Şiir Dili ve İmge

• Şiir, coşku ve heyecana bağlı sanatsal metinlerdir.
• Bir duygu veya düşünceyi anlatmaktan ziyade duyurmayı, hissettirmeyi amaçlar.
• En eski sanat türlerinden biridir.
• Şiir, az sözcük kullanarak yoğun anlamlar aktarır.
• Ahenk, şiiri nesirden (düzyazıdan) ayıran en önemli ögedir.
• Her kelimenin kendi ses değeri yanında, mısradaki diğer kelimelerle temasa geçmesinden kaynaklanan bir armoni değeri vardır.
• Duygu, düşünce ve hayaller sonsuzken günlük konuşma dili sınırlıdır. Bu nedenle şiir dili mecaz, alegori, kinaye, teşbih, istiare, imge vb. unsurlardan yararlanır.

Şiirin Dilinin Özellikleri

• Kaynağı ortak dildir.
• Günlük konuşma dilinden farklıdır.
• İşlenmiş, zengin bir dildir.
• Alışılmamış bağdaştırmalar içerebilir. (yorgun yapraklar, yalnızlığın başkenti, gecenin zehirli ıslaklığı, telgraf tellerinde gemi leşleri vb.)
• Bireyseldir. (Nesnel değil özneldir.)
• Çağrışımlar içerir. Çağrışım; bir düşünce, sözcük, kavram, görüntü vb.nin başka bir şeyi hatırlatmasıdır. (İstiklal Marşı'nın ilk dörtlüğünde geçen "ocak" sözcüğünün "aile" kavramını ya da bayrak için kullanılan "sönmez" sözcüğünün alevi hatırlatması gibi.) 
• Anlam genel olarak kapalı ya da örtülüdür.
• Çok anlamlı ve yoruma açıktır.
• Varlık amacı güzelliktir.
• Bire bir tercüme edilemez.

İmge Nedir?

• Herhangi bir varlık veya kavramın zihinde yeniden tasarlanmasıdır. 
• İmge bir bakıma zihinde düşünsel bir resim vücuda getirme işidir. 
• Başka bir ifadeyle gerçekliğin yeniden üretilmesi ve yansıtılmasıdır.
• İmge; şiiri tekdüzelikten kurtarmak, şiirdeki anlam zenginliğini güçlendirmek için kullanılır.
• İmge için genel olarak söz sanatlarına başvurulur.
• İmgeye başvuran şiirlerde iletilmek istenenler açıkça anlatılmaz sadece sezdirilir. 
• Şiirde imgeyi tespit etmek her zaman kolay değildir. 
• Her sanatçının kendine özgü bir imge dünyası vardır.
• Kimi şairler imgeyi şiirin merkezi olarak görürken bazıları imgeyi gereksiz bulmuştur.

Örnekler

I.

Sön, cılız kandil, sön!
Hayat dediğin ne ki:
Yürüyen bir gölge, bir zavallı kukla bu sahnede
Bir saat boy gösterip, boyun kırıp gidecek!
Bir daha da duyulmayacak artık sesi. (Shakespeare)

II.

Bir fikir ki, sıcak yarada kezzap,
Bir fikir ki, beynin zarında sülük.
Selâm, selâm sana haşmetli azap;
Yandıkça gelişen tılsımlı kütük. (Necip Fazıl Kısakürek)

III.

Sisini kendi yaratan gemi
Kayıp gidiyor ayaklarımın altından
Çırpıyor kanatlarını zıpkın kuşu
Sisin içinde
Denizde zaman yok (Edip Cansever)

IV.

Gülü alıyorum yüzüme sürüyorum
Her nasılsa sokağa düşmüş
Kolumu kanadımı kırıyorum
Bir kan oluyor bir kıyamet bir çalgı
Ve zurnanın ucunda yepyeni bir çingene (Cemal Süreya)

Çıkmış Sorular

Şiirin, dil ve imge aracılığıyla gerçekliği yoğunlaştıran, en özlü ve en az söze indirgeyen bir anlatımı vardır.
1. Aşağıdakilerden hangisi bu cümlede söylenene örnek gösterilemez? (2009 ÖSS)
A) Dünyanın en güzel kadını bu oydu
Saçlarını tarasa baştan başa Rumeli
B) Dağ dağ o güzel ses, bütün etrafı gezindi
Görmüş ve geçirmiş denizin kalbine sindi
C) İnsanlar yüzyıllardır evler yaptılar
İrili ufaklı birbirinden farklı
D) Demirciler bir nehri dövmektedir
Ucuz bir tarlaya sunulmak üzere
E) Başkadır çünkü bu akşam bütün akşamlardan
Güneşin vehmi saraylar yaratır camlardan

Şiir yüreğin sesidir, nesnelliği değil öznelliği yansıtır. Anlatım büsbütün kapalı değil ama örtülüdür. İletilmek istenenler açıkça anlatılmaz, ustaca sezdirilir. Şiir dili de buna göre biçimlenir. Önemli olan sözcüklerin tınısı ve sessel değeridir. En anlamsız sözcük bile, ezgi gücü varsa şiirde yerini alır. Dil bilgisi kurallarına, cümle yapısına sıkı sıkıya bağlı kalmaya gerek yoktur.
2. Şiirde bu nitelikleri arayan bir şair, aşağıdakilerden hangisine öncelik vermez? (2012 LYS)
A) İmgeye B) Düşünceye C) Ritme D) Duyguya E) İzlenime

İlgili Sayfa

👉 Şiir Bilgisi Ana Sayfa

Yararlanılan Kaynaklar

• Şiir Dili Olarak Türkçenin Estetiği, Mustafa Karabulut
• İmge Kavramı ve Necip Fazıl Kısakürek'in Şiirlerinde İmge, Mustafa Karabulut
• Bir Görüntü (İmgeler) Sanatı Olarak Şiir, Hulusi Geçgel
• Sanat Eserlerinde İmgecilik ve Edip Cansever'in Şiirinde Gerçeküstü İmgeler, Hayrettin Orhanoğlu

Cevaplar: 1.C  2.B