Sıfatlarda Yapı

Her sözcük türünde olduğu gibi sıfatlar da yapılarına göre üçe ayrılır:

1. Basit Sıfatlar
2. Türemiş Sıfatlar
3. Birleşik Sıfatlar

Basit Sıfatlar: Yapım eki almayan veya birleşik olmayan sözcüklerdir: kara yazı, çirkin sözler, iri güller, bol para...

Türemiş Sıfatlar: Yapım ekleriyle kurulmuş sıfatlardır. Türemiş sıfatlar, ad ve eylem kök ve gövdelerine yapım eki getirilerek kurulur: bilgili adam, tatsız şerbet, inatçı çocuk, dünkü maç, içten söz, korkak adam, çürük diş, evcil hayvan, çalışkan öğrenci, durgun su, ikiz kardeş, üçüncü sınıf...

Uyarı: Cümlede hem yan cümlecik kurup hem de cümlede sıfat görevi yapabilen sıfat-fiillerin hepsi türemiş sözcüktür. Bütün fiilimsi ekleri fiilden isim yapan yapım ekidir: görünen köy, okumuş adam, geçmiş mesele, geçer akçe, atılacak adımlar, eli öpülesi kadın, tanıdık sima...

Birleşik Sıfatlar: İki ya da daha çok sözcüğün birleşmesinden oluşan sıfatlardır. Birleşik sıfatlar yapılışları bakımından ikiye ayrılır:

a) Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar
b) Kurallı Birleşik Sıfatlar

a) Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar: Birden fazla sözcüğün anlamca ve biçimce kaynaşıp birleşmesiyle oluşan sıfatlardır. Başka bir deyişle bitişik yazılan tüm birleşik sıfatlar, kaynaşmış birleşik sıfattır:

açıkgöz kadın
Palabıyık Remzi
Cingöz Recai
boşboğaz adam
birtakım insanlar
başıboş hayvan
soğukkanlı kadın
olağanüstü olay

b) Kurallı Birleşik Sıfatlar: Belli kurallara bağlı kalınarak oluşturulan sıfatlardır. Kurallı birleşik sıfatlar ayrı yazılan birleşik sıfatlardır. Bu sıfatlar aşağıda verilen kurallara göre kurulur: 

• Sıfat tamlamalarının sonuna -li (-siz) eki getirilerek yapılır: 

kısa saçlı çocuk
yüksek duvarlı bahçe
beş parasız adam

• Sıfat tamlamalarında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada bir uygun bir iyelik eki getirilerek yapılır:
  
  yıkık duvar ⟶ duvarı yıkık bahçe
  ağır uyku ⟶ uykusu ağır insan
  geniş balkon ⟶ balkonu geniş ev
  tüten baca ⟶ bacası tüten ev

• Asıl sayı sıfatlarıyla kurulmuş sıfat tamlamalarına -lik eki getirilerek kurulur: 

kırk yıllık dostum
iki günlük tatil
bir aylık ihtiyaç
üç günlük bebek

• İkilemelere -li (-siz) eki getirilerek kurulur:

akıllı uslu çocuk
evli barklı adam
derli toplu ev
evsiz barksız insanlar
tatsız tuzsuz yemek

• Renk isimleri sıfatlarla ek almadan birleşerek birleşik sıfat olur:

açık mavi elbise
koyu siyah saçlar

• Kimi isim tamlamaları sıfat görevinde kullanılabilir:

deniz mavisi gözler
başımın tacı annem
saman sarısı saçlar
dünya tatlısı torunum

İlgili Sayfalar

• Sıfat (Önad)
• Sıfatlarda Pekiştirme ve Küçültme
• Sözcükte Yapı Giriş
• Sıfat Konu Testi 1
• İsim Çekim Ekleri
• İyelik Ekleri
• Eylem Çekim Ekleri
• Yapım Ekleri
• Yapısı Bakımından Eylemler