Hüsnütalil (Hayali Nedene Bağlama)

• Bir şeyin meydana gelişi için "şairane bir sebep" söyleme.
• Şiirde anlatıma güzellik vermek amacıyla bir olayın oluşma nedenini gerçek olmayan bir nedene bağlama sanatıdır. 
• Bu sanatın oluşması için iki önemli nokta vardır: 1. Bilinen nedenin inkar edilmesi 2. Bilinen neden yerine yakıştırılan nedenin gerçek olmaması.
• Şairane neden, "güzel ve estetik olmalıdır. Burada güzellikten kasıt, hayalî nedenin değil söylemin güzel olmasıdır.
• Hüsnütalil sanatını, tecahülüarif (bilmezlikten gelme) sanatına benzetmek mümkündür. Ancak tecahülüarifte, şair gerçek nedeni inkar etmez sadece inkar etmiş gibi görünür. Oysa hüsnütalilde, gerçek neden yerine şairce keşfedilen hayalî bir neden söylenir.

Örnekler: 

Ey sevgili sen bu ilden gideli
Yaprak döktü ağaçlar, coştu gökyüzü  

Güzel şeyler düşünelim diye
Yemyeşil oluvermiş ağaçlar  

Yeni bir ülkede yem vermek için atlarına
Nice bin atlı kapıldı fetih rüzgarına 

Almış aydınlığı günler yüzünden,
Geceler saçından, siyah olmayı

Renk aldı özge ateşimizden şarab u gül
Peymane söylesün bunu gülzâr söylesin (peymane: kadeh, gülzâr: gül bahçesi)

(Şaire göre şarap ile gül renklerini sevgilisiyle kendisinin ateşinden almıştır. Dizelerde hüsnütalil dışında kadeh ve gül bahçesine insana ait özellikler yüklenerek teşhis de yapılmıştır.)

Sen gittin yaslara büründü cihan
Soluyor dallarda gül dertli dertli

(Güllerin solması ile havanın kararmasını hayali bir neden olarak sevgilinin gidişine bağlamıştır. Hüsnütalil dışında gülün dertli olması da teşhise örnektir. )

Seni seyr etmek için reh-güzer-i gülşende
İki cânibde durur serv-i hırâman saf saf 

(Nazla salınan serviler, gül bahçesinin yolunda seni seyretmek için iki yanda saf saf durur.) 

Hurşide baksa gözleri halkın dola gelir
Zira görünce hatıra ol mehlikâ gelir (hurşid: güneş) 

(İnsan belli bir süre güneşe bakarsa gözleri yaşarır (gerçek neden). Baki'nin Kanuni Sultan Süleyman için yazdığı mersiyeden alınan bu beyitte ise şair, güneşe bakan bir kişinin güneşe benzeyen Kanuni'yi (mehlika) hatırlayıp hüzünleneceğini ifade etmiştir ki bu da hayali nedendir.)

 İlgili Sayfalar

• Edebi Sanatlar 

• Edebi Sanatlar Çıkmış Sorular 

• Türk Edebiyatı Konuları