Mehmet Kaplan (1915-1986)

Mehmet Kaplan

• Akademisyen, edebiyat tarihçisi, eleştirmen, deneme yazarı.
• 1915'te Sivrihisar’da doğdu.
• 1939'da İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi.
• İÜ Edebiyat Fakültesinde Ahmet Hamdi Tanpınar'ın asistanlığını yaptı.
• 1952'de profesör oldu.
• Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü kurmak için Erzurum Atatürk Üniversitesine gitti. Burada dekan ve rektör vekili olarak çalıştı (1958-59).
• Sonrasında İstanbul'daki görevine döndü. 1984'te emekli olduktan sonra Marmara Üniversitesinde dersler verdi.
• 24 Ocak 1986'da öldü.

Önemi

• Deneme, inceleme ve eleştirileri ile tanındı.
• Denemelerinde eğitim, bilim, millî kültür, tarih ve medeniyet, hürriyet, demokrasi, gençlik, din, ideoloji, Batı, aydın, ahlak gibi birçok konuya değinmiştir.
• "Yeni Türk Edebiyatı" disiplininin kurucusu ve bu alanda yapılan araştırmaların da yol gösterici ismidir.
• Edebiyatımızın gelişme çizgisini toplum ve zaman koşulları içinde değerlendirdi.
• Metne yönelik eleştiri yöntemiyle ele aldığı eserleri, bu alandaki boşluğu doldurdu.
• Şiir Tahlilleri I-II ve Hikaye Tahlilleri adlı eserleriyle eleştiri türünün gelişmesine öncülük etti.

Eserleri

• Deneme: Nesillerin Ruhu, Büyük Türkiye Rüyası, Edebiyatımızın İçinden, Kültür ve Dil
• Araştırma-İnceleme: Tevfik Fikret ve Şiiri, Namık Kemal Hayatı ve Eserleri, Şiir Tahlilleri I-II, Tanpınar’ın Şiir Dünyası, Hikaye Tahlilleri, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I-II, Oğuz Kağan Destanı, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar III: Tip Tahlilleri

Nesillerin Ruhu adlı eserinden...

"Benim anladığım milliyetçiliğin şövalyelik, taassup ve gericilikle hiçbir alakası yoktur. Kendi milletimi sevmem ve varlığını müdafaa etmem, başka milletleri hakir görmem için bir sebep değildir. Doğru olduğuna inandığım fikirlere bağlanma taassup olmadığı gibi. İlericiliğe gelince, memleketimin en yüksek medeniyet seviyesine ulaşmasını dileyenlerden biriyim."

"Türkiye'nin en mühim kültür davası, hiç şüphesiz, dil davasıdır. O bütün davaların başında gelir. Onu halletmedikçe kültürle alakalı diğer meseleleri halletmeye imkân yoktur."

Hakkında Yapılan Bir Değerlendirme

Edebiyat tarihçisi ve yazar Attila Özkırımlı'nın (ö.2005) Mehmet Kaplan hakkındaki değerlendirmesi:

"Tanzimat sonrası Türk edebiyatı tarihine ilişkin inceleme-araştırmalarıyla tanındı. Metne dayalı, çağdaş psikolojinin verilerinden yararlanarak kişilikle edebiyat yapıtı arasındaki ilişkileri araştıran, karşılaştırmalı bir eleştiri anlayışla sanatta yaratıcılığı ve estetik nitelikleri savundu. Kimi eleştirileri ve incelemelerinde, özellikle çağdaş şairleri ve öykücüleri değerlendirirken ideolojik bir yaklaşımla nesnellikten uzaklaştığı görüldü."

İlgili Sayfalar

• Deneme Türü

• Eleştiri

• Cumhuriyet Dönemi Öğretici Metin Yazarları

Yararlanılan Kaynaklar

• 20. Yüzyıl Türk Edebiyatı, Mahir Ünlü - Ömer Özcan
• Mehmet Kaplan'ın Nesillerin Ruhu Adlı Eserinde Kültürel Milliyetçilik Kavramı, Yusuf Taşkın-M. Özgün Harmankaya