Kaside (Şinasi) Günümüz Türkçesi

Mustafa Reşit Paşa

• Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesinde aktif rol alan Mustafa Reşit Paşa, Sultan Abdülmecit döneminde toplam yedi yıl sadrazamlık yapmıştır.
• Şinasi iki padişah zamanında yaşamasına rağmen, sadece Reşit Paşa için kaside yazmıştır. Şair, Tanzimat'ın mimarı olarak gördüğü Reşit Paşa için dört kaside yazmıştır. Şairin kasidelerinde Reşit Paşa’yı övmesinin nedeni onun Batılı anlayışı getirerek devlet yönetiminde yeni bir dönemi başlatmış olmasıdır.
• Aşağıya şairin Reşit Paşa için yazdığı dördüncü kaside alınmıştır. Şairin kendi ifadesine göre aslında 21 beyitten oluşan kasidenin ilk beş beyti sansüre uğrayarak çıkarılmıştır.

Kaside

Gelelim zât-ı Reşid'in şerefi mebhasine
Söz mü var devleti ihyaya olan meb'asine

Sensin ol fahr-ı cihân-ı medeniyyet ki heman
Ahdini Vakt-ı Saadet bilir ebnâ-yı zemân

Ne aceb nâtık-ı icaz hikemdir dehenin
Âyet-i beyyinedir âleme her bir suhanin

Kalb-i millette vücudun ulu bir mucizedir
Bunu fehm eylemeyen müdrike-yi âcizedir

Adl ü ihsânını ölçüp biçemez Nevtonlar
Akl ü irfanını derk eylemez Eflatunlar

Âleme mûris-i cân adl ile ihsân olmuş
Âdeme bâis-i şân akl ile irfân olmuş

Şem'idir kalbimizin cân ile mâl ü nâmus
Hıfz için bâd-ı sitemden olur adlin fânûs

Ettin âzâd bizi olmuş iken zulme esir
Cehlimiz sanki idi kendimize bir zencir

Bir ıtıknâmedir insana senin kanunun
Bildirir haddini sultana senin kanunun

Sen gibi âkil olan kan dökerek gün mü sürer
Vech-i namusuna ol kan ile düzgün mü sürer

Olmuş insana taassub bir onulmaz bir illet
Hüsn-ü tedbirin ile kurtulur andan millet

Andırırsın o tabibi ki ne dem verse ilac
Iztırabından anı hastası eyler iz'ac

İncedir gerçi bu fikrim kaba düştü tabir
Eyledim sanki mürekkeb ile hûri tasvir

Fi'le çıktıkça zamirindeki hayr-i niyyet
Buldu bir başka şeref âlem-i insaniyyet

Vakf eden Tanrı mıdır mahkeme-yi vicdanın
Bitirir hâkim-i reyin işinin dünyanın

Bin yaşa devlet ü ikbâl-i fahimânen ile
Mülkü tedvir ederek akl-i hakîmânen

Şinasi (Müntehabat-ı Eşar)

Günümüz Türkçesi

1.Beyit

Gelelim zât-ı Reşid'in şerefi mebhasine
Söz mü var devleti ihyaya olan meb'asine

(Reşid Paşa'nın şerefi konusuna gelelim. [Onun] devleti canlandırmak için Tanrı tarafından gönderildiğine şüphe mi var?)

2.Beyit

Sensin ol fahr-ı cihân-ı medeniyyet ki heman
Ahdini Vakt-ı Saadet bilir ebnâ-yı zemân

(Medeniyet dünyasının övündüğü kişi sensin. [Bu yüzden] zamanın insanları senin devrini saadet devri [Hz. Muhammed’in devri] gibi bir mutluluk zamanı olarak bilirler.)

3.Beyit

Ne aceb nâtık-ı icaz hikemdir dehenin
Âyet-i beyyinedir âleme her bir suhanin

(Senin ağzın bilginlere mahsus manâ dolu sözler söyleyerek [herkesi] şaşırtır. Senin her bir sözün insanlık için şüpheye yer vermeyen bir ayettir.)

4.Beyit

Kalb-i millette vücudun ulu bir mucizedir
Bunu fehm eylemeyen müdrike-yi âcizedir

(Senin varlığın milletin sinesinde büyük bir mucizedir. Bunu anlamayanlar ise anlayışı kıt insanlardır.)

5.Beyit

Adl ü ihsânını ölçüp biçemez Nevtonlar
Akl ü irfanını derk eylemez Eflatunlar

(Senin adalet ve iyiliğini Nevtonlar [bile] ölçüp biçemez. Aklını ve bilgini Eflatunlar [bile] anlayamaz.)

6.Beyit

Âleme mûris-i cân adl ile ihsân olmuş
Âdeme bâis-i şân akl ile irfân olmuş

(Dünyada herkese can veren, adalet, ihsan ve insana şeref veren [de] akıl ile irfan olmuştur.)

7.Beyit

Şem'idir kalbimizin cân ile mâl ü nâmus
Hıfz için bâd-ı sitemden olur adlin fânûs

(Can ile mal ve namus kalbimizin mumudur. [Onları] haksızlık rüzgarından korumak için senin adaletin fener olur.)

8.Beyit

Ettin âzâd bizi olmuş iken zulme esir
Cehlimiz sanki idi kendimize bir zencir

(Bizler zulme esir olmuşken bizi hürriyetimize kavuşturdun. Bilgisizliğimiz, kendimize sanki bir zincirdi.)

9.Beyit

Bir ıtıknâmedir insana senin kanunun
Bildirir haddini Sultana senin kanunun

(Senin kanunun insan için bir özgürlük belgesidir. Senin kanunun sultana (bile) haddini-sınırlarını bildirir.)

10.Beyit

Sen gibi âkil olan kan dökerek gün mü sürer
Vech-i namusuna ol kan ile düzgün mü sürer

(Senin gibi akıllı olan [bir kimse], [hiç] kan dökerek gün sürer mi [memleketi idare eder mi?] Namusunun yüzüne de o kan ile düzgün [boya] sürer mi?)

11.Beyit

Olmuş insana taassub bir onulmaz bir illet
Hüsn-ü tedbirin ile kurtulur andan millet

(Taassup, insan için şifa bulmaz bir hastalıktır; [ama senin] aldığı güzel tedbirlerle millet ondan [da] kurtulur.)

12.Beyit

Andırırsın o tabibi ki ne dem verse ilac
Iztırabından anı hastası eyler iz'ac

([Sen] İyileşmesi için ilaç verdiğin vakit, o ilacın acılığı yüzünden hastası tarafından bunaltılan bir doktora benziyorsun.)

13.Beyit

İncedir gerçi bu fikrim kaba düştü tabir
Eyledim sanki mürekkeb ile hûri tasvir

(Bu düşüncem, her ne kadar inceyse de, söyleyişim [biraz] kaba düştü. Sanki, mürekkeple bir huri tasvir etmeye kalktım.)

14.Beyit

Fi'le çıktıkça zamirindeki hayr-i niyyet
Buldu bir başka şeref âlem-i insaniyyet

(Gönlündeki iyi niyetler zamanla gerçekleştikçe insanlık alemi de bir başka türlü şeref buldu.)

15.Beyit

Vakf eden Tanrı mıdır mahkeme-yi vicdanın
Bitirir hâkim-i reyin işinin dünyanın

(Vicdan mahkemesini [böyle memleket hayrı için] vakfeden [yahut vakfetmeye sebep olan] Tanrı mıdır? Senin düşüncenin hâkimi, [bütün] dünyanın işini bitirecek güçtedir.)

16.Beyit

Bin yaşa devlet ü ikbâl-i fahimânen ile
Mülkü tedvir ederek akl-i hakîmânen

(Yüksek mevkiin, yüce talihin ve her şeyde yüksek bilgili insanlara yaraşan aklınla memleketin işlerini [de] iyi ve doğru idare ederek bin yaşa.)

İlgili Sayfalar

• Şinasi

• Kaside

• Divan Şiiri Örnekleri

Yararlanılan Kaynaklar

• İbrahim Şinasi Efendi'nin Mustafa Reşid Paşa Üzerine Bir Kasidesi ve Tahlili, Adem Çalışkan
• Şinasi'nin Düşünce Dünyası ve Mustafa Reşid Paşa'ya Yazdığı Kasidelerin Tematik Tahlili, Sibel Yılmaz