Sıfatlarda Yapı
Her sözcük türünde olduğu gibi sıfatlar da yapılarına göre üçe ayrılır:
1. Basit Sıfatlar
2. Türemiş Sıfatlar
3. Birleşik Sıfatlar
Basit Sıfatlar: Yapım eki almayan veya birleşik olmayan sözcüklerdir: kara yazı, çirkin sözler, iri güller, bol para...
Türemiş Sıfatlar: Yapım ekleriyle kurulmuş sıfatlardır. Türemiş sıfatlar, ad ve eylem kök ve gövdelerine yapım eki getirilerek kurulur: bilgili adam, tatsız şerbet, inatçı çocuk, dünkü maç, içten söz, korkak adam, çürük diş, evcil hayvan, çalışkan öğrenci, durgun su, ikiz kardeş, üçüncü sınıf...
Uyarı: Cümlede hem yan cümlecik kurup hem de cümlede sıfat görevi yapabilen sıfat-fiillerin hepsi türemiş sözcüktür. Bütün fiilimsi ekleri fiilden isim yapan yapım ekidir: görünen köy, okumuş adam, geçmiş mesele, geçer akçe, atılacak adımlar, eli öpülesi kadın, tanıdık sima...
Birleşik Sıfatlar: İki ya da daha çok sözcüğün birleşmesinden oluşan sıfatlardır. Birleşik sıfatlar yapılışları bakımından ikiye ayrılır:
a) Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar
b) Kurallı Birleşik Sıfatlar
a) Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar: Birden fazla sözcüğün anlamca ve biçimce kaynaşıp birleşmesiyle oluşan sıfatlardır. Başka bir deyişle bitişik yazılan tüm birleşik sıfatlar, kaynaşmış birleşik sıfattır:
açıkgöz kadın
Palabıyık Remzi
Cingöz Recai
boşboğaz adam
birtakım insanlar
başıboş hayvan
soğukkanlı kadın
olağanüstü olay
b) Kurallı Birleşik Sıfatlar: Belli kurallara bağlı kalınarak oluşturulan sıfatlardır. Kurallı birleşik sıfatlar ayrı yazılan birleşik sıfatlardır. Bu sıfatlar aşağıda verilen kurallara göre kurulur:
- Sıfat tamlamalarının sonuna -li (-siz) eki getirilerek yapılır:
kısa saçlı çocuk
yüksek duvarlı bahçe
beş parasız adam
- Sıfat tamlamalarında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada bir uygun bir iyelik eki getirilerek yapılır:
yıkık duvar ⟶ duvarı yıkık bahçe
ağır uyku ⟶ uykusu ağır insan
geniş balkon ⟶ balkonu geniş ev
tüten baca ⟶ bacası tüten ev
- Asıl sayı sıfatlarıyla kurulmuş sıfat tamlamalarına -lik eki getirilerek kurulur:
kırk yıllık dostum
iki günlük tatil
bir aylık ihtiyaç
üç günlük bebek
- İkilemelere -li (-siz) eki getirilerek kurulur:
akıllı uslu çocuk
evli barklı adam
derli toplu ev
evsiz barksız insanlar
tatsız tuzsuz yemek
- Renk isimleri sıfatlarla ek almadan birleşerek birleşik sıfat olur:
açık mavi elbise
koyu siyah saçlar
- Kimi isim tamlamaları sıfat görevinde kullanılabilir:
deniz mavisi gözler
başımın tacı annem
saman sarısı saçlar
dünya tatlısı torunum
İlgili Sayfalar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Yorumlarınız bizim için önemli. Lütfen yorum yaparak daha iyi içerikler üretmemiz için bize destek olunuz.