Cinas

• Bir şiirde ya da düzyazıda anlamları farklı sözcükler arasındaki yazılış ve söyleyiş benzerliğidir. 
• Bu sözlerin isim veya fiil olması ya da kelime köküne getirilen birtakım eklerle meydana getirilmiş olması durumu değiştirmez.
• Cinaslı sözcükler dize sonlarına gelirse -ki çoğunlukla da bu tür örnekler görülür- cinaslı uyak oluşturur.

Örnekler

İçsen bu sudan, bir daha, dostum, susamazsın
Bir hâl gelir, ağlayamazsın, susamazsın

Ömrü yetmez anlatanın
ya susar ya susar

Aruza uymalı söz, işte en büyük derdim
Nasılsınız diyecekken mefâilün derdim

Hani Şam’dan bir şamdan getirecektin
Dikecektin Süleyman Peygamber'in kabrine

Ayırma beni senden yaradan

Düştüm ölürüm ben bu yaradan

Kuleden
Ses geliyor kuleden
O kaş o göz değil mi?
Beni sana kul eden

Kendin çöz kendin tara
Değmesin el başına
Ben yârime kavuştum
Darısı el başına

Neden kondun a bülbül kapımdaki asmaya
Ben yârimdem ayrılmam götürseler asmaya

Benim için her bir sözün kıymetlidir bir inciden
Gözyaşlarım akıtma gel, odur bu gönlüm inciden

Gayet çoktur değil benim yaram az 
Bana yârdan gayri cerrah yaramaz

Germ ü serdine bakılmaz bu fenâ dünyanın
Eyleme vaktini zayi deme kış yaz, oku yaz

Dönülmez akşamın ufkundayız vakit çok geç 
Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç

Güle naz
Bülbül eyler güle naz
Girdim bir dost bağına
Ağlayan çok gülen az

Ne Ömer Hayyam ol şarapla yıkan 
Ne Âşık Ferhat ol dağları yıkan

Ey kimsesizler el veriniz kimsesizlere 
Onlardır ancak el verecek kimse sizlere

Yaram sızlar
Ok değmiş yara sızlar 
Yaralının halından
Ne bilsin yarasızlar

Söylerken o sözleri kızardı 
Hem hazzeder ah hem kızardı

Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Arşa çıksa akıbet yer yer seni

Bir evde dü zen olsa
Olmaz o evde düzen (dü: iki, zen: kadın)

Bir güzel şûha dedim ki iki gözün sürmelidir 
Dedi vallahi seni Hind'e kadar sürmelidir

Her nefeste işledim ben bir günâh 
Bir günâh için demedim bir gün âh

Ey yanağı al ve giydiği al 
Ala gözlüm etme can almağa al
Al ile buseni aldım dostum
Ger peşiman oldun ise yine al

("al" sözcüğü dörtlükte üç farklı anlamda cinaslı kullanılmıştır: sırasıyla renk, hile ve almak eylemi)

Gül erken
Bilmem ki yaz mı gelmiş
Niçin açmış gül erken
Aklımı kayıp ettim
Nazlı yârim gülerken

Geçtikçe bembeyaz gezinenler üçer beşer 
Bildim ki âhiret denilen yerdedir beşer

Her gül yüzünün vasfına yüz dürlü varakdan
Dai'ye gazel yazmağa defter getürüpdür

Gül üzülsün gonca açılsın bana sen gül yeter  

Ağlasun bülbüllerin ey gonca tek sen gül yeter

Açıklama: Bu örnekte cinaslı uyak yok. Cinas sadece sanat olarak dize sonlarındaki "gül" (eylem) ile mısra başındaki çiçek adı anlamıyla kullanılan "gül" arasındadır.

İlgili Sayfalar 

• Edebi Sanatlar 

• Edebi Sanatlar Çıkmış Sorular