Şiirde Tema ve Konu

• Tema, esere hakim olan temel düşünce, kavram, duygu ya da hayaldir.
• Tem ya da izlek de denir.
• Şiirde yapıyı meydana getiren birimler tema etrafında birleşir.
• Tema soyut ve geneldir.
• Tema metinlerden bağımsız olarak da vardır: ölüm, zaman, yaşama sevinci, aşk, savaş, doğa, özgürlük, hoşgörü, sonsuzluk, anne sevgisi vb. birer temadır.

• Tema bazı şiirlerde açıktır ancak bazı şiirlerde tema karmaşık bir yapıda sunulmuştur. Tema, şiirin başlığında ifade edilmiş veya bir mısraya yerleştirilmiş olabileceği gibi şiirin bütününe sindirilmiş de olabilir.
• Kimi şiirlerde bazen bir değil, birkaç temanın işlendiği görülür.
• Bir şiirden farklı okurların temaya yönelik daha başka çıkarımlar yapması da mümkündür.
• Konu ise temaların şiirlerde belli zaman, yer, durum ve kişilerle sınırlandırılmasıdır. 
• Başka bir ifadeyle konu, herhangi bir temanın şairin duygu ve düşünce dünyasındaki görünümüdür.
• Konu temaya göre daha özel ve somuttur: ölüm karşısında duyulan çaresizlik, zamanın sonsuzluğu karşısında insan...
• Konu şairin ele aldığı temaya hangi açıdan ya da nasıl baktığını gösterir.
• Söz gelişi teması İstanbul olan "Sis" ve "Bir Başka Tepeden" başlıklı şiirlere bakılarak Tevfik Fikret ve Yahya Kemal’in şiirlerinde İstanbul’a bakış açılarının farklı olduğu görülecektir.

Örnekler

Gün o gün değildir ki
Boylu boyunca uzanmış
Sağlığında yatmayacağı yere
Rüzgârmış, yağmurmuş haberi yok
Farksız bir ağaç kütüğünden
Beyhudedir seslenmek ona
Boş bir evin kapısı çalınmaz.

Tema: Ölüm

Yıllarca gezdirdim hoyrat başımı,  

Aradım bir ömür, arkadaşımı.  

Ölsem dikecek yok mezar taşımı;  

Halime ben bile hayret ederim.

Tema: Yalnızlık

Çıkmış Sorular

Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı,
Bir dakika araba yerinde durakladı.
Neden sonra sarsıldı altımda demir yaylar,
Gözlerimin önünden geçti kervansaraylar...
Gidiyordum, gurbeti gönlümde duya duya,
Ulukışla yolundan Orta Anadolu’ya.
1. Bu dizelerle ilgili olarak
I. Hecenin 7+7 kalıbıyla yazılmıştır.
II. Didaktik bir üslup söz konusudur.
III. Yarım uyak kullanılmıştır.
IV. Mesnevi biçiminde uyaklanmıştır.
V. Ana izlek (tema) Anadolu ve gurbettir.
yargılarından hangileri yanlıştır? (2015 LYS)
A) I. ve II.     B) I. ve V.     C) II. ve III.      D) III. ve IV.      E) IV. ve V.

Körfezdeki dalgın suya bir bak, göreceksin:
Geçmiş gecelerden biri durmakta derinde;
Mehtâb… iri güller… ve senin en güzel aksin…
Velhâsıl o rü’yâ duruyor yerli yerinde! 
2. Bu dizeler ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi  söylenemez? (2018 AYT)
A) Şiirde ahenk unsurlarına yer verilmiştir.
B) Çapraz kafiye düzeninde yazılmıştır.
C) Yaşama sevinci teması işlenmiştir.
D) Kişileştirmeye başvurulmuştur.
E) Görsel öğelere yer verilmiştir.

I. 
Dedim dilber yanakların kızarmış 
Dedi çiçek taktım gül yarasıdır 
Dedim tane tane olmuş benlerin 
Dedi zülfüm değdi tel yarasıdır 

II.
Sabahtan uğradım ben bir güzele 
Dedim mahmur musun söyledi yok yok 
Ak ellerin boğum boğum kınalı 
Dedim bayram mıdır söyledi yok yok 
3. Aşağıdakilerden hangisi numaralanmış bu dörtlüklerin ortak özelliklerinden biri değildir? (2019 AYT)
A) 11’li hece ölçüsünün kullanılması 
B) Benzer temaların işlenmesi 
C) Nazım şeklinin koşma olması 
D) Ahenk unsuru olarak redife yer verilmesi 
E) Tecahülüarif sanatından yararlanılması

I.  

Siz “Lim derdiniz” bana, “bir gülümsememe ne verirsin?” 

“Canımı” derdim.  

“Hayır” diye itiraz ederdiniz, “o zaten benim!”  

II.  

Âşık oldur kim kılur cânnı fedâ cânânına  

Meyl-i cânân itmesün her kim ki kıymaz cânına  

4. Aşağıdakilerin hangisi farklı edebî dönemlerden alınmış bu şiir parçalarının ortak özelliğidir? (2021 AYT)

A) Tema  

B) Dil ve üslup  

C) Kafiye düzeni  

D) Nazım birimi  

E) Ölçü

İlgili Sayfalar

👉 Şiir Bilgisi Ana Sayfa

Cevaplar

1.C 2.C 3.E 4.A