Gencine-i Raz (Günümüz Türkçesi)

Gencine-i Raz

• 16.yüzyıl divan şairi Taşlıcalı Yahya'ya ait mesnevi.
• Sanatçının hamsesindeki ilk mesnevidir.
• 3050 beyitten meydana gelen eser 40 bölümden oluşmaktadır.
• Dinî-ahlaki ve tasavvufi konuların ele alındığı didaktik bir eserdir. 
• Dili dönemine göre oldukça sadedir.
• Eserde riya ve kibirden sakınma, tevazunun önemi, ilmin ve âlimin değeri, tembelliğin kötülüğü, kanaatin önemi, sabrın değeri, adaletin erdemi gibi konular ele alınmıştır.
• Eserde her konuyu onunla ilgili bir hikaye takip eder.

29.Bölüm'den

İlk 26 beyitte rüşvet konusu ele alınmış. Rüşvetin kişiye ve devlete vereceği zararlar konusunda uyarılarda bulunulmuştur. Yahya Bey sonrasında "Dinle bu kıssa-i Nasreddin'i" diyerek aşağıdaki fıkrayı anlatır:

Hikâyet-i Kadı 

(Kadı'nın Öyküsü)

Var idi Konya'da bir kâdı-i şûm 

İrtişâ vü tama' ile mezmum

Konya'da uğursuz bir kadı vardı,
Rüşvet ve açgözlülük ile suçlanırdı.

Ana her kim ki vireydi rüşvet
Muktezâsınca yazardı hüccet

Ona kim ki rüşvet verirdi,
Gereğince resmi belge düzenlerdi.

Hace-i devr-i zamân Nasreddin
Eyledi kadıya bir hile hemin

O devrin hocası Nasrettin,
Kadıya hemen bir hile yaptı.

Koydı bir destiye vâfir toprak
Kadıyı aldatdı ol sâlik-i Hak

Testiyi toprakla doldurup
Kadıyı aldattı, o hak yolcusu

Bir kaşık bal koyup ağzına hemân
Toprağı eyledi destide nihân

(Testinin) ağzına hemen bir kaşık bal koyup
Testideki toprağı gizledi.

Hâceti olmış ıdı bir hüccet
Kadıya destiyi virdi rüşvet 

Ona bir belge gerekmişti, 

Testiyi kadıya rüşvet olarak verdi

Hürmet itdi ana kadı turdı
rüşveti gördi safalar sürdi 

Rüşveti gören kadı hürmet etti

Yerinden kalkıp saygı gösterdi

Kalemin aldı eline kadı
Hücceti yazmağa oldı razı 

Kadı kalemi alıp eline

Belgeyi yazmaya razı oldu

Eyledi sa'y-ı beliğ ü ikdam
Hücceti eyledi yanında tamam

Gereği gibi çalışıp

Belgeyi tamamladı

Hücceti virdi idüp kat'-ı nizâ
Kadıya eyledi ol dahı vedâ

Zorluk çıkarmadan verdi belgeyi

O da kadıya veda etti

Yimege başladı kadı aseli
Toprağa irdi kaza ile eli 

Kadı başladı balı yemeye

Bu sırada erdi eli toprağa

Kadıya oldı kaziyye mâlum
Gönline kibr ü gazab itdi hücum 

Anlayınca gerçeği kadı

Gönlüne gazap ve kibir hücum etti

Gördi anı nitekim ehl-i riyâ
Zâhiri bâtına uymaz kat'â 

Bütün ikiyüzlüler gibi onun da (testinin de)

İçinin dışına uymadığını gördü

Destiyi hışm ıla ol kadı-ı mest
Kalb-i uşşak gibi kırdı şikest 

Aklı başından giden kadı, testiyi bir hışımla
Aşıkların kalbi gibi kırdı

Kadı bir hile vü tezvir itdi
Hücceti almağa tedbir itdi 

Kadı hile ve yalanla 

Belgeyi geri almak için çare aradı

Eyleyüp dilde nihânı kine
Didi yârındası Nasreddin'e

İçindeki kini gizleyip

Ertesi gün Nasrettin'e şöyle dedi

Getür ol hücceti kim yanlışı var
Bir dahısını yazayın tekrar 

Getir o belgeyi ki yanlışı var

Yenisini yazayım tekrar

Yanlış olınca keşide hüccet
Kendü davasına virmez suret 

Kişinin belgesi yanlış olunca

Kendi davasına çare bulamaz

Dinleyince bu sözi Nasreddin
Didi kadıya latifeyle hemin 

Nasrettin sözü işitince

Kadıya şakayla hemen şöyle dedi

Hüccetün cümle sahih ey nâdân
Var ise desti dürür yanlış olan

Ey cahil verdiğin belgenin her şeyi tamam

Yanlışı olan varsa testidir

İlgili Sayfa

Taşlıcalı Yahya

Yararlanılan Kaynaklar

• Taşlıcalı Yahya'nın Gencine-i Raz Mesnevisinde Bir Nasrettin Hoca Fıkrası, Bekir Çınar
• Divan Şiiri Seçmeler, Suat Batur
• TDV İslam Ansiklopedisi, Gencine-i Raz Maddesi, İsmail Ünver
• Görsel, TDV İslam Ansiklopedisi