Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962)

Ahmet Hamdi Tanpınar

• Şair, roman ve hikâye yazarı, edebiyat tarihçisi, yeni Türk edebiyatı profesörü, milletvekili.
• 1901 yılında İstanbul’da doğan Ahmet Hamdi, kadı olan babası nedeniyle Ergani, Sinop, Kerkük, Musul, Siirt, Antalya gibi birçok yeri görme fırsatı bulur.
• 1919 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine girer. Fakültede hocası Yahya Kemal Beyatlı’dır. 

"Şiirde ve fikirde ilk ve galiba yüzünü gördüğüm son hocam Yahya Kemal oldu. Hâşim’i daha evvel okumuş ve sevmiştim. Bu iki şair bana kendilerinden evvelkileri unutturdular. Yahya Kemal’in derslerinden- Fakülte’de hocamdı- ayrıca eski şiirin lezzetini tattım. Galib’i, Nedim’i, Bâki’yi, Nailî’yi ondan öğrendim ve sevdim."

• İlk şiirleri, Dergah dergisinde yayımlanır.
• Öğretmenliğe Erzurum Lisesinde başlayan Tanpınar, Anadolu’da çeşitli liselerde edebiyat öğretmenliği yapar. Ahmet Haşim’in ölümü üzerine 1933’te Güzel Sanatlar Akademisi sanat tarihi hocalığı görevini üstlenir.
• 1939’da Tanzimat Fermanı’nın 100. yılı dolayısıyla İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde açılan kürsüye Yeni Türk Edebiyatı profesörü olarak atanır.
• 1942 ile 1946 yılları arasında milletvekilliği yapar. 1949’ta İstanbul Üniversitesindeki kürsüsüne geri döner.
• 1962 yılında geçirdiği kalp krizi sonucunda İstanbul’da ölür. 

Sanat Anlayışı

"Şiir söylemekten ziyade bir susma işidir, sustuğum şeyleri roman ve hikayelerimde anlatırım."

• Şiir, deneme, hikaye, roman gibi edebiyatın birçok dalında eser veren Tanpınar, her şeyden önce şairdir. 
• Cumhuriyet dönemi saf (Öz) şiir anlayışına dahildir. Saf şiir anlayışına uygun olarak sosyal ve siyasi olaylara yer vermediği şiirlerinde daha çok bireysel konuların oluşturduğu temaları işler. 
• Şiirlerinde estetik ön plandadır.
• Sanatı konusunda titiz davranan şair, az şiir yazmış; şiirlerini ölümünden kısa bir süre önce kitap haline getirebilmiştir.
• Şiirlerinde çoğunlukla hece ölçüsü kullanan şairin serbest ölçü ile yazdığı şiirler de vardır.
• Türk edebiyatı içerisinde Yahya Kemal ve Ahmet Haşim’in, Fransız edebiyatında ise Mallarme, Baudelaire, Nerval, Verlaine ve Valery’nin etkisindedir.
• Özellikle "Bursa'da Zaman" şiiri ile tanınmıştır.
• Rüya, zaman ve musikî; Tanpınar'ın eserlerindeki anahtar sözcüklerdir. 
• Şairin zamana bakışını anlatan en önemli şiiri "Ne İçindeyim Zamanın" şiiridir.
• Tanpınar, roman ve hikayelerini de şair kimliğinden uzaklaşmadan şiirsel bir dille kaleme alır. 
• Tanpınar'ın kahramanları genelde eğitimli kişilerdir. 
• Osmanlı Türkçesine dair sözcüklere sıklıkla yer veren yazar, yöresel ağızlara ise pek yer vermez.

Eserleri

Şiirler: 1961 yılında "Şiirler" adıyla basılan kitap, Tanpınar'ın ölümünden sonra bu kitaba almadığı şiirleri de eklenerek Bütün Şiirleri adıyla tekrar basılmıştır.

Beş Şehir (Deneme): Yazar deneme türündeki eserinde, çeşitli nedenlerle bulunduğu Ankara, Erzurum, Konya, Bursa ve İstanbul'u anlatır. Ahmet Hamdi Tanpınar yazar, kültür ve sanat adamı bakışını, "hayatımın tesadüfleri" dediği bu şehirlerine yönlendirerek önemli tespitler yapar.

Abdullah Efendi’nin Rüyaları (Hikaye)
Yaz Yağmuru (Hikaye)

Romanları:

Ön Bilgi: Tanpınar'ın Mahur Beste, Sahnenin Dışındakiler ve Huzur romanları bir üçlemedir. Bu üç romanda, Abdülaziz devrinden Cumhuriyete kadar geçen zaman süre içindeki olaylar ve kişiler birbirlerine bağlı olarak verilir.

• Mahur Beste: Üçlemenin ilk kitabı olan romanda özellikle Tanzimat’la birlikte başlayan toplumsal değişim, insan portreleri üzerinden anlatılır. Tek bir olay örgüsüne bağlanmadan gelişen olaylar bir sona ulaştırılmaz. 

• Sahnenin Dışındakiler: Roman, Kurtuluş Savaşı'nın devam ettiği yıllarda, sahnenin dışında, yani İstanbul’da yaşayan bir grup insanın hikayesidir. Arka planda mütareke ve milli mücadele yılları anlatılırken romandaki karakterlerin hikayeleri eşliğinde mahalle, sokak, ev, kadın, aşk, evlilik, kimlik, toplum gibi konularda döneme ait bir panorama sunar.

• Huzur: Üçlemenin son kitabı olan Huzur'da olaylar 1939 yılında başlar ve bir gün içerisinde son bulur. Eser dört bölümden oluşur. Her bölüm roman kahramanlarından birinin adını taşır: İhsan, Nuran, Suat ve Mümtaz. Mümtaz ile Nuran’ın aşkı çerçevesinde ilerleyen roman medeniyet krizi içindeki Türk toplumunu aydınlar üzerinden işler. Huzur Özet 

• Saatleri Ayarlama Enstitüsü: İki uygarlık arasında bocalayan toplumumuzun yanlış tutumlarını, davranışlarını, saçmalıklarını alaya alan, eleştiren bir romandır. Eser, çocukluğu Abdülhamit döneminde geçen, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerini de yaşayan Hayri İrdal'ın anıları şeklinde verilir.

• Aydaki Kadın: Tanpınar'ın sağlığında bitiremediği bu roman, yazara ait notların bir araya getirilmesi ile Güler Güven tarafından yayımlanmıştır. Eserde aynı zamanda bir yazar olan Doktor Mehmet Selim’in 1956 yılı Temmuz ayında bir gün içerisinde yaşadığı olaylar anlatılmıştır. Romandaki bu bir günlük yaşantı içinde geriye dönüşlerle geçmişe ait yaşantılar ve ilişkiler verilir.

Tüm Eserleri

• Şiir: Şiirler


• Roman: Mahur Beste, Sahnenin Dışındakiler, Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Aydaki Kadın


• Hikaye: Abdullah Efendi'nin Rüyaları, Yaz Yağmuru


• Deneme: Beş Şehir


• Edebiyat Tarihi: On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi

Leyla

Bu akşam rüyamda Leylâ’yı gördüm
Derdini ağlarken yanan bir muma;
İpek saçlarını elimle ördüm,
Ve bir kement gibi taktım boynuma
Bu akşam rüyamda Leylâ’yı gördüm

Leylâ… Elâ gözlü bir çöl ahusu
Saçları bahtından daha siyahtır
Kurmuş diye sevda yolunda pusu
Döktüğü gözyaşı, çektiği ahtır.
Leylâ… Elâ gözlü bir çöl ahusu

Bir damla inciydi kirpiklerinde,
Aşkın ıstırapla dolu rüyası
Bir başka güzellik var kederinde
Bir başka âlem ki ruhunun yası
Sessiz incileşir kirpiklerinde

İlgili Sayfalar

👉 Konu Kavrama Testi Çöz

👉 Tanpınar'ın Günlüklerinden Alıntılar

👉 Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Eserler

Yararlanılan Kaynaklar

• Antalyalı Genç Kıza Mektup (Bahçe dergisi 22.sayı)
• Yeni Arayışlar Işığında Ahmet Hamdi Tanpınar, Yrd. Doç. Dr. Gazi Berber
• Tanpınar’ın Şiir Anlayışı ve Şiirinin Kaynakları Üzerinde Bir İnceleme, Elif Emine Özer
• Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Şiirlerinde Kafiye Unsurları, Burçin Asna
• Tanpınar'ın Roman Tekniği Üzerine, Hülya Bayrak Akyıldız