Validem Şiiri

Abdülhak Hamit Tarhan'ın annesi Münteha Hanım’ın ölümünü üzerine yazdığı uzun manzume.
Türk edebiyatının uyaksız yazılan ilk şiiridir.
1913’te yayımlanmıştır.
Eser, altmış beş bentten oluşmaktadır.
Eserde sanatçının annesi Münteha Hanım’ın acıklı hayat hikayesi anlatılır.

Validem Şiirinden...

Validem ümmiyeydi, ümmiyenin
Var idi ezberinde birçok ilim
Konuşurken siyâk-ı hâle göre
Öyle eşâr okurdu mürtecilen
Ki sedâsındaki halâvet ile
Tarz-ı takrîr-i dil-pezirinden
Sanki bir kat daha olurdu melih:
"Neme lazım benim o gonce-yi ter
Bana gönlümdeki bahar yeter"
Gibi eşâr ile terennüm eder
Ve hususiyle bir melek gibi o
Ne mübarek dururdu, ben bilirim
Ediyorken tilavet-i Kur'an!
Pederi görmez olduğuyçün san
Ki tehâşî ederdi görmekten;
Son zamanlar alil olan gözünün
Gördüğü bir hayal idi ancak
Ameliyyatı istemez, sevmez,
Der idi daima — Ne görmek için?
"Bizi görmek için" deyince güler,
"Sizi duymaktayım, bu kafidir.
Sağ olun, siz görün bu dünyayı,
Ben de görmüş gibi olur, gülerim."
"Gülerim" der de, etseniz dikkat,
Görünürdü için için giryan.
Yaşamaktan da bezmiş olmalı ki,
Sinnini sorsalar, cevaben o:
Belki üç yüz yaşındayım, derdi
Çaresi dâr-ı âhirette olan,
Çektiği derd-i müzmin-i mâtem
Etse ancak ederdi kesb-i sükûn,
Olarak secde-sây-i seccâde
Kılıyorken namaz olurdu onun
Sanki mihrâbı hıtta-yi İran
Validem mazhar-i mehâsin idi;
Yalınız hüsn-i zâhiriye değil
Hem de mazhardı hüsn-i ahlâka
Var idi hilkat-i bülendinde
O tevazu ki celb-i hürmet eder
Terbiyet-gâhı bir konak, -bence
Kendinin kendidir mürebbiyasi-
Öyle halk etmek istemiş kudret
Hâl ü tavrı beri tekebbürden,
Hâl ü tavrı fakat kibârâne.
Cümle nezdinde bir sevimli kadın
Kimseyi sevmez âşinâ bir zât
Onu gâyet severdi, hep biliriz
Ona etmişti hasr-ı istihsân
Kendi de herkesi sever yahut
Öyle zannettirirdi herkese o
Kimseyi kırmamıştı ömründe
Ömrünün nısfını zaman gerçi
Hurd ü hâş eylemiş, bitirmiş idi!
Yoktu hakkında müştekî bir kalp
Ne de dargın bakışlı bir vicdan
...

Abdülhak Hamit Tarhan

Sözcükler

ümmi: okuma yazma bilmiyen
siyâk: sözün gelişine göre, tarz, üslup
eşâr: şiirler
mürtecilen: düşünmeden
halâvet: tatlılık, şirinlik
takrir: anlatma
melih: güzel, şirin
dil-pezir: gönül alan, makbul
terennüm: dile getirme, güzel güzel anlatma
gonce (gonca): açılmamış çiçek
ter: taze
tilavet: okumak
tehâşî: çekinme
alil: kör, hasta
giryan: ağlayan
sinn: yaş, yaşanmış olan zaman
dâr-ı âhiret: ahiret yurdu
müzmin: yerleşmiş, kronik
hilkat-i bülend: yüksek yaratılış
celp: çekmek, götürmek
mürebbiya (mürebbiye): çocukların bakımı ve eğitimiyle görevli kişi
tekebbür: kibirlenme
istihsân: beğenmek
nısf: yarım
hurd ü hâş: hurdahaş, paramparça
müşteki: şikayetçi

İlgili Sayfa

Abdülhak Hamit Tarhan