Türki-i Basit

• Divan şiirinde Arapça ve Farsça sözcüklere fazla yer vermeyerek sade bir Türkçeyi benimseyen edebiyat ve dil akımı.
• Hareketin varlığı ilk defa 1921’de Mehmet Fuat Köprülü tarafından ortaya atılmış ve uzun yıllar bir akım olarak kabul edilmiştir.
• Hareketin 15. ve 16. yüzyıllarda Arapça ve Farsçaya karşı Türk dilini savunmak için ortaya çıktığı düşünülmüştür.
• Hareketinin temsilcileri olarak Aydınlı Visali, Tatavlalı Mahremi ve Edirneli Nazmi gösterilmiştir.
• Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar böyle bir akımın var olmadığı yönündedir.
• Akımın ilk temsilcisinin Tatavlalı Mahremi olduğuna şu tek beyitle hükmedilmiştir: "Gördüm seğirdir ol ala gözlü geyik gibi / Düştüm saçı tuzağına bön üveyik gibi"
• Aydınlı Visali’nin ise "Gözlerimdir güzelim gözünü can ile seven / Göze göster gözünü gözden ırağ olma igen" beytiyle başlayan gazelinden başka bu akıma örnek olacak şiiri yoktur.
• Bu üç şair içinde Türki-i basite örnek olabilecek en çok şiir, Edirneli Nazmi'nin divanında görülür. Bu tür şiirlerin divan içindeki oranına bakıldığında ise bu şiirlerin çığır açacak düzeyde olmadığı görülmüştür.
• Sade bir Türkçe ile yazılan bu şiirler, bağımsız bir akımından çok divan şiirinde mahallileşme akımının öncüsü olarak kabul edilmelidir.

Örnek Şiir (Edirneli Nazmi)

Başum ahumla dumanlı yüce bir dağa dönmüşdür
Gözüm yaşumla su dolmuş iki bardağa dönmüşdür

Kara su olup akardı yaşum her çağ kaygudan
Bu çağ uş kan gelür olup Kızıl Irmağa dönmüşdür

Benüm bu varlığum ki var o yarün yolları üzre
Ayaklar tozına düşüp kara toprağa dönmüşdür

O servün gül yüzi ayrulığından bu benüm benzüm
Kışın şol sararup solmış olan yaprağa dönmüşdür

Be Nazmi şehrümüz şol huriye benzer güzellerle
Güzellik birle huriler dolu uçmağa dönmüşdür

İlgili Sayfalar

👉 Mahallileşme Akımı

👉 Hikemi Tarz

Yararlanılan Kaynaklar

• Edirneli Nazmi ve Türki-i Basit Hareketi, Mustafa Özkan
• TDV İslam Ansiklopedisi Türkî-i Basit Maddesi, Hatice Aynur