Küçük Ünlü Uyumu

  • Düzlük-Yuvarlaklık Uyumu olarak da bilinir.
  • Bu uyum ancak Türkiye Türkçesinde görülen bir uyumdur. Eski Anadolu Türkçesinde böyle bir uyum yoktur.
  • Bu nedenle daha çok Küçük Ünlü Uyumu olarak anılır.
Ön Bilgi
  • Düz Ünlüler: a, e, ı, i
  • Yuvarlak Ünlüler: o, ö, u, ü
  • Düz-geniş: a,e
  • Dar-yuvarlak: u,ü
Düzlük Yuvarlaklık Uyumuna Göre:
a, e, ı, i ➜ a, e, ı, i
  • Düz ünlüyü düz ünlü takip eder.
  • Ör: anlaşmalı, bilek, çilek, ısırmak, ılıklaşmak, kayıkçı, seslenmek, yeşil vb.
o, ö, u, ü ➜ a, e, u, ü
  • Bir sözcüğün ilk hecesinde yuvarlak bir ünlü (o, ö, u, ü) varsa onu takip eden hecelerde dar-yuvarlak (u, ü) ya da düz-geniş (a, e) gelir.
  • Bu uyuma göre Türkçede "o, ö" ünlüleri sadece ilk hecede bulunur.
  • Ör: boyunduruk, börekçi, çocuk, güreşmek, ocakçı, odun, özlemek, sürmek, vurmak, yoklamak, yorgunluk, yumurta, yüreksiz vb.
Uyarılar
  • Bir sözcük Küçük Ünlü Uyumuna göre incelenirken ünlülere sırayla bakılmalıdır: o-da-cı (yuvarlak-düz-geniş, düz) Buna göre "odacı" sözcüğü Küçük Ünlü Uyumuna uyar.
  • Türkçede ekler, eklendiği sözcüğün son hecesine uyar: yaz-, gel-di, sor-du, gör-; say-, ver-gi, sor-gu, gör-gü; sat-ıcı, ver-ici, kur-ucu, gör-ücü vb.
  • Şimdiki zaman kip eki olan "- yor" düzlük-yuvarlaklık uyumuna aykırıdır.
Uygulama
  • sa-man (düz, düz): uyar
  • se-pet-çi (düz, düz, düz): uyar
  • kü-rek (yuvarlak, düz-geniş): uyar
  • si-li-kon (düz, düz, yuvarlak): uymaz
  • de-kont (düz, yuvarlak): uymaz
  • te-le-fon (düz, düz, yuvarlak): uymaz
  • ku-lak (yuvarlak, düz-geniş): uyar
  • ko-lay-cı-lık (yuvarlak, düz-geniş, düz, düz): uyar
  • kont-rol (yuvarlak, yuvarlak-geniş): uymaz
  • sa-lon (düz, yuvarlak): uymaz
  • a-bo-ne (düz, yuvarlak, düz): uymaz
  • or-man-cı (yuvarlak, düz-geniş, düz): uyar
Bilinmesi Gerekenler
  • Küçük ünlü uyumuna uymayan sözcükler büyük bir ihtimalle dilimize başka dillerden gelip yerleşmiş, alıntı sözcüklerdir: horoz, doktor, alkol, polis, koro, radyo, kablo, teknoloji...
  • Küçük ünlü uyumuna aykırı Türkçe kelimeler de vardır: avuç, avurt, çamur, kabuk, kavuk, kavun, kavurmak, kavuşmak, savurmak, yağmur vb.
İlgili Sayfa

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.