Sözcükte Yapı Konu Testi 6 Çözümlü

Kökteş kökler hem isim hem de fiil kökü olarak kullanılabilen köklerdir. Bu tür kökler, kullanıldıkları yere göre isim ya da fiil köküdür.
1. Buna göre aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinin kökü eylem kökü olarak kullanılmıştır?
A) Bir güven ortamı yaratamadık.
B) Yufkalar oldukça kuruydu.
C) Su kattık meğer yağlı boyaymış.
D) Ayağımdaki şiş henüz inmedi.
E) Eskimiş çoraplarınızı atmayın.

Çözüm


Soruda verildiği gibi kökteş kökler kullanıldıkları yere göre isim ya da fiil köküdür. Bu tür bir soru, köke mastar eki (-mek) eki getirilerek çözülemez. E şıkkındaki "eskimiş" sözcüğü sıfat-fiildir. Eylemsiler fiil kök veya gövdelerine getirilen eklerle yapılır. Bu nedenle "eski" kökü burada fiil köküdür. "Eski" sözcüğü isim olarak kullanılsa ve ek eylem alsaydı şöyle yazılması gerekirdi: eskiymiş
Cevap E

İlk bakışta sadece (I) erkek şair ve (II) yazarların eser verdiği bir edebî (III) gelenek (IV) görüntüsü arz eden divan edebiyatı dahilinde azımsanmayacak (V) sayıda kadın şair de yetişmiştir.
2. Parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisi farklı türde bir yapım eki almıştır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

er-kek > sözcüğündeki ek isimden isim yapan yapım eki iken diğer sözcüklerdeki ekler fiilden isim yapan yapım ekidir.
yaz-ar > fiilden isim yapan y.e
gel-enek > fiilden isim yapan y.e
gör-üntü > fiilden isim yapan y.e
say-ı > fiilden isim yapan y.e
Cevap A

I. Çocuğun elleri soğuktan morarmış.
II. Benim bu işten bir çıkarım yok.
III. Bizimki mercimek çorbasını çok sever.
IV. Sonuçlara beşer puan daha eklenecekmiş.
V. Bu kitabın ederi ne kadar?
3. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangi ikisinin aldığı yapım eki türce özdeştir?
A) I ve IV   B) I ve V   C) II ve V   D) II ve III   E) III ve IV

Çözüm

mor-ar > isimden fiil yapan y.e
çık-ar-ım > fiilden isim yapan y.e
sev-er > geniş zaman kip eki / çekim eki
beş-er > isimden isim yapan y.e
ed-er > fiilden isim yapan y.e
Cevap C

Ne yaparsam yapayım, ne kadar hızlı okursam okuyayım ya da kaç tanesini gözden geçirsem, gözden geçirmesem ya da kaldırıp atsam da somut bir gerçek vardı: Yığının büyüklüğü asla değişmiyordu. O yığını eritmeyi beceremeyeceğimi biliyordum.
4. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Basit eylem
B) Türemiş eylem
C) Yardımcı eylemle kurulan birleşik eylem
D) Anlamca kaynaşmış birleşik eylem
E) Birleşik zamanlı eylem

Çözüm

Basit eylem (yapım eki almamış eylem) > yapayım, biliyordum
Türemiş eylem > geç-ir-
Yardımcı eylemle kurulan birleşik eyleme örnek yok.
Anlamca kaynaşmış birleşik eylem > gözden geçirmek
Birleşik zamanlı eylem > oku-r-sa-m, geniş zamanın şartı
Cevap C

5. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi farklı bir yapım eki almıştır?
A) Oyundaki avcı karakteri için seçim yapacağız.
B) İkinci sınıflardan bir öğrenci sizi arıyordu.
C) Piyade ile topçu kıtaları arasında ilerliyoruz.
D) Çıkardığı Türkçü dergiler ile tanınan bir yazardı.
E) Şirketin işçi kadrosunda uzun yıllar çalışmış.

Çözüm

Soru, isimden isim yapan -ci eki ile fiilden isim yapan -ici ekinin ayrımı ile ilgili.
Avcı, topçu, Türkçü, işçi; sözcüklerindeki ekler isimden isim yapan -ci ekidir.
Öğrenci, sözcüğündeki ek ise fiilden isim yapan -ici ekidir.
Cevap B

6. Aşağıdakilerden hangisinin yüklemi türemiş bir isimdir?
A) Bu koltuk takımı geçen sabah satıldı.
B) Babamın en sevdiği renk beyazdı.
C) Roman özetlerini internetten indirmişler.
D) Beden Eğitimi öğretmenimiz İzmirliymiş.
E) Bunun doğru olmadığı konusunda hemfikiriz.

Çözüm

-li eki isimden isim yapan yapım ekidir: İzmir-li
Cevap D

Bir senaryo, (I) içinde diyalog ve betimlemeler barındıran, dramatik (II) yapının (III) bağlamına yerleştirilmiş ve resimlerle anlatılan bir hikayedir. Bundan ibarettir, bu onun (IV) doğasıdır. Senaryo, görsel olarak hikaye anlatma (V) sanatıdır.
7. Parçadaki altı çizili sözcüklerden hangisi bir varlığın neye ait olduğunu belirten ek almamıştır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

Soru kökünde kastedilen ek, iyelik ekidir. İyelik eki isim tamlamalarında tamlanan eki görevi yapar.
I — (kendi) iç-i
III — dramatik yapı-n-ın / bağlam-ı
IV — o-n-un / doğa-s-ı
V — hikâye anlatma / sanat-ı
II'deki "yapının" sözcüğü ise tamlayan eki (-in) almış.
Cevap B

8. Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili sözcük türetilirken bir ünlü kaybına uğramamıştır?
A) Yerdeki çantayı alıp biraz ilerledi.
B) Ayrılık konuşmasına hazır değilim.
C) Kardeşiz ama pek benzemeyiz.
D) Yalnız kalmaktan korkardı hep.
E) Olan biteni seyrediyor sadece.

Çözüm

ilerledi > ileri-le
ayrılık > ayır-ı
benzemeyiz > beniz-e
yalnız > yalın-ız
E'de ünlü düşmesi var ama bu ses kaybı sözcük türetilirken gerçekleşmemiş. 
Cevap E

Atasözleri konuşmamıza zenginlik katar. Ama atasözlerini konuşmamızda kullanmazsak önemli bir eksiklik hissetmeyiz. Ancak deyimler hayatımıza öyle girmiştir ki çoğu zaman deyimleri açıklarken bile başka bir deyime gerek duyarız.
9. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Basit eylem
B) Birleşik zamanlı eylem
C) Yardımcı eylemle kurulan birleşik eylem
D) Kurallı birleşik eylem
E) Geçişli eylem

Çözüm

Basit eylem > ...katar
Birleşik zamanlı eylem > kullanmazsak, geniş zamanın şartı
Yardımcı eylemle kurulan birleşik eylem > hissetmeyiz
Kurallı birleşik eyleme örnek yok.
Geçişli eylem > "hissetmeyiz" eylemi cümlede nesne alabilen bir eylem olduğu için geçişlidir.
Cevap D

Emniyet içinde yaşamak, (I) geleceğe dair (II) tasarılarda bulunmak hakkından mahrum bu geniş (III) yığınlar (IV) yoksulluk, cehalet ve (V) hastalıkla mücadele etmektedir.
10. Parçadaki altı çizili sözcüklerden hangisi gövdeden türemiş bir isimdir?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

Gövde, bir kökün yapım eki almış halidir.
yok > isim kökü
-sul > isimden isim yapan yapım eki (yoksul: gövde)
-luk > isimden isim yapan yapım eki
Cevap D

Kişiler (I) korkularını yenmek için çeşitli yollar deneyebilirler. Tercih edilen baş etme yolları (II) durumdan duruma olduğu gibi kişiden kişiye de değişebilir. (III) Doğal olarak herkes kendi tarzı ve becerileri (IV) doğrultusunda problemlerine çözüm arar. Bu nedenle kişilerin ortaya çıkardığı çözümleri "doğru" ya da "yanlış" olarak (V) yargılayamayız.
11. Parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisi yapıca diğerlerinden farklıdır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

V. sözcük dışında hepsi türemiş sözcüktür.
"Yargılayamayız" sözcüğü yeterlik eyleminin olumsuz halidir. Sözcüğün olumlu halini düşündüğümüzde birleşik eylem olduğu açık görülebilir: yargılayabiliriz. Eğer sözcük "yargılayamayız" değil de "yargılamayız" olsaydı türemiş sözcük diyecektik.
Cevap E

12. Aşağıdakilerin hangisinde kurallı birleşik sıfata örnek yoktur?
A) Duvarı yıkık bahçede oynuyorlardı.
B) Üç odalı evinde yalnız yaşıyordu.
C) Üç yıllık tecrübem yeterli gelmedi.
D) Sarı saçlarını bir kalemle toplayıverdi.
E) Deniz mavisi gözlerini bana dikti.

Çözüm

Kurallı birleşik sıfatlar farklı şekillerde yapılır:
A — Sıfat tamlamalarında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada bir uygun bir iyelik eki getirilerek yapılır: yıkık duvar > duvarı yıkık (bahçe)
B — Sıfat tamlamalarının sonuna -li (-siz) eki getirilerek yapılır: üç odalı (ev)
C — Asıl sayı sıfatlarıyla kurulmuş sıfat tamlamalarına -lik eki getirilerek kurulur: üç yıllık (tecrübe)
E — Kimi isim tamlamaları sıfat görevinde kullanılabilir: deniz mavisi (gözler)
Cevap D

13. Aşağıdaki dizelerin hangisinde hem yapım hem çekim eki almış bir sözcük vardır?
A) Çok geçmeden tanıyacaktı bizi.
B) Bu yüzden canı çok yanıyor olmalıydı.
C) Bahçe bitkileri satan bir yerdi.
D) İstersen benim arabamı al, dedi.
E) Beyoğlu'nun arka sokaklarından gelmiş.

Çözüm

bitkileri > bit- (bitmek; bitki, tüy, saç vb. şeyler çıkıp yetişmesi)
-ki (gi) — fiilden isim yapan yapım eki
-ler — çokluk eki
-i — iyelik eki, tamlanan eki
Cevap C

Şakalar, (I) sonuçları itibarıyla iyi ve kötü şakalar olmak üzere iki (II) kısma ayrılır. İyi şakalarda şakacı, doğrudan muhatabına zarar (III) vermeyi değil, gülmeyi (IV) hedefler. Bu tür şakaların sonunda çoğunlukla iki taraf arasındaki bağlar güçlenir. Taraflar arasında mesafe (V) azalır.
14. Parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisi yapıca diğerlerinden farklıdır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

I — İsimden isim yapan -iç eki türetilmiş: son-uç
III — Mastar eklerinden -me ile türetilmiş: ver-me-y-i
IV — İsimden fiil yapan -le ekiyle türetilmiş: (gülmeyi) hedef-le-r
V — İsimden fiil yapan -el ekiyle türetilmiş: (mesafe) az-al-ır
II'deki "kısma" sözcüğü ise basit sözcüktür. Sözcük sadece yönelme eki almıştır.
Cevap B

Yaşlı adam güneş yanığı, tereddütsüz sevgi dolu gözlerle ona baktı.
15. Bu cümledeki türemiş sözcük sayısı aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) 4   B) 5   C) 6   D) 7   E) 8

Çözüm

yaş-lı, gün-eş, yan-ık, tereddüt-süz, sev-gi, dol-u
Cevap C

İnsanları diğer (I) canlılardan (II) ayıran en (III) önemli (IV) özelliklerinden birisi öğrenme kapasitelerinin (V) oluşudur.
16. Parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangileri birden fazla yapım eki almıştır?
A) I ve III   B) I ve V   C) II ve IV   D) III ve IV   E) II ve V

Çözüm

önemli > ön-em-li
özelliklerinden > öz-el-lik
Cevap D

I. Kışlada zaman geçmek bilmiyordu.
II. Bir süredir sağlık sorunları yaşıyor.
III. O topraklarda birçok soydaşımız var.
IV. Yıllanmış bir ağaca anaç derler.
V. Yüzgeç, hareketi ve dengeyi sağlar.
17. Numaralanmış cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi diğerlerinden farklı bir yapım eki almıştır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

I — kış-la (isimden isim)
II — sağ-lık (isimden isim)
III — soy-daş (isimden isim)
IV — ana-ç (isimden isim)
V — yüz-geç (fiilden isim)
Cevap E

18. Aşağıdaki cümlelerin yüklemleri yapıları bakımından eşleştirilse hangisi dışarıda kalır?
A) İşinin yoğunluğu nedeniyle toplantıya katılamamış.
B) Babam eve gelince anneme bir sessizlik çökerdi.
C) Çocuk, kapının önünde bir kutuyla oynuyordu.
D) Bakıcı kadın pişirdiği çorbayı elleriyle içirmiş.
E) Gereksiz gördüğü her şeyi bu kutuya atardı.

Çözüm

A — katılamamış, katılabilmek, yeterlik eyleminin olumsuzunda -bilmek eylemi kullanılmaz. Sonuç olarak birleşik bir eylemdir.
B — yüklem (çökerdi) sadece kip ekleri almış, yapım eki almadığı için basit eylem.
C — oynarmış > "oyun" sözcüğü isimden fiil yapan -e eki alırken ünlü düşmüş: oyna-
D — içirmiş > "iç-" içmek eylemi fiilden fiil yapan yapım eki almış: içir- (içirmek)
E — yüklem (atardı) sadece kip ekleri almış, yapım eki almadığı için basit eylem.
Cevap A

I. Küçücük bir çocukla tek başına kalmıştı.
II. Ayrılıklar da sevdaya dahil, diyor.
III. Yiyecek bir şeyler bulmak lazım.
IV. Adımlarına dikkat etmen lazım buralarda.
V. Okumuş adam kendini belli eder.
19. Numaralanmış cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangi ikisi türetilirken ses kaybına uğramıştır?
A) I ve III   B) I ve II   C) II ve V   D) III ve IV   E) IV ve V

Çözüm

Ses kaybı ya da düşmesi dendiğinde hem ünsüz hem de ünlü düşmesine bakmak gerekir:
küçücük > küçük-cük, ünsüz düşmesi
ayrılıklar > ayır-ı > ayrı, ünlü düşmesi
Cevap B

Güneşte demlerim senin çayını
Yüreğimden süzer öyle veririm
20. Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Ek eylem
B) İsimden fiil yapan yapım eki
C) İsimden isim yapan yapım eki
D) İkinci tekil şahıs iyelik eki
E) Belirtme durum eki

Çözüm

Ek eyleme örnek yok.
İsimden fiil yapan yapım eki — dem-le
İsimden isim yapan yapım eki — gün-
İkinci tekil şahıs iyelik eki — (senin) çay-ın
Belirtme durum eki — çay-ın-ı
Cevap A

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.