- Hint kökenli masal/fabl kitabı.
- Fabl türünün en önemli eserlerinden biridir.
- Eserin kökeni, tahminen III. yüzyılda yazılan ve beş bölümden oluşan "Pançatantra" adlı bir kitaba dayanmaktadır.
- Orijinal dili Sanskritçedir (klasik Hint din ve edebiyat dili).
- Eserin Hint Hükümdarı Debşelim’in emriyle filozof Beydeba tarafından yazıldığı düşünülmektedir. Beydeba, eserde anlatıcı durumundadır:
Kral Debşelim, filozof Beydeba'ya: "Yalancı ve düzenbaz birinin ara bozuculuğuyla sevgileri bitip aralarında nefret ve düşmanlık başlayan iki dostun haline bir örnek ver bana.
Beydeba: "İki dost, aralarına yalancı, düzenbaz birinin girmesi gibi bir yıkımla karşılaşırlarsa araları kısa süre sonra bozulur ve birbirlerinden soğurlar. Buna verilecek örnek şöyledir:
— Evvel zaman içinde, Destavend taraflarında yaşayan ihtiyar bir adamın üç evladı vardı (...)
- Bir nasihatname (pendname) olan eser, siyasetname özellikleri de gösterir.
- Eserin temel konuları ahlâk ve siyasettir.
- Alegorik bir eserdir. Kutadgu Bilig’de olduğu gibi fikirler karakterlerle temsil edilmiştir.
- Eserdeki öğütler, somut birer hikâyeye dönüştürülmüş; bu sayede mesajın okuyucu tarafından kolay benimsenmesi sağlanmıştır.
- Kelile ve Dimne (Sanskritçe Karataka ve Damanaka) adı ise kitabın çerçeve masalındaki iki kardeş çakalın adından gelmektedir. Kelile ve Dimne, eserde iki zıt insan karakterinin sembolüdür. Kelile akıl, doğruluk ve alçak gönüllüğü; Dimne ise sahip olduğu zekayı kötülüğe kullananları temsil eder.
- Eser, Mevlana ve La Fontaine gibi pek çok sanatçıya da esin kaynağı olmuştur.
Önemli Çevirileri
- Hükümdarlara yol göstermek amacıyla yazılan kitap, çeşitli eklemelerle birçok dile tercüme edilmiştir. Eser, bu sayede hem genişlemiş hem de farklı kültürlere adapte edilerek değişime uğramıştır.
- Bu nedenle eserdeki hikâye sayıları çevirilere göre farklılık göstermektedir.
- Eserin Sanskritçeden ilk çevirisi Pevleviceye (eski Farsça) olmuştur. Bu çeviri, Sasani Hükümdarı Nûşirevân-ı Âdil zamanında (6. yüzyıl) Tabip Berzeveyh tarafından çeşitli eklemelerle yapılmıştır. Eser, bu çevirinden sonra "Kelile ve Dimne" olarak anılmıştır. Bu çeviri günümüze ulaşamamıştır.
- Dünyadaki tercümelerin tamamına yakını İbnü’l-Mukaffa‘nın (8.yy.) Berzeveyh'ten yaptığı Arapça çeviriye dayanmaktadır. İbnü’l-Mukaffa, çeviriye bir mukaddime (ön söz) ile bazı masallar da eklemiştir.
- Arapça ve Farsça çevirilerin bir kısmı mensur bir kısmı da manzumdur.
- Eserin Anadolu sahasındaki ilk Türkçe çevirisi ise 14.yüzyıl şairi Kul Mesud'a aittir.
- Anadolu sahasındaki önemli çevirilerinden biri de Alâeddin Ali Çelebi tarafından 16. yüzyılda yapılmıştır. Çevirisine Hümâyunnâme adını veren yazar, özgün bir üslupla yazdığı eserini Kanuni Sultan Süleyman’a sunmuştur.
Eserin Yapısı
- Eser tıpkı Binbir Gece Masalları gibi çerçeve hikâye tekniği ile yazılmıştır. Bu nedenle her çerçeve hikâye, başka alt anlatılar içermektedir.
- Dış çerçevede insanların başından geçen (hükümdar, vezir, bilge) olaylar anlatılırken aslan, çakal, öküz, tilki, karga, kedi, balık gibi hayvanları konu edinen hikâyeler de alt anlatılarda yer almaktadır.
Eserden Bir Bölüm
Dimne, bir gün kardeşi Kelile'ye: "Canım kardeşim, şu bizim Aslan'a ne oluyor böyle ki yerinden kımıldamıyor?" dedi.
Kelile: "Sana ne? Bu bizim üstümüze vazife mi? Biz hükümdarımızın kapısında yaşayan kimseleriz. Onun yap dediklerini yapar, yapma dediklerinden yüz çeviririz. Hem biz hükümdarların sözüyle ilgilenip onların işlerine karışacak kimseler miyiz? Bu yüzden, dilini tut ve bil ki her kim kendisini ilgilendirmeyen bir işe ve söze karışırsa maymunun dülgerden bulduğunu bulur."
Dimne: "Nasıl bir iş o?" diye sordu.
Kelile: "Derler ki: Maymunun biri bir dülgerin, bir ağacın üstüne binip ağacı kestiğini ve bir arşın kadarını kestikçe içine bir kama sapladığını görür. İzlediği bu manzaradan hoşlanır ve merakla bakmaya başlar. Dülger, bir ara başka bir iş yapmak için gidince maymun da kalkar, kendisini ilgilendirmeyen bir işe burnunu sokup dülger gibi ağacın üstüne biner; ama sırtını kamanın saplı olduğu tarafa çevirir ve yüzünü beri yana verir. Bunun sonucu, kuyruğu da açık olan yarığa salınır. Bunun ayrımında olmayan maymun, kamayı çıkarır çıkarmaz ağacın yarığı kuyruğunun üstüne kapanır, maymun duyduğu acıdan bayılacak gibi olur. Bu sırada geri dönen dülger, maymunu bu halde görünce ona dayak atmaya başlar ve maymunun dülgerden yediği dayak, kuyruğunun kısılması yüzünden çektiği acıyı aratır hale gelir."
Dimne: "Haklısın kardeşim! Ama bil ki hükümdarlara yaklaşan her kimse yalnızca karnını doyurmak niyetiyle yaklaşmaz. Dostları sevindirmek, düşmanları kahretmek için de yaklaşır. İnsanlar arasında azla sevinip bir lokmacık ile yetinen namertler kupkuru bir kemik parçası bulup sevinen köpeğe benzerler. Erdemli ve insanlıklı olanlarsa azla yetinmez, sadece layık oldukları ve kendilerine de layık olan konuma yükselmek, ona kavuşmak isterler. Bunlar o aslana benzerler ki bir tavşanı bırakır ve deve yavrusunu pençesine düşürür. Görmüyor musun ki köpek, kendisine bir lokma atılıncaya kadar kuyruk sallayıp durur. Ama güçlü ve erkli bilinen fil, kendisine yemi verildiğinde yüzü okşanmadan ve kendisine sevgi gösterilmeden yeme ağzını sürmez. Kim ki mal mülk sahibi olarak yaşar da akraba ve dostlarına iyilik ederse kısa bir ömür sürse de uzun ömürlü sayılır. Darlık, yoksulluk ve sıkıntı içinde yaşayan, kendisini de başkalarını da sıkıntıya düşüren kişiye gelince mezara girenler bile ondan canlı sayılır. Sadece karnını doyurmak için uğraşıp bu kadarıyla yetinen ve daha ötesini düşünmeyen kimse hayvanlarla bir tutulmaya layıktır."
İlgili Sayfa
👉 Fabl
Yararlanılan Kaynaklar
- Kelile ve Dimne Tercümeleri ve Kitlelerin Eğitimindeki Rolü, Kadriye Yılmaz Orak, Mahmut Berköz
- Kelile ve Dimne’den Kutadgu Bilig’e Siyasetnamelerde Etik Değerler, Şirvan Kalsın
- TDV İslam Ansiklopedisi Kelile ve Dimne Maddesi, Adnan Karaismailoğlu
- Kelile ve Dimne, Beydeba, Hazırlayan Mehmet Tayak, Oda Yayınları
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.