Gencine-i Raz (Günümüz Türkçesi)

Gencine-i Raz

• 16.yüzyıl divan şairi Taşlıcalı Yahya'ya ait mesnevi.
• Sanatçının hamsesindeki ilk mesnevidir.
• 3050 beyitten meydana gelen eser 40 bölümden oluşmaktadır.
• Dinî-ahlaki ve tasavvufi konuların ele alındığı didaktik bir eserdir. 
• Dili dönemine göre oldukça sadedir.
• Eserde riya ve kibirden sakınma, tevazunun önemi, ilmin ve âlimin değeri, tembelliğin kötülüğü, kanaatin önemi, sabrın değeri, adaletin erdemi gibi konular ele alınmıştır.
• Eserde her konuyu onunla ilgili bir hikaye takip eder.

29.Bölüm'den

İlk 26 beyitte rüşvet konusu ele alınmış. Rüşvetin kişiye ve devlete vereceği zararlar konusunda uyarılarda bulunulmuştur. Yahya Bey sonrasında "Dinle bu kıssa-i Nasreddin'i" diyerek aşağıdaki fıkrayı anlatır:

Taşlıcalı Yahya (? - 1582)

• Divan ve hamse sahibi, asker şair. 
• 16. yüzyılın önemli şairlerindendir. 
• Aslen Arnavut olan şair, şiirlerinde “taşlık yerden” geldiğini söylemesi nedeniyle “Taşlıcalı Yahya Bey” olarak tanınmıştır. 
• Devşirme olarak Acemi Oğlanlar ocağına alınmıştır. 
• Yavuz Sultan Selim ve Kanuni devirlerinde Çaldıran, Mısır, Viyana ve Almanya gibi önemli seferlere katılmıştır.
• Yavuz Sultan Selim, Kanunî, II. Selim ve III. Murat olmak üzere dört padişah devri görmüştür.
• Yahya Bey, doğru bildiğini söylemekten çekinmeyen, bu sebeple zaman zaman devrin ileri gelenleriyle sıkıntılar yaşayan bir kişidir. 
• Şehzade Mustafa'nın ölümünden sonra Kanuni'nin himayesini kaybeden sanatçı, İzvornik sancağına sürgün gitmiştir. 
• 1582’de Bosna’da ölmüştür.

Sanat Anlayışı

• Dili dönemine göre sade, üslubu akıcı ve samimidir. 
• Kuvvetli bir divan şairi olmasına rağmen daha çok mesnevileriyle tanınmıştır.
• Hamse sahibidir. (hamse, beş mesneviden oluşan eser bütünü)
• Hamsesini oluşturan mesneviler şunlardır: Şah u Geda, Gencine-i Râz, Yusuf u Zeliha, Kitab-ı Usul, Gülşen-i Envar.
• Yerli renkler ve sade bir dille kaleme aldığı mesnevileriyle öncü bir şairdir.
• Kanuni'nin oğlu Şehzade Mustafa'nın katledilmesi üzerine yazdığı mersiye de çok meşhurdur. Yazdığı mersiyede Sadrazam Rüstem Paşa’yı ve dolaylı olarak Kanuni Sultan Süleyman'ı suçlayıcı ifadelere yer vermiştir. 

Şehzade Mustafa Mersiyesi'inden...

Meded meded bu cihânûn yıkıldı bir yanı
Ecel Celâlîleri aldı Mustafâ Han’ı

Günümüz Türkçesi: İmdat! Eyvahlar olsun! Bu cihanın bir yanı yıkıldı; (zira) ölüm eşkıyaları Şehzade Mustafa’yı yok ettiler.

Tulundı mihr-i cemâli, bozuldı dîvânı
Vebâle koydılar âl ile Âl-i Osmânı.

Günümüz Türkçesi: Güzel yüzünün güneşi battı, divanı dağıldı; Padişahı bile hile ile günaha soktular.

Eserleri: Divan, Edirne Şehrengizi, İstanbul Şehrengizi, Şah u Geda, Gencine-i Râz, Yusuf u Zeliha, Kitab-ı Usul, Gülşen-i Envar.

Mesnevilerin Konuları 

• Şâh u Geda: Beşeri aşktan ilahi aşka geçişi anlatan hikâyenin konusu İstanbul’da geçmektedir.

• Gencîne-i Râz: Dinî-ahlaki ve tasavvufi konuların ele alındığı didaktik bir eserdir.

• Yusuf u Zeliha: Yahya Bey konuyu beşeri ölçüler içinde ele almaya çalışmış, dil ve üslûp bakımından özgün sayılabilecek bir eser meydana getirmiştir.

• Kitab-ı Usul: Eserde adalet, doğruluk, yiğitlik gibi ahlaki kavramları ele almıştır. Sanatçı eserini çoğu kendi gözlemlerinden oluşan hikâye, temsil ve latifelerle zenginleştirmiştir.

• Gülşen-i Envâr: Dinî, tasavvufi, ahlaki ve mahalli hikayelerden meydana gelen eser aynı zamanda dönemin toplum hayatını oldukça sade bir dille yansıtmıştır.

İlgili Sayfalar

• Gencine-i Raz (Günümüz Türkçesi)

• 16.yy. Divan Şairleri Özet Anlatım 

• Türk Edebiyatı Konuları

Yararlanılan Kaynaklar

• Taşlıcalı Yahya Bey'in Kasidelerinde Katıldığı Savaşların Akisleri, Mumine Çakır
• TDV İslam Ansiklopedisi, Taşlıcalı Yahya Maddesi, Bayram Ali Kaya