Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)

Ahmet Vefik Paşa

• Devlet adamı, yazar, çevirmen, dil bilimci.
• İstanbul'da doğdu. 
• Babasının görevi nedeniyle 1834'te Paris'e gitti. Üç yıl boyunca Saint-Louis Lisesine devam etti. 
• Yurda döndükten sonra Tercüme Odasına girdi. 
• Arapça, Farsça dışında Fransızca, İngilizce, İtalyanca ve eski Yunanca öğrendi.
• Elçilik, Maarif Nazırlığı, Meclis Başkanlığı ve Başvekillik (Sadrazam) gibi önemli görevlerde bulundu.
• 1879'da Bursa Valisi olarak atandı. Bursa'nın imarı ve kalkınmasında yaptığı hizmetlerle haklı bir şöhret kazandı.
• Bursa'da bir de tiyatro kurdu. Bu tiyatro Anadolu’da kurulan ilk tiyatrodur. İstanbul’da yıktırılan Gedikpaşa Tiyatrosunun oyuncularını da himayesine alarak Bursa’ya getirtti. 
• 1882'de tekrar Başvekil oldu ancak çalışma şartlarının kabul edilmemesi üzerine iki gün sonra görevinden ayrıldı.
• Sonrasında Rumelihisarı'ndaki harap köşküne çekilerek eserleriyle meşgul oldu.
• 1 Nisan 1891'de Rumelihisarı’nda öldü.

Sanat Anlayışı

• Tanzimat 1.dönem yazarıdır.
• Türkçülük hareketinin öncülerindendir. 
• Türk tiyatrosunun gelişiminde önemli bir yere sahiptir.
• Fransız komedi yazarı Moliere'den yaptığı tercüme ve uyarlamalarla ünlüdür. 
• Çevirilerin bir kısmı manzum iken uyarlamaların tamamı düzyazıdır.
• Ahmet Vefik Paşa, Moliere'den yaptığı uyarlamalara yerli ve millî bir kimlik kazandırmıştır.
• Tiyatro eserlerinde sade bir dil kullanarak atasözü ve deyimlere geniş yer vermiştir. "Zor Nikahı" adlı eserinde Arapça-Farsçada ısrar eden aydınları zor duruma sokan iğnelemeler yapmaktan çekinmemiştir. 
• Osmanlıcanın bir dil olmadığı ifade eden yazar, yaşadığı dönemde Türkçeyi bağımsız dil olarak benimseyen ilk kişidir.
• Özbek Hanı Ebul Gazi Bahadır Han'ın (17.yy) Şecere-i Türki (Türklerin Soy Kütüğü) adlı eserini Çağatay Türkçesinden Anadolu Türkçesine aktarmıştır. Bu eserin tercüme edilmesi, Tanzimat döneminde Türklük bilincinin oluşması açısından önemlidir. (Türk tarihinin Osmanlı Devleti'nden çok önce başladığı, Türklerin Osmanlıda yaşayan Türklerden ibaret olmadığı, Türkçenin birçok coğrafyada konuşulan bir dil olduğu; dünyanın birçok bölgesinde devlet kurmuş, yaşamış ve yaşayan Türklerin tek bir millet olduğu...)
• Yusuf Kâmil Paşa'nın Fenelon'dan yaptığı Telemak tercümesini ağdalı dili yüzünden beğenmeyerek aynı eseri yeniden tercüme etmiştir. 
• Müntehabat-ı Durub-ı Emsal (Atalar Sözü) adlı eserinde yalnız atasözleriyle yetinmeyip halk deyimlerini de bir araya getirmeye çalışmıştır. 

Lehçe-i Osmani (1876)

• En önemli eseri Lehçe-i Osmani adını verdiği sözlüğüdür. 
• Sözlüğün birinci cildinde Türkçe kelimelere, ikinci cildinde de dilimizde çok kullanılan Arapça ve Farsça kelimelere yer vermiştir.
• Lehçe-i Osmani, Türkçe kelimelere yer veren sözcüklerin öncüsü olması sebebiyle önemli bir yere sahiptir.
• Paşa; çalışmasında özellikle halk diline ait olup o güne kadar küçük görülen, değer verilmeyen kelime, ifade, atasözü ve deyimleri ön plana çıkarmıştır.
• Eser, Şemsettin Sami tarafından hazırlanan ve ilk Türkçe sözlük olarak kabul edilen Kamus-ı Türki'ye de kaynaklık etmiştir.

Önemli Eserleri

İlmî Eserleri: Lehçe-i Osmani (sözlük), Şecere-i Türki (çeviri), Müntahabat-ı Durub-ı Emsal-Atalar Sözü (derleme)

Tiyatroları: Savruk, İnfial-i Aşk, Dudukuşları, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Tartüf, Don Civani, Adamcıl, Okumuş Kadınlar (Çeviri);Tabib-i Aşk, Zoraki Tabib, Azarya, Zor Nikâhı, Meraki, Dekbazlık, Yorgaki Dandini (Uyarlama)

Roman Tercümesi: Telemak (Fenelon), Hernani (Viktor Hugo)

Bir Anekdot

Paşa, siyaset hayatında devletin onurunu büyük bir titizlikle korurmuş. Bir toplantıda III. Napolyon, Ahmet Vefik'e: "Osmanlı İmparatorluğu çöküyor, çatırtılarını işitiyorum!" deyince: "Bizim memleketimiz buraya uzaktır, işittiğiniz çatırtılar Fransa'ya ait olsa gerek..." cevabını vermiş.

Çıkmış Soru (2019 LYS)

Türk tiyatrosunun gelişimine önemli katkısı bulunan, tiyatro kurup bazı oyunlarda rol alan ----; başta Cimri olmak üzere Moliere’in hemen hemen bütün eserlerini Türkçeye aktarmıştır. Tanzimat Dönemi’nin önemli kültür adamlarından biri olan yazar, kendine has yöntemlerle tiyatro çevirileri ve uyarlamaları yapmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Recaizade Mahmut Ekrem
B) Ahmet Mithat Efendi
C) Namık Kemal
D) Ahmet Vefik Paşa
E) Direktör Ali Bey

İlgili Sayfa

Tanzimat 1. Dönem Genel Özellikleri  

Yararlanılan Kaynaklar

• TDV İslam Ansiklopedisi, Ahmet Vefik Paşa Maddesi, Ömer Faruk Akün
• Ahmet Vefik Paşa, Gülay Sarıçoban
• Taha Toros Arşivinden (TT 511571)
• Şairler ve Yazarlar Sözlüğü, Şükran Kurdakul