Sözcükte Yapı İnceleme

Örnek 1

Bir adım daha yaklaştık.

at- → fiil kökü
-ım → fiilden isim yapan yapım eki 
Türemiş sözcük

Örnek 2

Bu çayın rengi yok ama içimi iyi.

iç- → fiil kökü
-im → fiilden isim yapan yapım eki
-i → iyelik eki, tamlanan eki görevinde (çayın / içimi)
Türemiş sözcük
Benzer sözcükler: sayım, seçim, verim, kesim, durum, ölüm...

Örnek 3

Akıntıya karşı kürek çekiyoruz.

ak- → fiil kökü
-ıntı → fiilden isim yapan yapım eki
y (kaynaştırma ünsüzü)
-a → yönelme eki (adın durum eki, çekim eki)

Türemiş sözcük
Benzer sözcükler: alıntı, çalıntı, çıkıntı, ilinti, sıkıntı, takıntı...

Örnek 4

Ayrılık da sevdaya dahil.

ayır- → fiil kökü (Türeme esnasında ünlü düşmüş)
-ı → fiilden isim yapan yapım eki
-lık → isimden isim yapan yapım eki
Türemiş sözcük

Örnek 5

Arılar çatı arasına yuva yapmış.

çat- → fiil kökü (Kereste vb.ni birbirine tutturmak anlamıyla)
-ı → fiilden isim yapan yapım eki
Türemiş sözcük
Benzer sözcükler: kazı, veri, gezi, koşu, ölü...

Örnek 6

Ülkenin doğusu kara teslim oldu.

doğ → fiil kökü
-u → fiilden isim yapan yapım eki (Güneş'in doğduğu yön)

"s" kaynaştırma ünsüzü

-u → iyelik eki (tamlanan eki görevi yapmış)
Türemiş sözcük
İlgili sözcük: batı (Güneş'in battığı yön)

Örnek 7

Çocuklar bu evi benimsedi.

ben → isim kökü (kişi zamiri)
-imse → isimden fiil yapan yapım eki
"y" → kaynaştırma ünsüzü
-di → görülen geçmiş zaman kip eki, eylem çekim eki

Türemiş sözcük
Benzer sözcük: azımsa-

Örnek 8

Adam bıçak taşıyormuş.

bıç- (biç-) → fiil kökü (Belli bir biçim vererek kesmek, kök türeme esnasında değişime uğramış.)
-ak → fiilden isim yapan yapım eki
Türemiş isim
Benzer sözcükler: kaçak, batak, durak, ölçek, dönek...

Örnek 9

Bu, budamaya uygun bir bitkidir.

bit- → fiil kökü (çıkmak, yetişmek anlamıyla)
-ki → fiilden isim yapan yapım eki (ünsüz benzeşmesi)

-dir → ek eylemin geniş zamanı (Sözcük ek eylem alarak cümlede yüklem görevine getirilmiş.)

Türemiş sözcük

Benzer sözcükler: sargı, vergi, sorgu, bulgu, görgü, katkı, keski...

Örnek 10

Güneşli günler göreceğiz.

gün → isim kökü
-eş → isimden isim yapan yapım eki
-li → isimden isim yapan yapım eki
Türemiş sözcük

Örnek 11

Az da olsa ilerliyoruz.

ileri → isim kökü (türeme esnasında ünlü düşmüş)
-le → isimden fiil yapan yapım eki (ünlü daralmasına uğramış)
-yor → şimdiki zaman kip eki, eylem çekim eki

-uz → şahıs eki
Türemiş sözcük

Benzer sözcükler: atla-, başla-, izle-, özle-...

Örnek 12

Sular sarardı, yüzün perde perde solmakta.

sarı → isim kökü (türeme esnasında ünlü düşmüş)
-ar → isimden fiil yapan yapım eki
-dı → Görülen geçmiş zaman kip eki (fiil çekim eki)
Türemiş sözcük

Örnek 13

Sakalı ağardı fakat gönlü kocamadı.

ağ (ak) → isim kökü (Türetilirken ünsüz yumuşaması meydana gelmiş)
-ar → isimden fiil yapan yapım eki

-dı → Görülen geçmiş zaman kip eki (fiil çekim eki)

Türemiş sözcük

Örnek 14

Yağmur bütün gün yağdı.

yağ → fiil kökü 
-mur → fiilden isim yapan yapım eki
Türemiş sözcük

Örnek 15

Yalnız taş duvar olmaz.

yalın → isim kökü (türeme esnasında ünlü düşmüş)
-ız → isimden isim yapan yapım eki
Türemiş sözcük

Örnek 16

Dedim dilber yanakların kızarmış.

yan → isim kökü (Kök sesteş özellik göstermektedir)
-ak → isimden isim yapan yapım eki
-lar → çokluk eki, isim çekim eki
-ın → iyelik eki, tamlanan eki görevinde (senin yanakların)
Türemiş sözcük

Örnek 17

Yanlış hesap Bağdat'tan döner.

yanıl- → fiil kökü (ünlü düşmüş)
-ış → fiilden isim
Türemiş sözcük

Örnek 18

Koskoca evde tek başına yaşıyor.

yaş → isim kökü (Kök sesteş özellik göstermektedir)
-a → isimden fiil yapan eki ("Yaşa-": Sözcük ünlü daralmasına uğramış)
-yor → şimdiki zaman kip eki, fiil çekim eki
Türemiş sözcük

Örnek 19

Sanki bizimle oyun oynuyor.

oyun → isim kökü (Türetilirken ünlü düşmesine uğramış.)
-a → isimden fiil yapan yapım eki (ünlü daralması)
-yor → şimdiki zaman kip eki, fiil çekim eki
Türemiş sözcük

Örnek 20

Yeşil ördek gibi daldım göllere.

yeş (yaş) → isim kökü (Sözcük türetilirken değişime uğramış)
-il → isimden isim yapan yapım eki
Türemiş sözcük

Örnek 21

Aman, sabah olmasın, bu karanlık sokakta

sokak → isim kökü (Arapçadan - zukak)

-ta → bulunma durum eki, çekim eki
Basit sözcük

Örnek 23

Toplum dediğimiz olgu bireye dayalıdır.

bir → İsim kökü

-ey → isimden isim yapan yapım eki

-e → yönelme durum eki, çekim eki

Türemiş sözcük

Örnek 24

Senin dudakların pembe
Ellerin beyaz

dud- (tut-) → fiil kökü

-ak → fiilden isim yapan yapım eki

-lar → çokluk eki, çekim eki

-ın → İkinci tekil şahıs İyelik eki, çekim eki

Türemiş sözcük

Örnek 25

Ördek, göçebe bir kuştur.

göç + oba
oba: Çadırlardan oluşan yerleşim

"ç" sesinin etkisiyle ünlülerde incelme meydana gelmiş.
Birleşik sözcük

Örnek 26

Her mahallede bir bakkal vardı.

Arapçadan alıntıdır. Arapçada "sebze satan kimse, manav, bostancı" anlamlarıyla kullanılmaktadır. Bizde ise "yiyecek, içecek vb. maddeleri perakende olarak satan kimse ve maddelerin satıldığı dükkân anlamındadır."
Basit sözcük

İlgili Sayfalar

Sözcükte Yapı Giriş

Yapım Ekleri

Karıştırılan Ekler