Edebiyatımızın Ünlü Mizah Dergileri

Diyojen
Diyojen 

25 Kasım 1870'te Teodor Kasap tarafından çıkarılan ilk Türk mizah dergisi. Dergi, başlangıçta dört sayfa olarak haftada bir defa Perşembe günleri, 23. sayıdan başlayarak haftada iki kez, 148. sayıdan sonra da haftada üç kez yayımlanmıştır. 

İlk sayısında amaçlarını "halkın düşünceleri ile hükumetin icraatlarını ve maksadını mizahi yoldan ortaya koymak" olarak ifade eden Diyojen ancak 183 sayı çıkabilmiştir. Siyasî mizah yapmaya çalışan ve birçok kez geçici olarak kapatma cezası alan dergi 9 Ocak 1873'te süresiz olarak kapatılmıştır.
Devletten yardım almayarak bağımsız kalmaya çalışan derginin 183 sayı boyunca ön sayfasında yer alan Gölge etme başka ihsan istemem” sözü dikkat çekicidir. Ünlü filozof Diyojen’in İskender’e söylediği bu söz Teodor Kasap'ın iktidarla ilişkisini özetler gibidir.  Türkiye’de modern mizahın ilk örneklerinin yayımlandığı dergi, Ali Bey, Ebuzziya Tevfik, Namık Kemal, Nuri Bey, Reşat Bey gibi isimlerin imzasız yazılarına da yer vermiştir.

Ay Dede
Ay Dede

Kurtuluş Savaşı yıllarında Türk basın hayatında iki mizah dergisi yayımlanmıştır: Güleryüz ve Aydede. Ankara hükumetini ve Kurtuluş Savaşını destekleyen Güleryüz’ü Sedat Simavi; İstanbul hükumetini destekleyen Aydede’yi ise Refik Halit Karay yayımlamıştır. 

1922 yılından başlayarak haftada iki gün olmak üzere sadece 90 sayı çıkabilen Ay Dede, siyah - beyaz basılan ve dört sayfadan oluşan bir  siyasi mizah dergisidir.
Refik Halit, Anadolu'da Kuvayımilliye ile başlayan direniş hareketini bir ittihatçı çete hareketi olarak kabul etmiş ve destek vermemiştir. 
Yunanlıların 15 Mayıs 1919'da İzmir'i işgal etmesi Anadolu'da büyük tepkilere neden olduğunda Posta Telgraf Genel Müdürü olan Karay, Havza’da bulunan Mustafa Kemal Paşa'nın bütün memlekete, direnişi telkin eden telgraflarıyla başlayan krizde İstanbul hükumeti tarafında yer almıştır. Refik Halit, Ay Dede dergisindeki yazılarında bu yöndeki düşüncelerini sürdürmüştür. Karay'ın İstanbul’un düşman işgalinden kurtuluşunu takip eden günlerde tutuklanacağı korkusuyla Beyrut’a gitmesiyle 9 Kasım 1922 tarihinde Ay Dede'nin de yayın hayatı son bulacaktır. Karay, dergiyi 1948'de yeniden çıkarmış ancak dergi uzun soluklu olamamıştır.

2 Ekim 1968
Akbaba

1922-1977 yılları arasında yayımlanan Akbaba, Türk edebiyatının en uzun ömürlü mizah dergilerinden biridir. Yusuf Ziya Ortaç, bacanağı ve yakın dostu Orhan Seyfi Orhon ile yayımlamaya başladığı dergiyi daha sonra tek başına yayımlamaya devam etmiştir.
Beş Hececilerden biri olan ve edebiyat alemine bir şair olarak giren Yusuf Ziya Ortaç, asıl şahsiyetini mizah sahasında bulmuş ve derginin patronu, başyazarı, yazı müdürü hatta en önemli mizah kaynağı olmuştur.

Akbaba, Yusuf Ziya Ortaç’ın 1967’de hayatını kaybetmesinden sonra oğlu Ergin Ortaç tarafından yayımlanmıştır.
Yazarları arasında Orhan Seyfi Orhon, Reşat Nuri Güntekin, Faruk Nafiz Çamlıbel, Peyami Safa, Ercüment Ekrem Talu, Nazım Hikmet Ran, Cevat Şakir Kabaağaçlı, Vâlâ Nurettin, Aziz Nesin, Muzaffer İzgü gibi tanınmış şair ve yazarlar bulunan Akbaba, bir siyasi mizah dergisi olmasının yanı sıra bir edebiyat dergisidir. Dergi içeriğinin önemli bir bölümünü karikatürler oluştursa da dergide 
şiir, fıkra, hikâye, tiyatro, tefrika roman, edebî tenkit vb. edebî türlere de yer verilmiştir. 

Markopaşa 

1946 yılında kurulan, Aziz Nesin, Sabahattin Ali ve Rıfat Ilgaz gibi yazarlarıyla öne çıkan Markopaşa, Türk mizah tarihinin en yüksek tirajlı yayınlarından biridir.
Tek partili yıllarda adeta muhalefet partisi gibi çalışan dergi dönemin iktidarı tarafından sık sık toplatılmış ya da kapatılmıştır. Dergi bu nedenle “Toplatılmadığı zamanlar çıkar.” veya “Yazarları hapishanede olmadığı zamanlar çıkar.” gibi ibarelerle çıkmıştır. Kimi zaman yazarları tarafından elden de dağıtılan dergi kapatılınca sırasıyla Merhum Paşa, Malum Paşa, Hür Marko Paşa, Bizim Paşa, Ali Baba adları altında yeniden çıkarılmıştır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.