Kadı Burhanettin (1345 - 1398)

Kadı Burhanettin

• 14.yüzyıl devlet adamı, âlim, divan şairi.
• Asıl adı Burhaneddin Ahmet olan şair, 1345'te Kayseri'de doğdu.
• Hayatı entrika, mücadele ve savaşlar içinde geçti.
• İlk eğitimini Kayseri kadısı olan babasından aldı. Küçük yaşta Arapça ve Farsça öğrenen Kadı Burhanettin devrin önemli âlimlerinden dersler de aldı.
• 1364’te Eretnaoğlu Mehmet Bey tarafından şehrin kadılığına tayin edildi ve onun kızı ile evlendi. 
• 1365 yılında Eretnaoğlu Mehmet Bey’in öldürülmesi ülkede büyük karışıklığa yol açtı. Mehmet Bey’in yerine on üç yaşındaki oğlu Alâeddin Ali Bey hükümdar oldu.
• Vezirlik makamına getirilen Kadı Burhanettin, bir süre sonra beyliği kendi kontrolü altına aldı. Vezirliği sırasında halkın durumunu düzeltmek için büyük çaba gösterdi. 
• Alâeddin Ali Bey’in ölümünden (1380) sonra çıkan taht mücadelelerinden galip çıktı. Eretnaoğulları Beyliği’ne son veren Kadı Burhanettin 1381'de Sivas'ta adına hutbe okutup hükümdarlığını ilan etti (1381).
• Hükümdarlığı sırasında Karamanoğulları, Memlukler, Osmanlılar ve bazı beyliklerle savaştı. Akkoyunlu Hükümdarı Karayülük Osman Bey'e esir düşen Kadı Burhanettin Sivas surları önünde başı kesilerek idam edildi (1398).

Edebi Kişiliği

• Tuyuğ şairi olarak tanınır.
• Daha çok beşeri aşkı anlatan şiirler kaleme aldı.
• Şiirlerini Azeri Türkçesine yakın bir dille yazdı.
• En önemli eseri Divan'ıdır. Tek nüshası Londra British Museum’da bulunan eserde  1268 gazel, 20 rubai ve 116 tuyuğ bulunmaktadır.
• Divanda atasözleri, deyimler, hikmetli sözler oldukça fazladır.

Tüm Eserleri

• Türkçe Divanı
• İksiru’s-Saadat fi Esrari’l-İbadat: İbadetlerin hakikatlerinden ve sırlarından bahseden Arapça eser.
• Tercihu’t-Tavzih: Fıkıh konusunu işleyen Arapça eser. 

Tuyuğlarından...

Örnek 1

Dilberün işi itâb u nâz olur,
Çeşmi câdû, gamzesi gammâz olur.
İy gönül sabr it tahammül kıl ana,
Yara irişmek işi az az olur.

Örnek 2

Dünyayı çoh sınaduh bir bûyimiş,
Kamu âlem varlığı Bir Hûyimiş.
Kaplan, aslan, ejdehâlar cümlesi,
Ecelün kaynağında âhûyimiş.

Örnek 3

Ezelde Hak ne yazmış ise bolur,
Göz neni ki görecek ise görür.
İki âlemde Hakk'a sığınmışuz,
Tohtamış ne ola, ya Ahsah Temür?

Örnek 4

Hemîşe âşık gönli biryan bolur;
Her nefes garib gözi giryan bolur.
Sûfîlerün dilegi mihrâb namaz,
Er kişinün arzusı meydan bolur

İlgili Sayfalar 

• 13. ve 14.yy Divan Şairleri

• Tuyuğ

• Şair ve Yazarlar

Yararlanılan Kaynaklar

• Kadı Burhanettin Divanı, Muharrem Ergin
• Kadı Burhanettin Divanı: Anlam Çerçevesi, Şahin Sürmeli
• Kadı Burhaneddin'in Kimlik ve Kişilik Yapısı ile Hayata Bakış Tarzının Tuyuğlarına Yansıması, Rıfat Araz