YKS Türkçe Edebiyat: İlk İslami Eserler Özet

Kutadgu Bilig (11.yy)

İslami dönem Türk edebiyatının ilk eseridir.
Eserin adı, "mutluluk veren bilgi" anlamına gelmektedir.
Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.
Eser, 1071 yılında tamamlanarak Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.
Bir nasihatname (pendname) olan eser aynı zamanda siyasetname özelliği gösterir.(Türk edebiyatının ilk siyasetnamesi).
Eserde devlet idaresinin ve sosyal düzenin nasıl olması gerektiği karşılıklı konuşmalar şeklinde verilir.
Alegorik özellik gösteren eserde adaleti, saadeti, aklı ve akıbeti temsil eden dört kahramanın çevresinde gelişen olaylar anlatılır.
Mesnevi nazım şekli ile yazılmış manzum bir eserdir. (Türk edebiyatının ilk mesnevisi)
6645 beyitten oluşan eserin içerisinde 173 dörtlük de bulunmaktadır.
Didaktik bir eserdir.
Aruzun "fe’ûlün feulün feulün fe’ûl" vezniyle yazılmıştır.
Eser, Hakaniye lehçesiyle (Karahanlı Türkçesi) yazılmıştır.

➤ Kutadgu Bilig hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

Divan-ı Lûgat-it Türk (11.yy)

Türkçe - Arapça sözlük
Kaşgarlı Mahmut tarafından hazırlanan eser Ebul Kasım Abdullah’a sunulmuştur.
Türk dilinin ilk sözlüğüdür.
Eserde 7500 Türkçe sözcük Arapça olarak açıklanmıştır.
Eserin yazılma amacı: Araplara Türkçe öğretmek ve Türkçenin güzelliklerini ortaya koymaktır.
Eser aynı zamanda Türkçenin ilk dil bilgisi kitabıdır.
Kaşgarlı sözcüklerin Arapça karşılığını vermekle kalmamış, anlamını verdiği sözcüklerin Türk dilindeki kullanımına dair sav, sagu ve koşuk örnekleri vermiştir. (şiir antolojisi)
Kaşgarlı Mahmut, eserine Türk illerinin haritasını da koymuştur. Bu harita Türk dünyasıyla ilgili yayımlanan ilk haritadır.
Türk örf ve gelenekleri üzerine önemli bilgiler de veren eser sonuç olarak ansiklopedik sözlük özelliği gösterir.

➤ Divan-ı Lugat-it Türk hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

Atabetü'l Hakayık (12.yy)

12. yüzyılda Edip Ahmet Yüknekî tarafından yazılmıştır.
Eserin adı, “Hakikatlerin Eşiği” anlamına gelmektedir.
Dinî ve ahlakî bir eserdir.
Bu eserde, bilginin faydası, cehaletin zararları, cömertlik, cimrilik, iyi ve kötü huylar anlatılarak halka yararlı olmak hedeflenmiştir. (didaktik)
Eser Dad İspehsalar Mehmet Bey’e sunulmuştur.
Eser Kutadgu Bilig gibi Karahanlı (Hakaniye) Türkçesiyle yazılmıştır.
Eserde gazel şeklinde uyaklanmış 40 beyit ve asıl bölümün bulunduğu 101 dörtlük vardır.
Eserde aruz ölçüsü kullanılmıştır.

➤ Atabetü'l Hakayık hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

Divan-ı Hikmet (12.yy)

Dinî-tasavvufi şiirlerden oluşan eser.
Eser, Hoca Ahmet Yesevi'nin ve onun ölümünden sonra Yesevi dervişlerinin söylediği şiirlerden oluşmaktadır.
Eserin yazılma amacı, halka İslamiyet’i öğretmektir.
Eserde Allah ve Peygamber aşkı, ibadet, cennet ve cehennem, kıyamet günü, dünyanın geçiciliği gibi konular işlenmiştir.
Şiirlerin her birine hikmet adı verilir.
Sade bir dille yazılmıştır.
Didaktik (öğretici) bir eserdir.
Hikmetlerin büyük bir kısmı 5-25 arasında değişen dörtlüklerden ibaret olup uyak düzeni koşmaya benzemektedir.
Eserdeki hikmetlerin tamamında hece ölçüsü kullanılmıştır (7'li,12'li ve 14'lü).
Eser Karahanlı Türkçesi ile kaleme alınmıştır.

➤ Divan-ı Hikmet hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

İlgili Sayfalar

YKS Türkçe Edebiyat