Direktör Ali Bey (1844? - 1899)

Direktör Ali Bey
  • Tanzimat dönemi devlet adamı, oyun ve mizah yazarı.
  • İstanbul'da doğdu. 
  • Özel hocalar elinde yetişti, Fransızca öğrendi. 
  • Tercüme Odası'na devam etti.
  • Çeşitli idari görevlerde bulundu. En son Duyun-u Umumiye Direktörlüğüne atanan yazar ölümüne kadar bu görevde kaldı. 
  • 1870'de çıkmaya başlayan edebiyatımızın ilk mizah dergisi Diyojen'de yazmaya başladı. Namık Kemal ve Ebuzziya Tevfik gibi onun yazıları da dergide imzasız olarak çıktı.
  • Diyojen'in kapatılmasından sonra Çıngıraklı Tatar ve Hayal gazetelerinde imzasız yazılar yayımlamaya devam etti.
  • Özellikle Ayyar Hamza, Kokona Yatıyor uyarlama komedi oyunları ile Letafet adlı opereti ile tanınmıştır.
  • Oyunları "dolantı komedisi" türündedir. Entrikaların birbirine bağlandığı bu tür oyunlarda merak ögesi ön plandadır.
  • Düyun-ı Umumiye müfettişiyken görevli olarak gittiği Güneydoğu Anadolu, Musul, Bağdat ve Hindistan seyahatlerinin notlarından oluşan Seyahat Jurnali (1896), edebiyatımızın ilk günlük örneğidir. 
  • Direktör Ali Bey'in Türkçe kelimelere ters ve mizahi anlamlar vererek hazırladığı Lehçetü’l Hakâyık, Türk edebiyatında mizah sözlüğü türünün ilk örneğidir.  
  • Aşağıda Lehçetü'l Hakâyık'tan bazı örnekler verilmiştir:
Lehçetü'l Hakâyık'tan...
Âlim: Bir şey bilmediğini bilen
Asil: Ben bilir miyim ya!.. Kendisi diyor!
Avukat: Suçluların çamaşırcısı
Balkon: Âşık tüneği
Barbar: Barutu icat etmeyenler
Baş ağrısı: Bahane
Cahil: Bir şey bilmediğini bilmeyen
Hayır dua: Ucuz hizmet
İkramiye: Züğürt tesellisi
İnsan: Ahlâkı bozulmuş vahşi
İskelet: İnsan kanaviçesi.
Rüşvet: Hizmet mukabili hediye
Tarih: Kurt masalı
Uyku: Sefâhat-ı fukarâ
Yelpaze: Siper-i fitne
  • Ali Bey'in Diyojen, Çıngıraklı Tatar ve Hayal adlı mizah gazetelerinde yayımlanan yazılarının yanı sıra tiyatro çalışmaları, gezi notları, bir hikayesi, roman çevirisi ve sözlüğü bulunmaktadır.
Tüm Eserleri
  • Lehçetü'l Hakâyık (Mizahî sözlük türünün ilk örneği)
  • Seyahat Jurnali (Edebiyatımızın ilk günlük örneği)
  • Seyyareler (Hikaye kitabı)
  • Evlenmek İster Bir Adam (Roman çevirisi, Charles Paul Kock)
Tiyatroları: 
  • Ayyar Hamza (Uyarlama)
  • Kokona Yatıyor (Uyarlama)
  • Letâfet (Operet) 
  • Misafir-i İstiskal
  • Geveze Berber
İlgili Sayfalar
👉 Tanzimat Edebiyatı Ana Sayfa

👉 Geveze Berber Özet
Yararlanılan Kaynaklar
  • Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Ali Bey (Direktör) Maddesi, M.K. Özgül
  • Ali Birinci, Dergâh dergisi, Nisan 1994, s.18,19
  • Lehçetü’l Hakâyık’ta Mizah Söylemi, Tuğba Yıldırım

1 yorum:

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretmemiz için yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.