Oğuz Atay (1934 - 1977)

Oğuz Atay

• Roman, hikaye ve oyun yazarı.
• 1934'te İnebolu'da doğan Atay, hukukçu Cemil Atay ile öğretmen Muazzez Hanım'ın oğludur.
• Babasının 1939'da milletvekili seçilmesiyle aile Ankara'ya taşınır. Okula burada başlayan yazar, 1951'de Ankara Maarif Kolejinden mezun olur.
• 1950 seçimlerinde Demokrat Partinin ezici bir üstünlükle iktidara gelmesiyle babasının milletvekilliği sona erer. 
• Atay, babasının ısrarı ile İstanbul Teknik Üniversitesinin sınavına girerek İnşaat Mühendisliği bölümünü kazanır. Aile böylelikle İstanbul'a taşınır.
• Üniversiteden 1957'de mezun olan yazar, askerliği sonrasında  İstanbul Şehir Hatları İşletmesi Müdürlüğünde işe başlar (1959).

• Aynı yıl Pazar Postası dergisi İstanbul'da çıkmaya başlar. Atay, Ankara'dayken temas kurduğu derginin yönetiminde yer alarak dergide aktif olarak çalışır. Demokrat Parti iktidarına yoğun bir muhalefet yürüten dergiyi destekleyenler arasında Kemal Tahir de vardır. Dönemin sosyalistlerini bir araya getiren dergi aynı zamanda İkinci Yeni şairlerinin şiirlerini yayımladığı dergi olarak bilinmektedir. Derginin yayımı 1960 yılı başlarında maddi imkansızlıklar nedeniyle son bulur.
• 1960 darbesinin hemen ardından yayımlanan Olaylar dergisi yazarın ikinci dergi deneyimidir. Ancak, bu dergi de Pazar Postası ile benzer bir akıbete uğrayacaktır. 
• Atay, dergi çalışmaları sırasında ve akademisyenliği süresince Türk aydınları ile ilgili edindiği izlenimleri "Tutunamayanlar" ve "Tehlikeli Oyunlar" adlı romanlarında ele alacaktır. Bu sayede Atay, kendisi ve çevresiyle hesaplaşmış, Türk aydınını da kendisiyle hesaplaşmaya davet etmiştir.
• 1960'ta İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisine inşaat asistanı olarak giren Atay, dönemin siyasi atmosferi nedeniyle 1971'de başvurduğu doçentliğini ancak 1975'te alabilmiştir.
• Atay, bu yıllarda yaşadığı tecrübeleri Eylembilim adlı romanında anlatmayı düşünmüştür. Yazar, nükseden hastalığı yüzünden bu romanını yarıda bırakmak zorunda kalmıştır.
• Oğuz Atay, 13 Aralık 1977'de -henüz 43 yaşındayken- yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak İstanbul'da ölmüştür. 

Sanat Anlayışı

• Modernist / postmodernist edebiyatımızın önde gelen sanatçılarından biridir.
• Bilinç akışı, iç konuşma, zamanda atlamalar, aynı romanda farklı bakış açıları kullanmak gibi teknikler kullanarak geleneksel roman kalıplarının dışına çıkmıştır.
• Eserlerinde eleştiri, mizah ve ironiye yer verir.
• Romanlarında hayal ve gerçek birbirinden ayrılamaz durumda vererek okuyucuyu şüpheye düşürmek ister.
• Eserlerinde anlatılanların kurmaca olduğunun altını sık sık çizen sanatçı okuyucunun romandaki olaya dalıp gitmesine izin vermez. 
• Bireyi merkeze alan yazar, bireyin iç dünyasını ve karmaşık bilinç yapısını işlemeye çalışmıştır. 
• Türk aydınının Doğu ile Batı arasında bocalaması sonucu yaşadığı bunalımları, halka bakışını ve zihniyet dünyasını eserlerinde eleştirel bir gözle ele almıştır.
• Tutunamayanlar adlı eseri, edebiyatımızın ilk postmodern roman örneğidir. Yazarın kendi hayatından izler taşıyan yapıt, otobiyografik özellikler gösterir.

Eserleri

• Roman: Tutunamayanlar, Tehlikeli Oyunlar, Bir Bilim Adamının Romanı, Eylembilim


• Hikaye: Korkuyu Beklerken

• Tiyatro: Oyunlarla Yaşayanlar


• Günlük: Günlük


• İnceleme - Araştırma: Efendi Kaptan Kurtar Bizi

Tutunamayanlar

• Roman bir grup Türk aydınının içinde yaşadığı toplumla uyumsuzluğunu işler.
• Doğu ve Batı arasında sıkışan aydının bilinçaltı, bu kültür kargaşasının çelişkileriyle doludur. Sürekli bir arayış, bir iç hesaplaşma ortamında hayatını sürdürür. 
• Romanda, Selim Işık ve Turgut Özben adlı iki genç mühendisin yaşantılarının iç dünyalarındaki yansımalarına tanıklık edilir. 
• Roman, Turgut'un Selim'in intihar haberini alması ile başlar. Bir resmi dairede inşaat mühendisi olarak çalışan Turgut'un, eşi Nermin ve iki çocuğuyla görünürde iyi bir aile düzeni vardır. Ancak arkadaşının ölüm haberi Turgut'un bütün hayat düzenini alt üst eder. Turgut, Selim'in intiharını aydınlatmak için Selim'in arkadaşları ve ailesiyle görüşmeler yapar. Turgut, bu süreçte kendisiyle yüzleşmeye ve yaşadığı hayatı sorgulamaya başlayacaktır. Sonunda önce ailesini sonra da işini ve yaşadığı şehri terk ederek yeni bir hayata doğru yol alır. Bu yolculuk sonunda Turgut, Selim gibi intiharı seçmese de romanın sonunda trenden inerek kalabalığın arasına karışır.

Tehlikeli Oyunlar

• Tehlikeli Oyunlar, bir anlamda yazarın Tutunamayanlar adlı yapıtının bittiği yerde başlar. 
• Hikmet Benol evlenmiş, toplumun beklentileri doğrultusunda iyi bir koca olmaya çalışmıştır. Fakat bu hayata bir türlü uyum sağlayamamıştır. Tutunamayanlar'ın sonunda Turgut Özben karakteri, yaşadığı hayatın içinden çıkıp giderken Tehlikeli Oyunlar'da  Hikmet, yaşadığı düzeni terk ederek bir gecekondu mahallesine taşınır. Gecekondu hayatı, Hikmet için dış dünyadan sıyrılıp kendi dünyasına sığındığı, kendini bulmaya ve gerçekleştirmeye çalıştığı bir hayattır. 

Bir Bilim Adamının Romanı

• Biyografik romandır.
• Roman Oğuz Atay'ın üniversiteden hocası Mustafa İnan'ın hayat hikayesinin romanıdır. Romanın hem kurgusu hem de kahramanları diğerlerine göre daha açık ve anlaşılırdır. Mustafa İnan, yazarın diğer romanlarındaki aydınların aksine toplumun içinde yer alan, sıkıntılara teşhis koyan bir aydındır.
• Eserde Mustafa İnan'ın doğumundan Avrupa'da da tanınan bir bilim adamı oluşuna ve oradan da ölümüne kadar geçen zaman anlatılır. Onun başarılı ve ünlü bir bilim insanı, örnek bir insan olmasını sağlayan yetişme şartları, prensipleri ve hayat felsefesi üzerinde durulur.

İlgili Sayfalar

• Modernizmi Esas Alan Eserlerin Genel Özellikleri 

• Yusuf Atılgan

• Bilge Karasu

Yararlanılan Kaynaklar

• Oğuz Atay'ın Edebi Metinlerinde Ana İzlekler ve Yazarın Türk Edebiyatı İçindeki Yeri, Müberra Dinler
• Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar Adlı Romanında Mizah ve Hiciv Ögeleri, Mustafa Apaydın
• Oğuz Atay'ın Romanlarında Kahramanlar, Yunus Balcı