Direktör Ali Bey (1844? - 1899)

Direktör Ali Bey
  • Tanzimat dönemi devlet adamı, oyun ve mizah yazarı.
  • İstanbul'da doğdu. 
  • Özel hocalar elinde yetişti, Fransızca öğrendi. 
  • Tercüme Odası'na devam etti.
  • Çeşitli idari görevlerde bulundu. En son Duyun-u Umumiye Direktörlüğüne atanan yazar ölümüne kadar bu görevde kaldı. 
  • 1870'de çıkmaya başlayan edebiyatımızın ilk mizah dergisi Diyojen'de yazmaya başladı. Namık Kemal ve Ebuzziya Tevfik gibi onun yazıları da dergide imzasız olarak çıktı.
  • Diyojen'in kapatılmasından sonra Çıngıraklı Tatar ve Hayal gazetelerinde imzasız yazılar yayımlamaya devam etti.
  • Özellikle Ayyar Hamza, Kokona Yatıyor uyarlama komedi oyunları ile Letafet adlı opereti ile tanınmıştır.
  • Oyunları "dolantı komedisi" türündedir. Entrikaların birbirine bağlandığı bu tür oyunlarda merak ögesi ön plandadır.
  • Düyun-ı Umumiye müfettişiyken görevli olarak gittiği Güneydoğu Anadolu, Musul, Bağdat ve Hindistan seyahatlerinin notlarından oluşan Seyahat Jurnali (1896), edebiyatımızın ilk günlük örneğidir. 
  • Direktör Ali Bey'in Türkçe kelimelere ters ve mizahi anlamlar vererek hazırladığı Lehçetü’l Hakâyık, Türk edebiyatında mizah sözlüğü türünün ilk örneğidir.  
  • Aşağıda Lehçetü'l Hakâyık'tan bazı örnekler verilmiştir:
Lehçetü'l Hakâyık'tan...
Âlim: Bir şey bilmediğini bilen
Asil: Ben bilir miyim ya!.. Kendisi diyor!
Avukat: Suçluların çamaşırcısı
Balkon: Âşık tüneği
Barbar: Barutu icat etmeyenler
Baş ağrısı: Bahane
Cahil: Bir şey bilmediğini bilmeyen
Hayır dua: Ucuz hizmet
İkramiye: Züğürt tesellisi
İnsan: Ahlâkı bozulmuş vahşi
İskelet: İnsan kanaviçesi.
Rüşvet: Hizmet mukabili hediye
Tarih: Kurt masalı
Uyku: Sefâhat-ı fukarâ
Yelpaze: Siper-i fitne
  • Ali Bey'in Diyojen, Çıngıraklı Tatar ve Hayal adlı mizah gazetelerinde yayımlanan yazılarının yanı sıra tiyatro çalışmaları, gezi notları, bir hikayesi, roman çevirisi ve sözlüğü bulunmaktadır.
Tüm Eserleri
  • Lehçetü'l Hakâyık (Mizahî sözlük türünün ilk örneği)
  • Seyahat Jurnali (Edebiyatımızın ilk günlük örneği)
  • Seyyareler (Mitolojik Hikaye)
  • Evlenmek İster Bir Adam (Roman çevirisi, Charles Paul Kock)
Tiyatroları: 
  • Ayyar Hamza (Uyarlama)
  • Kokona Yatıyor (Uyarlama)
  • Letâfet (Operet) 
  • Misafir-i İstiskal
  • Geveze Berber
İlgili Sayfalar
👉 Tanzimat Edebiyatı Ana Sayfa

👉 Geveze Berber Özet
Yararlanılan Kaynaklar
  • Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Ali Bey (Direktör) Maddesi, M.K. Özgül
  • Ali Birinci, Dergâh dergisi, Nisan 1994, s.18,19
  • Lehçetü’l Hakâyık’ta Mizah Söylemi, Tuğba Yıldırım

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.