Mani

  • Anonim halk şiirinin en küçük nazım biçimidir.
  • Mani söyleme, yüzyılların deneyimlerinden süzülerek biçimlenmiş, belirli kuralları olan, kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze ulaşmış bir gelenektir.
  • Ele aldığı konuların çeşitliliği, dize sayısı, uyak düzeni ve söyleyiş farklılığı ile kendini belli eder.
  • Manilerin konuları oldukça çok çeşitlilik gösterir: Anadolu'da günümüzde azalmaya başlasa da kadınlar ve erkekler ekin ekerken, davar güderken, hasat kaldırırken, bayramlarda, şenliklerde, evlenme törenlerinde, kına gecelerinde, gelin hamamında, düğün bayrağı dikildiğinde, gelinin başında, imeceyle iş tutarken, sünnet törenlerinde mani söylenir. Bunun yanında eski şehir yaşantısında ramazan bekçi ve davulcularının söylediği manilerin ayrı bir yeri vardı. 
Genel Özellikleri:
  • Çoğunlukla 7'li hece ölçüsü ile söylenir. 
  • Ancak daha az ya da daha çok dizeden oluşan maniler de vardır.
  • Genelde "aaba" şeklinde uyaklanır.
  • Çoğunlukla tek dörtlükten oluşur.
  • İlk iki dize genelde hazırlık dizeleri olup asıl anlatılmak istenen son iki dizede verilir.
Mani Türleri:
Düz Mani: 7'li hece ölçüsü ile söylenen ve dört dizeden oluşan mani türüdür. Uyak düzeni genelde aaxa biçimindedir.
  • Âşık demiş iz olsun
  • Tara zülfün düz olsun
    Doksan dokuz yaram var
    Bir de sen vur yüz olsun
Kesik Mani: Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan maniler. Bu kesik dize sadece kafiyeyi hazırlar. 
  • Dağ bana 
  • Bahçe sana bağ bana
    Değme zincir kâr etmez
    Zülfin teli bağ bana
Uyarı: Kesik manilerde eğer kafiye cinaslı ise bunlara cinaslı mani denir. Aşağıda cinaslı maniye iki örnek verilmiştir.
  • Güle naz 
  • Bülbül eyler güle naz
    Girdim bir dost bağına
    Ağlayan çok gülen az
     
  • Yara sızlar
  • Ok değmiş yara sızlar
    Yaralının halinden
    Ne bilsin yarasızlar
Yedekli (artık) mani: Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek söylenen maniler. Eklenen dizeler, maninin anlamını pekiştirmeye yarar. Yedekli mani örnekleri:
  • Garpuz kestim soyudu
  • Yâr dizimde uyudu
    Garpuzu bıçahladım
    Dört yanın saçahladım
    Dün gece hardaydın
    Yastığı gucahladım
     (Muş yöresi)
  • İlkbahara yaz derler
  • Şirin söze naz derler
    Kime derdim söylesem
    Bu dert sana az derler
    Kendin ettin kendine
    Yana yana gez derler
Deyiş (Karşılıklı Mani): İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir. Soru yanıt şeklinde düzenlenir. Bir başka kişinin ağzındanmış gibi aktarıldığı şekilleri de vardır.
  • Aşıklar 
    Oğlan :
    Turuncumun sarısı
    Oldu gece yarısı
    Sarılıp da yatmazsam
    Geçmez gönlüm ağrısı
     
    Kız :
    Turuncumun sarısı
    Olsun gece yarısı
    Ne sararım ne yatarım
    Sürsün gönlün ağrısı
     
  • Gelin-Kaynana
    Bağda erik kaynana
    Dişin gedik kaynana
    Oğlun çerez getirmiş
    Sensiz yedik kaynana  
    Başı saçaklı gelin
    İpten kuşaklı gelin
    Dün geldin adam oldun
    Leylek bacaklı gelin
İlgili Sayfa
Anonim Halk Edebiyatı
Yararlanılan Kaynaklar
Kaynakça

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.