Tezat (Karşıtlık)

• İki düşünce, duygu ve hayal arasında birbirine karşıt olan nitelikleri ve benzerlikleri bir arada söyleme sanatı.
• Bir cümle ya da şiirde zıt anlamlı sözcüklerin beraber kullanılması tezat sanatı olması için her zaman yeterli değildir. 
• Tezat sanatı, kavramların zıtlığından çok düşüncenin zıtlığındadır. 
• Bu nedenle tek başlarına bakıldığında karşıt anlamlı olmayan sözcüklerle de tezat sanatı yapılabilir.

Örnekler

Nedir benim bu çilem
Hesap bilmem
Muhasebede memurum

Yazımı kışa çevirdin.
Bak gözümde yaşa Leyla’m.

Bir kız vardı yok gibi öyle güzel

Ağzını yok dediler dediklerince var imiş

Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz

Karlar altında nevbaharım ben

Karlar etrafı beyaz bir karanlığa gömdü; 

Kar değil, gökyüzünden yağan beyaz ölümdü...

Boğaz gümüş bir mangal, kaynatır serinliği;

Ne efsûnkâr imişsin âh ey dîdâr-ı hürriyyet 

Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten 

(Ah ey hürriyetin güzel yüzü, sen ne büyücü imişsin. Esaretten kurtulduk, ancak bu kez de senin aşkının esiri olduk )

Nice kafirdir yüzün görüp müselman olmayan

Zevki kederde mihneti râhatda görmüşüz
Âyinedir biri birine subh u şâmımız

Açıklama: Zevki kederde, eziyeti de rahatlıkta gördük. Bizim sabah ve akşamımız birbirinin aynasıdır.

Ne siyâh eylemiş bu nâsiyeyi
Saçımı bembeyaz eden bahtım  (nâsiye: alın) 

Bir kâsedir alev dolu gönlüm yana yana
Men tâ senin yanında dahi hasretem sana

Açıklama: İkinci dizede şair "ben senin yanındayken bile sana hasretim" diyerek tezat sanatı yapmıştır.

Pek de alışmıştı gönül vuslata
Şimdi nasıl munis olur firkate

Açıklama: Pek de alışmıştı gönül kavuşmaya / Şimdi nasıl alışır ayrılığa

İlgili Sayfalar 

• Edebi Sanatlar 

• Edebi Sanatlar Çıkmış Sorular 

• Türk Edebiyatı Konuları