Dini ve Tasavvufi Halk Şairleri Özet

Hacı Bektaş-ı Veli (1178? - 1270)
  • Bektaşi Tarikatının kurucusu ve Türk-İslam mutasavvıfı.
  • Anadolu aydınlanma felsefesinin önde gelen isimlerindendir.
  • Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında büyük katkıları olmuştur. 
  • Hacı Bektaş Veli Taptuk Emre'nin, Taptuk Emre de Yunus Emre'nin mürşididir. 
  • En önemli eseri Makalat'tır. Tasavvufi nitelikli bir eserdir. Aslı Arapça olan eserdeki ana konu dört kapı ve kırk makamdır. Bektaşi inancında dört kapı - kırk makam tarikat mensubunun geçeceği maddi ve manevi aşamalardır.
👉 Hacı Bektaş-i Veli hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Yunus Emre (1241? - 1320?)
  • Türk - İslam mutasavvıfı.
  • Yunus Emre; Mevlana, Hacı Bektaşi Veli ve Nasreddin Hoca ile çağdaştır.
  • İlahi aşkı ve güzel ahlâkı coşkulu şiirleri ile açık ve samimi bir şekilde dile getirmiştir.  
  • Türkçenin edebî bir dil haline gelmesinde önemli bir rol oynamıştır.
  • Bilinen iki eseri bulunmaktadır. "Risalet-ün Nushiyye", mesnevi tarzında, aruz vezniyle yazılmış tasavvufi, ahlakî ve dinî bir eserdir.  
  • Diğer eseri "Divan" ise ona asıl ününü sağlayan ve daha çok hece ölçüsü ile yazdığı şiirlerden oluşan eserdir. (357 şiir)
  • 1991 yılı, UNESCO tarafından "Yunus Emre Sevgi Yılı" olarak ilan edilmiştir.
  • Kolay görünen, ancak benzeri söylenmeye kalkılınca zor olduğu anlaşılan, özlü söz söyleme sanatı olan sehl-i mümteni hemen her şiirinde görülür. Bu tür sözler, derin anlamlıdır. (örn: Ete kemiğe büründüm, Yunus diye göründüm)
👉 Yunus Emre hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Abdal Musa (14.yy) 
  • Alevi-Bektaşi geleneğinin ünlü erenlerinden biridir. 
  • 14. yüzyılda Teke Beyliği idaresindeki Antalya’da yaşamıştır.
  • Hayatı hakkındaki bilgiler menkıbelerle karışmıştır.
  • Hacı Bektaş-ı Veli’nin haleflerindendir. 
  • Kimi kaynaklarda Orhan Gazi'yle Bursa'nın fethinde bulunduğu yazılıdır. 
  • Yeniçeri Ocağı'nın kurucularından olduğu sanılmaktadır.
  • Kaygusuz Abdal’ın hem mürşidi hem de ona mahlasını veren kişidir.
Hacı Bayram Veli (1352 ? - 1430 ?)
  • Bayramiyye tarikatının kurucusu, mutasavvıf.
  • Ankara'nın Zülfazıl (Solfasol) köyünde doğdu. 
  • Asıl adı Numan’dır. 
  • Ankara'da kendi adıyla anılan tarikatı kurarak Anadolu'nun manevi ıslahında önemli bir rol oynamıştır. 
  • Yaşadığı dönemin aksine Farsça ve Arapçaya rağbet etmedi. 
  • Şiirlerini - biri hariç - hece ölçüsüyle yazdı. 
  • Şiirlerinde Yunus Emre etkisi açıktır.
  • Şiirleri dışında bilinen bir eseri yoktur.
👉 Hacı Bayram Veli hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Eşrefoğlu Rumi (1377? - 1470?) 
  • Mutasavvıf - şair.
  • Asıl adı Abdullah'tır. 
  • Hacı Bayram Veli'nin damadıdır.
  • Kadiriyye tarikatının Eşrefiyye kolunun kurucusudur.
  • Şiirlerinde Yunus Emre etkisi açıktır.
  • Eserlerini sade bir Türkçe ile kaleme almıştır.
  • Şiirlerinde hem hece hem aruz ölçüsünü başarıyla kullanmıştır.
  • Lirik şiirler yanında didaktik manzumeler de yazmıştır. 
  • En önemli eseri dini-tasavvufi bir ahlak kitabı olan Müzekki'n-Nüfus'tur.
  • Eserleri: Divan, Müzekki'n-Nüfus, Tarikatnâme
👉 Eşrefoğlu Rumi hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Kaygusuz Abdal ( ? - 1448)
  • Türk mutasavvıf, Alevî - Bektaşi halk ozanı.
  • Asıl adı Gaybi'dir. 
  • Hayatı hakkındaki bilgilerin çoğu Bektaşi menkıbelerine dayanır. 
  • Abdal Musa'ya bağlanarak tasavvuf yoluna girmiştir.  
  • Bektaşiler arasında büyük saygı ile anılır.
  • Hece ve aruzla şiirler söyleyen şairin nesirle yazılmış eserleri de var. 
  • Tasavvuf kurallarını halkın anlayacağı biçimde basit ve yalın bir biçimde veren ozanda Yunus Emre etkisi de açıktır. 
  • Önemli Eserleri: Divan, Dolapname, Minbername, Budalaname 
👉 Kaygusuz Abdal hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Pir Sultan Abdal ( ? - 1560?)
  • 16.yüzyıl halk ozanı.
  • Şiirlerinden adının Haydar olduğu anlaşılmaktadır. 
  • Şiirlerini coşkulu bir dille söylemesi ve halkı ilgilendiren konulara yer vermesi, inançlarını tavizsiz savunması, şiirlerinde konu bütünlüğünün bulunması Pir Sultan'ın en önemli özellikleridir. 
  • Pir Sultan, halk edebiyatı geleneklerinden hiç ayrılmamıştır. 
  • Şiirlerini hece ölçüsüyle ve sazıyla söylemiştir.
  • Divan şiirinden etkilenmemiştir.
  • Din dışı şiirler de söylemiş ancak daha çok nefesleriyle ün kazanmıştır. 
  • Pir Sultan Abdal, Alevilerce yedi ulu ozandan biridir.
  • Şiirlerinde 16.yüzyılın konuşma dilini kullanır. 
👉 Pir Sultan Abdal hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Aziz Mahmut Hüdayi (1541-1628)
  • Celvetiyye tarikatının kurucusu, mutasavvıf şair.
  • Tasavvufi halk edebiyatının gelişmesinde önemli bir yere sahiptir.
  • Şiirlerinde sanat endişesi taşımaz.
  • Şiiri dinî, ahlaki bilgileri öğretmek için bir araç olarak kullanmıştır.
  • İlahilerinde Yunus Emre'nin etkisi açıktır.
  • Hem aruz hem de hece ölçüsü kullanan şairlerdendir.
  • Eserlerinin çoğunu Arapça olarak yazdığı halde Divan’ında zamanına göre sade bir Türkçe kullanmıştır.
Kul Himmet (1550?-1620)
  • Alevi-Bektaşi şairi.
  • Şiirlerinde Safevi şahlarına duyduğu bağlılık dikkat çeker. 
  • Pir Sultan Abdal'ın asılmasından sonra hem şiirleriyle hem de mücadelesiyle Pir Sultan'ın bıraktığı yerden devam etmiştir.
  • Alevilerce kabul edilen yedi ulu ozandan biridir.
  • Şiirlerinde Pir Sultan'ın etkisi vardır.
  • Nefesler, destanlar, Kerbela şehitleri için ağıtlar ve taşlamalar söylemiştir.
  • Şiirlerinde Allah, Hz. Muhammet, Hz. Ali, on iki imam ve ehlibeyt sevgisini işler. Bunların yanında toplumsal sorunlar, dünya ve kadere isyan şiirlerinde öne çıkan diğer konulardır.
  • Şiirlerini halkın anlayacağı bir Türkçeyle etkili şekilde ifade etmiştir.
👉 Kul Himmet hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız. 
Muhyiddin Abdal (16.yy)
  • 16. yüzyıl tekke şairidir.
  • Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur.
  • Nefes, gazel, kaside, mesnevi, tuyuğ ve mani türlerinde eserler vermiştir.
  • Şiirlerinde NesimiKaygusuz Abdal ve Yunus Emre’nin etkisi görülür.
  • Şiirlerinde Kalenderilik, Bektaşilik ve Hurufilik inançlarından izler vardır.
  • Anlaşılır, sade bir dile sahiptir.
  • Fazıl Say tarafından da bestelenen "İnsan İnsan Derler İdi" adlı nefesiyle ünlüdür.
  • Şiirleri Kalenderi-Bektaşi dervişler tarafından bir araya getirilerek bir divanda toplanmıştır.

Niyazi-i Mısri (1618-1694)

  • 17.yüzyıl tasavvuf şairi.
  • Coşkun bir üsluba sahiptir.
  • Aruzla yazdığı şiirlerinde Nesimi ve Fuzuli, hece ölçüsüyle yazdıklarında Yunus Emre'nin etkisi görülmektedir.
  • Eserlerinin bir kısmını Arapça bir kısmını Türkçe kaleme almıştır.
  • Dini-tasavvufi özellikler gösteren manzum ve mensur birçok eser vermiştir.
  • Divanı, Niyazi’nin eserleri arasında en meşhurudur.
  • Yunus Emre'ye büyük hayranlık duyan şair, Yunus'un "Çıktım erik dalına / Anda yedim üzümü" dizeleriyle başlayan meşhur şathiyesini şerh etmiştir (açıklamıştır). 
  • Eserleri: Divan, Tuhfetü’l-uşşâk, Risâle-i Devriyye, Şerh-i Nutk-ı Yunus Emre...
👉 Niyazi-i Mısri hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
 İlgili Sayfalar

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretmemiz için yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.