Modernizmin Ortaya Çıkışı
- Modernizm; geleneksele bağlı olmayan, insan-merkezci dünya görüşüdür.
- Modern insanın geleneksel roman teknikleriyle anlatılamayacağı gerçeği, sanatçıları yeni arayışlara yöneltmiştir. Bu arayışın sonucunda öznesi birey olan, modernist bir edebiyat anlayışı ortaya çıkmıştır.
- 19. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın ortalarına kadar etkisini sürdüren modernizm, “biçim, yapı ve diğer ögeler” yönünden farklılık gösterir.
- Bu tür eserlerde genelde hayata tutunamamış, varoluşsal sıkıntılar çeken, kendine ve topluma yabancılaşmış, asosyal ve cinsel problemleri olan bireyler ele alınır.
- Geleneksel roman anlayışından uzaklaşılır. Bu sayede romanın yapı unsurları farklı şekillerde ele alınır.
- Estetiğin ön plana alındığı bu tür romanlarda biçime oldukça önem verilir.
- Geleneksel romanda önemli rol oynayan olay/olay örgüsü, modernist romanda ikinci plana geriler.
- Eserlerde zaman, doğrusal bir çizgi izlemez. Başka bir ifadeyle yazar, anlatıda kronolojik bir sıra takip etmez. Roman, içinde bulunduğu zaman diliminden herhangi bir çağrışımla geçmişe veya geleceğe uzanır.
- Bilinç akışı, iç monolog, montaj, kolaj ve serbest çağrışım gibi anlatım teknikleri sıkça kullanılır.
- Yalın anlatımdan uzak duran yazarlar, anlaşılması zor eserler meydana getirmiştir.
- Seçkinci bir edebiyat anlayışıdır. Modernist eserleri anlayabilmek için okuyucunun belli bir bilinç düzeyine ve bilgiye sahip olması gerekmektedir.
- Şiire has özelliklerden yararlanan sanatçılar, çağrışımlardan yararlanır.
- Psikoloji ve psikiyatrideki gelişmelerden yararlanılır.
- Eserdeki kişilerin toplumsal statüleri, kim oldukları önemsenmez. Kişiler, toplumdaki benzerlerinin bunalım ve psikolojilerini anlatmak için araçtır.
- Bu anlayışta hem sürrealizm hem de egzistansiyalizmin etkileri görülür.
- Albert Camus, Franz Kafka ve Jean Paul Sarte gibi egzistansiyalizmin (varoluşçuluk) önemli isimlerinden etkilenilmiştir.
Özellikleri
Modernizm Sonrası
Postmodernizm ve Özellikleri
- Postmodernizm, modernizm sonrası ve ötesi anlamında kullanılmaktadır.
- 20.yüzyılın ikinci yarısında özellikle 1960 sonrasında modernizmin bir sanat anlayışı olarak tıkandığı düşüncesiyle ortaya atılmıştır.
- Bu roman anlayışında yazar, okuru yazma sürecinin tanığı haline getirir. Hatta eserin yazılma süreci romanın ana konusu haline gelir (üst-kurmaca tekniği).
- Üstkurmaca, metnin yazım sürecinin yazımı, anlatının nasıl kurgulandığının anlatısıdır.
- Eserlerde edebi eserin kurgu olduğunun altını çizilir. Bu nedenle eserlerde hayal ile hakikat birbirinden ayrılmaz durumdadır. Postmodern anlatı, romana "gerçekçi olma" endişesi ile değil de "kurmaca metin" olarak bakar.
- Efsane, tarihe tercih edilir. Bu sayede eserde anlatılanların kurmaca olduğu güçlü vurgularla okuyucuya gösterilir.
- Romanın akışına müdahale eden yazar, kendi varlığını kurguya dahil eder. Bu, bir anlamda romantizme dönüştür.
- Yazar, eserinde başka bir metinden / eserden aldığı unsurları kullanılır. Bu tekniğe metinlerarasılık denir. Başka bir ifade ile bir yazarın başka bir yazarın metninden aldığı parçaları kendi metninin içinde eriterek yeniden yazmasıdır.
- Bilinen kalıpların dışında kullanılan dil, araçtan çok amaç haline gelir.
- Postmodern romanda önemli olan hangi konunun anlatıldığı değil ele alınan konunun nasıl anlatıldığıdır.
- Seçkinci olan modernizmin aksine çoğulcudur.
- Entrika ve gizem ön plandadır.
- Eserlerde birden fazla bakış açısı kullanılır.
- Bilinç akışı, iç monolog, montaj, üstkurmaca, kolaj, pastiş, parodi ve serbest çağrışım gibi teknikler kullanılır.
- Bunların yanında anlatıyı bitirmeme, romana birden fazla son yazma, boş ve kara sayfalar kullanma, okura sorular yöneltme de postmodern anlatının var olan diğer özelliklerindendir.
- Bu tarz romanın edebiyatımızdaki ilk örneği Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar adlı eseridir.
Uyarı
- Son dönem yazarlarımız genel olarak iki anlayıştan da belli ölçülerde etkilendikleri için yazarlarımızı modernist ve postmodernist olarak kesin çizgilerle ayırmak pek mümkün değildir.
- Bu bağlamda modernist roman ile postmodern romanın edebiyatımızda birlikte geliştiğini söyleyebiliriz. Postmodern roman Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar’ından başlayarak hızlı bir ivme kazanmıştır.
Yazarlar
Edebiyatımızda modernizme / postmodernizme uygun eser veren sanatçılardan öne çıkanlar:
👉 Modernizmi Esas Alan Yazarlar Konu Testi 1
İlgili Sayfalar
Yararlanılan Kaynaklar
- Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, Yıldız Ecevit
- Türk Romanında Modernist Etkinin Boyutları,
- Modernizmi Esas Alan Bir Yazar: Bilge Karasu, Kamil Yeşil
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretmemiz için yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.