YKS Edebiyat Türkçe: Modernizmi Esas Alan Eserler

Modernizmin Ortaya Çıkışı

Modernizm; geleneksele bağlı olmayan, insan-merkezci dünya görüşüdür.

Modern insanın geleneksel roman teknikleriyle anlatılamayacağı gerçeği, sanatçıları yeni arayışlara yöneltmiştir. Bu arayışın sonucunda öznesi birey olan, modernist bir edebiyat anlayışı ortaya çıkmıştır.

19. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın ortalarına kadar etkisini sürdüren modernizm, “biçim, yapı ve diğer ögeler” yönünden farklılık gösterir.

Özellikleri

Bu tür eserlerde genelde hayata tutunamamış, varoluşsal sıkıntılar çeken, kendine ve topluma yabancılaşmış, asosyal ve cinsel problemleri olan bireyler ele alınır.
Geleneksel roman anlayışından uzaklaşılır. Bu sayede romanın yapı unsurları farklı şekillerde ele alınır.
Estetiğin ön plana alındığı bu tür romanlarda biçime oldukça önem verilir.
Geleneksel romanda önemli rol oynayan olay/olay örgüsü, modernist romanda ikinci plana geriler.
Eserlerde zaman, doğrusal bir çizgi izlemez. Başka bir ifadeyle yazar, anlatıda kronolojik bir sıra takip etmez. Roman, içinde bulunduğu zaman diliminden herhangi bir çağrışımla geçmişe veya geleceğe uzanır.
Bilinç akışı, iç monolog, montaj, kolaj ve serbest çağrışım gibi anlatım teknikleri sıkça kullanılır.
Yalın anlatımdan uzak duran yazarlar, anlaşılması zor eserler meydana getirmiştir.
Seçkinci bir edebiyat anlayışıdır. Modernist eserleri anlayabilmek için okuyucunun belli bir bilinç düzeyine ve bilgiye sahip olması gerekmektedir.
Şiire has özelliklerden yararlanan sanatçılar, çağrışımlardan yararlanır.
Psikoloji ve psikiyatrideki gelişmelerden yararlanılır.
Eserdeki kişilerin toplumsal statüleri, kim oldukları önemsenmez. Kişiler, toplumdaki benzerlerinin bunalım ve psikolojilerini anlatmak için araçtır.
Bu anlayışta hem sürrealizm hem de egzistansiyalizmin etkileri görülür.
Albert Camus, Franz Kafka ve Jean Paul Sarte gibi egzistansiyalizmin (varoluşçuluk) önemli isimlerinden etkilenilmiştir.

Modernizm Sonrası
Postmodernizm ve Özellikleri

Postmodernizm, modernizm sonrası ve ötesi anlamında kullanılmaktadır.

20.yüzyılın ikinci yarısında özellikle 1960 sonrasında modernizmin bir sanat anlayışı olarak tıkandığı düşüncesiyle ortaya atılmıştır.

Bu roman anlayışında yazar, okuru yazma sürecinin tanığı haline getirir. Hatta eserin yazılma süreci romanın ana konusu haline gelir (üst-kurmaca tekniği).

Üstkurmaca, metnin yazım sürecinin yazımı, anlatının nasıl kurgulandığının anlatısıdır.

Eserlerde edebi eserin kurgu olduğunun altını çizilir. Bu nedenle eserlerde hayal ile hakikat birbirinden ayrılmaz durumdadır. Postmodern anlatı, romana "gerçekçi olma" endişesi ile değil de "kurmaca metin" olarak bakar.

Efsane, tarihe tercih edilir. Bu sayede eserde anlatılanların kurmaca olduğu güçlü vurgularla okuyucuya gösterilir.

Romanın akışına müdahale eden yazar, kendi varlığını kurguya dahil eder. Bu, bir anlamda romantizme dönüştür.

Yazar, eserinde başka bir metinden/eserden aldığı unsurları kullanır. Bu tekniğe metinlerarasılık denir. Başka bir ifade ile bir yazarın başka bir yazarın metninden aldığı parçaları kendi metninin içinde eriterek yeniden yazmasıdır.
Bilinen kalıpların dışında kullanılan dil, araçtan çok amaç haline gelir.
Postmodern romanda önemli olan hangi konunun anlatıldığı değil ele alınan konunun nasıl anlatıldığıdır.
Seçkinci olan modernizmin aksine çoğulcudur.
Entrika ve gizem ön plandadır.
Eserlerde birden fazla bakış açısı kullanılır.
Bilinç akışı, iç monolog, montaj, üstkurmaca, kolaj, pastiş, parodi ve serbest çağrışım gibi teknikler kullanılır.
Bunların yanında anlatıyı bitirmeme, romana birden fazla son yazma, boş ve kara sayfalar kullanma, okura sorular yöneltme de postmodern anlatının var olan diğer özelliklerindendir.
Bu tarz romanın edebiyatımızdaki ilk örneği Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar adlı eseridir.

Uyarı

Son dönem yazarlarımız genel olarak iki anlayıştan da belli ölçülerde etkilendikleri için yazarlarımızı modernist ve postmodernist olarak kesin çizgilerle ayırmak pek mümkün değildir.
Bu bağlamda modernist roman ile postmodern romanın edebiyatımızda birlikte geliştiğini söyleyebiliriz. Postmodern roman Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar’ından başlayarak hızlı bir ivme kazanmıştır.