Kutadgu Bilig
- Eserin adı, mutluluk veren bilgi anlamına gelmektedir.
- İslami dönem Türk edebiyatının ilk eseridir.
- Eser, 11.yüzyılın başlarında Balasagun’da doğmuş olan Yusuf Has Hacip’e aittir.
- Eser 1071 yılında tamamlanarak Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.
- Didaktik (öğretici) bir eserdir.
- Nasihatname (pendname) niteliğindeki eser aynı zamanda bir siyasetnamedir.
- Eser, edebiyatımızın ilk siyasetnamesidir.
- Eserde, devlet idaresinin ve sosyal düzenin nasıl olması gerektiği anlatılır.
Yusuf Has Hacib, eserinde yönetici sıfatıyla bir beyin sahip olması gereken özellikleri ve başarılı bir beyin neler yapması ya da yapmaması gerektiğini etraflıca anlatmıştır. Eserde sadece hükümdarların değil o ülkede yaşayan herkesin üzerine düşen görevleri yapması halinde hem bu dünyada hem de ahirette mutluluğa ulaşabilecekleri vurgusu yapılmıştır. Kutadgu Bilig, idareciler için bir siyasetname, tüm insanlar için de bir ahlak ve tasavvuf kitabıdır.
- Mesnevi nazım şekli ile yazılmış manzum bir eserdir.
- Edebiyatımızın mesnevi nazım şekli ile yazılmış ilk eseridir.
- 6645 beyitten oluşan eserin içinde ayrıca 173 dörtlük vardır.
- Eser, aruzun "fe’ûlün feulün feulün fe’ûl" vezniyle yazılmıştır. Edebiyatımızın aruz ölçüsü ile yazılmış ilk eseridir.
- Hakaniye lehçesiyle (Karahanlı Türkçesi) yazılmıştır.
- Eserde yabancı dillerin etkisi sınırlıdır.
- Alegorik özellik gösteren eserde adaleti, saadeti, aklı ve akıbeti temsil eden dört kahraman vardır. Eser, bu dört kahramanın çevresinde gelişmektedir.
(alegori: Bir sanat eserindeki ögelerin gerçek hayattan bir şeyleri temsil etmesi durumu.)
Temsil Ettikleri Kavramlar ve Eser Kahramanları
- Adalet ve Kanun → Küntoğdı (Gündoğdu) → Hükümdar
- Saadet → Aytoldı (Aydoğdu) → Vezir
- Akıl → Ögdülmüş (Öğülmüş) → Vezirin Oğlu
- Akıbet → Odgurmuş → Ögdülmüş'ün arkadaşı, Zahid
Özet
Aytoldı, ününü duyduğu hükümdar Küntogdı’nın hizmetinde çalışmak üzere yola çıkar. Başkentte Küsemiş adında bir dost edinir ve Küsemiş’e amacını açıklar. Küsemiş durumu hükümdarın Has Hâcibine bildirir ve Has Hacip ile Aytoldı arasındaki görüşme sonucu, nitelikli bir insan olarak gördüğü Aytoldı’yı hükümdara götürür. Hükümdarla aralarında uzun konuşmalar geçer. İyilikten, özü-sözü bir olmaktan ve devlet yönetimine ilişkin sınav niteliğinde konuşmalar olur. Aytoldı’yı beğenen hükümdar, onu bir süre dener ve vezir yapar.
Kutadgu Bilig'den Seçme Beyitler:
179. biligsiz karağu-turur belgülüg
yorı ay biligsiz bilig al ülüg
180. toğuğlı ölür kör kalır belgü söz
sözün edgü sözle özün ölgüsüz
181. iki nen bile er karımaz özi
bir edgü kılınçı bir edgü sözi
182. kişi tuğdı öldi sözi kaldı kör
özi bardı yalnuk atı kaldı kör
183. tiriglik tilese özün ölmegü
kılınçın sözüñ edgü tut ay bügü
(Bilgisiz insan, şüphesiz kördür; ey bilgisiz yürü, bilgiden nasip al. Bak, doğan ölür; ondan eser olarak söz kalır, sözünü iyi söyle ölümsüz olursun. İnsan iki şey ile kendini ihtiyarlamaktan kurtarır: biri, iyi iş; diğeri de iyi söz. Bak, insan doğdu, öldü; sözü kaldı; insanın kendi gitti adı kaldı. Kendin ölümsüz bir hayat dilersen ey hâkim, işin ve sözün iyi olsun.)
216. negü tér eşitgil bu el kend begi
ukuşka biligke yetürmiş ögi
217. ajun tutğuka er ukuşluğ kerek
bodun basğuka ög kerek hem yürek
218. ukuş birle tuttı ajun tutğuçı
bilig birle bastı bodun basğuçı
(Anlayış ve bilginin ne olduğunu bilen, bu memleket beyi ne der, dinle. Dünyayı elde tutmak için, insan anlayışlı olmalıdır, halka hakim olmak için ise hem akıl hem cesaret gerektir. Dünyayı elinde tutan, onu anlayış ile tuttu; halka hükmeden, bu işi bilgi ile yaptı.)
350. Kitab atı urdum kutadgu bilig
Kutadsu okıglıkla tutsu elig
351. Sözüm sözledim men bitidim bitig
Sunup iki ajunnı tutgu elig
352. Kişi ik ajunnı tutsa kutun
Kutadmış bolur bu sözüm çın bütün
(Kitabın adını Kutadgu Bilig koydum; okuyana kutlu olsun ve ona yol göstersin. Ben sözümü söyledim ve kitabı yazdım; bu kitap uzanıp her iki dünyayı tutan bir eldir. İnsan her iki dünyayı devletle elinde tutarsa, mesut olur; bu sözüm doğru ve dürüsttür.)
817. kerek oğlum erse yakın ya yağuk
kerek barkın erse keçigli konuk
818. törüde ikigü mana bir sanı
keserde adın bulmağay ol meni
819. bu beglik ulı kör könilik-turur
köni bolsa begler tiriglik bolur
(İster oğlum ister yakınım ister hısmım olsun; ister yolcu, geçici ister misafir olsun. Kanun karşısından bunların hepsi benim için birdir; hüküm verirken hiçbiri beni farklı bulmaz. Bu beyliğin temeli doğruluktur; beyler doğru olursa dünya huzura kavuşur.)
İlgili Sayfalar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.