal, Alevilerce yedi ulu ozandan biridir.
- Şiirlerinde 16.yüzyılın konuşma dilini kullanır.
👉 Pir Sultan Abdal hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Aziz Mahmut Hüdayi (1541-1628)
- Celvetiyye tarikatının kurucusu, mutasavvıf şair.
- Tasavvufi halk edebiyatının gelişmesinde önemli bir yere sahiptir.
- Şiirlerinde sanat endişesi taşımaz.
- Şiiri dinî, ahlaki bilgileri öğretmek için bir araç olarak kullanmıştır.
- İlahilerinde Yunus Emre'nin etkisi açıktır.
- Hem aruz hem de hece ölçüsü kullanan şairlerdendir.
- Eserlerinin çoğunu Arapça olarak yazdığı halde Divan’ında zamanına göre sade bir Türkçe kullanmıştır.
Kul Himmet (1550?-1620)
- Alevi-Bektaşi şairi.
- Şiirlerinde Safevi şahlarına duyduğu bağlılık dikkat çeker.
- Pir Sultan Abdal'ın asılmasından sonra hem şiirleriyle hem de mücadelesiyle Pir Sultan'ın bıraktığı yerden devam etmiştir.
- Alevilerce kabul edilen yedi ulu ozandan biridir.
- Şiirlerinde Pir Sultan'ın etkisi vardır.
- Nefesler, destanlar, Kerbela şehitleri için ağıtlar ve taşlamalar söylemiştir.
- Şiirlerinde Allah, Hz. Muhammet, Hz. Ali, on iki imam ve ehlibeyt sevgisini işler. Bunların yanında toplumsal sorunlar, dünya ve kadere isyan şiirlerinde öne çıkan diğer konulardır.
- Şiirlerini halkın anlayacağı bir Türkçeyle etkili şekilde ifade etmiştir.
👉 Kul Himmet hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Muhyiddin Abdal (16.yy)
- 16. yüzyıl tekke şairidir.
- Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur.
- Nefes, gazel, kaside, mesnevi, tuyuğ ve mani türlerinde eserler vermiştir.
- Şiirlerinde Nesimi, Kaygusuz Abdal ve Yunus Emre’nin etkisi görülür.
- Şiirlerinde Kalenderilik, Bektaşilik ve Hurufilik inançlarından izler vardır.
- Anlaşılır, sade bir dile sahiptir.
- Fazıl Say tarafından da bestelenen "İnsan İnsan Derler İdi" adlı nefesiyle ünlüdür.
- Şiirleri Kalenderi-Bektaşi dervişler tarafından bir araya getirilerek bir divanda toplanmıştır.
Niyazi-i Mısri (1618-1694)
- 17.yüzyıl tasavvuf şairi.
- Coşkun bir üsluba sahiptir.
- Aruzla yazdığı şiirlerinde Nesimi ve Fuzuli, hece ölçüsüyle yazdıklarında Yunus Emre'nin etkisi görülmektedir.
- Eserlerinin bir kısmını Arapça bir kısmını Türkçe kaleme almıştır.
- Dini-tasavvufi özellikler gösteren manzum ve mensur birçok eser vermiştir.
- Divanı, Niyazi’nin eserleri arasında en meşhurudur.
- Yunus Emre'ye büyük hayranlık duyan şair, Yunus'un "Çıktım erik dalına / Anda yedim üzümü" dizeleriyle başlayan meşhur şathiyesini şerh etmiştir (açıklamıştır).
- Eserleri: Divan, Tuhfetü’l-uşşâk, Risâle-i Devriyye, Şerh-i Nutk-ı Yunus Emre...
👉 Niyazi-i Mısri hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
İlgili Sayfalar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretmemiz için yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.