Direktör Ali Bey (1844? - 1899)
 |
Direktör Ali Bey
|
- Tanzimat dönemi devlet adamı, oyun ve mizah yazarı.
- İstanbul'da doğdu.
- Özel hocalar elinde yetişti, Fransızca öğrendi.
- Tercüme Odası'na devam etti.
- Çeşitli idari görevlerde bulundu. En son Duyun-u Umumiye Direktörlüğüne atanan yazar ölümüne kadar bu görevde kaldı.
- 1870'de çıkmaya başlayan edebiyatımızın ilk mizah dergisi Diyojen'de yazmaya başladı. Namık Kemal ve Ebuzziya Tevfik gibi onun yazıları da dergide imzasız olarak çıktı.
- Diyojen'in kapatılmasından sonra Çıngıraklı Tatar ve Hayal gazetelerinde imzasız yazılar yayımlamaya devam etti.
- Özellikle Ayyar Hamza, Kokona Yatıyor uyarlama komedi oyunları ile Letafet adlı opereti ile tanınmıştır.
- Oyunları "dolantı komedisi" türündedir. Entrikaların birbirine bağlandığı bu tür oyunlarda merak ögesi ön plandadır.
- Düyun-ı Umumiye müfettişiyken görevli olarak gittiği Güneydoğu Anadolu, Musul, Bağdat ve Hindistan seyahatlerinin notlarından oluşan Seyahat Jurnali (1896), edebiyatımızın ilk günlük örneğidir.
- Direktör Ali Bey'in Türkçe kelimelere ters ve mizahî anlamlar vererek hazırladığı Lehçetü’l Hakâyık, Türk edebiyatında mizah sözlüğü türünün ilk örneğidir. Aşağıda Lehçetü'l Hakâyık'tan bazı örnekler verilmiştir:
Lehçetü'l Hakâyık'tan...
İsraf: Delik kese.
İskelet: İnsân kanaviçesi.
İşkence: Dinlemeye mecbur olmak.
Asil: Ben bilir miyim ya!.. Kendisi diyor!
Atlas: Güzel kadın derisi.
Efkâr: Köhne beyinlere ârız olur bir nevi kurt.
Aktris: Komedya oynadığını ketm etmeyen karı.
Akçe: Milyon tohumu.
İkramiye: Züğürt tesellisi.
İnsan: Ahlâkı bozulmuş vahşi.
Barbar: Barutu icat etmeyenler.
Baş ağrısı: Bahane.
Balkon: Âşık tüneği.
- Ali Bey'in Diyojen, Çıngıraklı Tatar ve Hayal adlı mizah gazetelerinde yayımlanan yazılarının yanı sıra tiyatro çalışmaları, gezi notları, bir hikayesi, roman çevirisi ve sözlüğü bulunmaktadır.
Tüm Eserleri
- Lehçetü'l Hakâyık (Mizahî sözlük türünün ilk örneği)
- Seyahat Jurnali (Edebiyatımızın ilk günlük örneği)
- Seyyareler (Hikaye kitabı)
- Evlenmek İster Bir Adam (Roman çevrisi, Charles Paul Kock)
Tiyatroları:
- Ayyar Hamza (Uyarlama)
- Kokona Yatıyor (Uyarlama)
- Letâfet (Operet)
- Misafir-i İstiskal
- Geveze Berber
İlgili Sayfalar
👉 Tanzimat Edebiyatı Ana Sayfa
👉 Geveze Berber Özet
Yararlanılan Kaynaklar
- Türk
Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Ali Bey (Direktör) Maddesi, M.K. Özgül
- Ali
Birinci, Dergâh dergisi, Nisan 1994, s.18,19
- Lehçetü’l
Hakâyık’ta Mizah Söylemi, Tuğba Yıldırım
Direktör Ali Bey, edebiyatımızın önemli isimlerinden birisi.
YanıtlaSiltyt puan hesaplama