Muhammes (Beşlik)

  • Divan şiirinde beşer dizelik bentlerden oluşan manzume. 
  • Muhammes, beş sayısını ifade eden "hamse" sözcüğünden türemiştir. 
  • Konu bakımından bir sınırlama yoktur. Ancak felsefi düşünceler, tasavvuf, övgü ve aşk en çok işlenen konulardır. 
  • Bent sayısı genelde 4 - 8 bent arasında değişir. 
  • Kafiye düzeni farklılık gösterse de genelde ilk bent birbiriyle kafiyeli (aaaaa), sonraki bentlerin son dizesi ilk bent ile kafiyelidir: (bbbba, cccca, dddda...)
  • Eğer son bir veya iki dize aynen tekrar ederse bu tür muhammeslere de mütekerrir muhammes denir.
    Tardiye Nedir?
  • Muhammesin özel bir biçimidir.
  • 18. yüzyıl şairi Şeyh Galip dışında divan şairleri tarafından pek tercih edilmemiştir.
  • Muhammesten en önemli farkı -özellikle birinci bentte- birbiriyle kafiyeli olan son dizelerin bentteki diğer dizelerle kafiyeli olmamasıdır. 
  • Kafiye şeması: aaaab / ccccb / ddddb... 
  • Muhammes aruzun her kalıbıyla yazıldığı hâlde tardiye aruzun "Mef’ûlü, Mefâilün, Feûlün" kalıbıyla yazılır.
    Muhammes Örneği

    Gül hazin, sümbül perişan, bağzarın şevki yok
    Derd-nâk olmuş hezâr-ı nağmekârın şevki yok
    Ah eder, inler nesim-i bîkararın şevki yok
    Başka bir haletle çağlar, cûybârın şevki yok
    Geldi amma neyleyim, sensiz baharın şevki yok

    Farkı yoktur giryeden rûy-ı çemende jâlenin
    Hûn-ı hasretle dolar câm-ı safâsı lâlenin
    Meh bile zücretle âğûşunda ağlar hâlenin
    Gönlüme tesîri olmaz âteş-i seyyâlenin
    Geldi amma neyleyim, sensiz baharın şevki yok

    Ruha verdikçe peyâm-ı hasretin her sehâb
    Cana geldikçe temâşâ-yı ufuktan pîç ü tâb
    İhtizaz eyler çemen izhâr eder bin ıztırâb
    Hem tabiat münfail hecrinle hem gönlüm harâb
    Geldi amma neyleyim, sensiz baharın şevki yok

    Recaizade Mahmut Ekrem

    İlgili Sayfa
Yararlanılan Kaynaklar
  • İskender Pala, Divan Şiiri Sözlüğü
  • Muhsin Macit, Nedim Divanı

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.