Cinas

  • Bir şiirde ya da düzyazıda anlamları farklı sözcükler arasındaki yazılış ve söyleyiş benzerliğidir. 
  • Bu sözlerin isim veya fiil olması ya da kelime köküne getirilen birtakım eklerle meydana getirilmiş olması durumu değiştirmez.
  • Cinaslı sözcükler dize sonlarına gelirse -ki çoğunlukla da bu tür örnekler görülür- cinaslı uyak oluşturur.
Örnekler
İçsen bu sudan, bir daha, dostum, susamazsın
Bir hâl gelir, ağlayamazsın, susamazsın
Ömrü yetmez anlatanın
ya susar ya susar
Aruza uymalı söz, işte en büyük derdim
Nasılsınız diyecekken mefâilün derdim
Hani Şam’dan bir şamdan getirecektin
Dikecektin Süleyman Peygamber'in kabrine
Ayırma beni senden yaradan
Düştüm ölürüm ben bu yaradan
Kuleden
Ses geliyor kuleden
O kaş o göz değil mi?
Beni sana kul eden
Kendin çöz kendin tara
Değmesin el başına
Ben yârime kavuştum
Darısı el başına
Neden kondun a bülbül kapımdaki asmaya
Ben yârimdem ayrılmam götürseler asmaya
Benim için her bir sözün kıymetlidir bir inciden
Gözyaşlarım akıtma gel, odur bu gönlüm inciden
Gayet çoktur değil benim yaram az 
Bana yârdan gayri cerrah yaramaz
Germ ü serdine bakılmaz bu fenâ dünyanın
Eyleme vaktini zayi deme kış yaz, oku yaz
Dönülmez akşamın ufkundayız vakit çok geç 
Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç
Güle naz
Bülbül eyler güle naz
Girdim bir dost bağına
Ağlayan çok gülen az
Ne Ömer Hayyam ol şarapla yıkan 
Ne Âşık Ferhat ol dağları yıkan
Ey kimsesizler el veriniz kimsesizlere 
Onlardır ancak el verecek kimse sizlere
Yaram sızlar
Ok değmiş yara sızlar 
Yaralının halından
Ne bilsin yarasızlar
Söylerken o sözleri kızardı 
Hem hazzeder ah hem kızardı
Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Arşa çıksa akıbet yer yer seni
Bir evde dü zen olsa
Olmaz o evde düzen (dü: iki, zen: kadın)
Bir güzel şûha dedim ki iki gözün sürmelidir 
Dedi vallahi seni Hind'e kadar sürmelidir
Her nefeste işledim ben bir günâh 
Bir günâh için demedim bir gün âh
Ey yanağı al ve giydiği al 
Ala gözlüm etme can almağa al
Al ile buseni aldım dostum
Ger peşiman oldun ise yine al
("al" sözcüğü dörtlükte üç farklı anlamda cinaslı kullanılmıştır: sırasıyla renk, hile ve almak eylemi)
Gül erken
Bilmem ki yaz mı gelmiş
Niçin açmış gül erken
Aklımı kayıp ettim
Nazlı yârim gülerken
Geçtikçe bembeyaz gezinenler üçer beşer 
Bildim ki âhiret denilen yerdedir beşer
Her gül yüzünün vasfına yüz dürlü varakdan
Dai'ye gazel yazmağa defter getürüpdür
Gül üzülsün gonca açılsın bana sen gül yeter  
Ağlasun bülbüllerin ey gonca tek sen gül yeter
Açıklama: Bu örnekte cinaslı uyak yok. Cinas sadece sanat olarak dize sonlarındaki "gül" (eylem) ile mısra başındaki çiçek adı anlamıyla kullanılan "gül" arasındadır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.