Mani
- Anonim halk şiirinin en küçük nazım biçimidir.
- Mani söyleme, yüzyılların deneyimlerinden süzülerek biçimlenmiş, belirli kuralları olan, kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze ulaşmış bir gelenektir.
- Ele aldığı konuların çeşitliliği, dize sayısı, uyak düzeni ve söyleyiş farklılığı ile kendini belli eder.
- Manilerin konuları oldukça çok çeşitlilik gösterir: Anadolu'da günümüzde azalmaya başlasa da kadınlar ve erkekler ekin ekerken, davar güderken, hasat kaldırırken, bayramlarda, şenliklerde, evlenme törenlerinde, kına gecelerinde, gelin hamamında, düğün bayrağı dikildiğinde, gelinin başında, imeceyle iş tutarken, sünnet törenlerinde mani söylenir. Bunun yanında eski şehir yaşantısında ramazan bekçi ve davulcularının söylediği manilerin ayrı bir yeri vardı.
Genel Özellikleri:
-
Çoğunlukla 7'li hece ölçüsü ile söylenir.
- Ancak daha az ya da daha çok dizeden oluşan maniler de vardır.
- Genelde "aaba" şeklinde uyaklanır.
- Çoğunlukla tek dörtlükten oluşur.
- İlk iki dize genelde hazırlık dizeleri olup asıl anlatılmak istenen son iki dizede verilir.
Mani Türleri:
Düz Mani: 7'li hece ölçüsü ile söylenen ve dört dizeden oluşan mani türüdür. Uyak düzeni genelde aaxa biçimindedir.
- Âşık demiş iz olsun
Tara zülfün düz olsun
Doksan dokuz yaram var
Bir de sen vur yüz olsun
Kesik Mani: Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan maniler. Bu kesik dize sadece kafiyeyi hazırlar.
- Dağ bana
Bahçe sana bağ bana
Değme zincir kâr etmez
Zülfin teli bağ bana
Uyarı: Kesik manilerde eğer kafiye cinaslı ise bunlara cinaslı mani denir. Aşağıda cinaslı maniye iki örnek verilmiştir.
- Güle naz
Bülbül eyler güle naz
Girdim bir dost bağına
Ağlayan çok gülen az
- Yara sızlar
Ok değmiş yara sızlar
Yaralının halinden
Ne bilsin yarasızlar
Yedekli (artık) mani: Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek söylenen maniler. Eklenen dizeler, maninin anlamını pekiştirmeye yarar. Yedekli mani örnekleri:
- Garpuz kestim soyudu
Yâr dizimde uyudu
Garpuzu bıçahladım
Dört yanın saçahladım
Dün gece hardaydın
Yastığı gucahladım (Muş yöresi)
- İlkbahara yaz derler
Şirin söze naz derler
Kime derdim söylesem
Bu dert sana az derler
Kendin ettin kendine
Yana yana gez derler
Deyiş (Karşılıklı Mani): İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir. Soru yanıt şeklinde düzenlenir. Bir başka kişinin ağzındanmış gibi aktarıldığı şekilleri de vardır.
Oğlan :
Turuncumun sarısı
Oldu gece yarısı
Sarılıp da yatmazsam
Geçmez gönlüm ağrısı
Kız :
Turuncumun sarısı
Olsun gece yarısı
Ne sararım ne yatarım
Sürsün gönlün ağrısı
Bağda erik kaynana
Dişin gedik kaynana
Oğlun çerez getirmiş
Sensiz yedik kaynana
Başı saçaklı gelin
İpten kuşaklı gelin
Dün geldin adam oldun
Leylek bacaklı gelin
İlgili Sayfa
Anonim Halk Edebiyatı
Yararlanılan Kaynaklar
Kaynakça
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.