Sessiz Gemi

Artık demir almak günü gelmişse zamandan,
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.
Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.
Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli,
Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli.
Biçare gönüller! Ne giden son gemidir bu!
Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu!
Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler;
Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler.
Birçok gidenin her biri memnun ki yerinden,
Birçok seneler geçti; dönen yok seferinden.

Yahya Kemal Beyatlı

Sözcükler

demir almak: yola çıkmak, gitmeye hazırlanmak (mec.)

meçhul: bilinmeyen

biçare: çaresiz

hicran: bir yerden ya da bir kimseden ayrılma, ayrılık

matem: yas

nafile: boşuna, boş yere, yararsız

Açıklama:

Şiirde bir rint edasıyla huzur içinde ölümü bekleyen bir ruh hâli görülür.
Buna rağmen şiirde "ölüm" sözcüğü hiç kullanılmamıştır. Şair, bunun yerine "zamandan demir almak" (ölmek), "rıhtımda kalanlar" (ölen kişinin yakınları) "liman" (dünya hayatı) gibi ölümü ve sonrasını çağrıştıran ifadelerden yararlanmıştır. 

"Sessiz Gemi" ile kastedilen ise ruhtur. Şiirin tamamında "ruh" bir gemiye, "ölüm" de seyahate benzetilmektedir.
Yahya Kemal'in şiirlerinde ölüm, korkudan arındırılmıştır. Bu şiire göre de ölüm, sessiz bir eylemdir ve sadece geride kalanlar için geçici bir elemden ibarettir.
Rıhtımdan hareket eden gemi, uçsuz-bucaksız bir sonsuzluk ülkesine doğru yol almaktadır.

"Ufuk" şairin kullandığı bir başka evrensel semboldür. Bu sözcük, şiirlerde çoğu zaman özgürlüğü sembolize etse de Sessiz Gemi şiirinde "siyah" sözcüğü ile nitelenerek olumsuz bir anlam (ümitsizlik) kazanmıştır. Çünkü bu, dönüşü olmayan bir seferdir.

Notlar:

Vezin: mef û lü / me fâ î lü / me fâ î lü / fe û lün
Kafiye: Mesnevi tipi uyak (aa, bb, cc, dd, ee, ff)

Şiirde "yaygın istiare" kullanılmıştır. Yaygın istiare, İstiarenin şiirin tamamına yayılmış olan biçimidir. Yaygın istiare, benzetmenin temel ögelerinden (benzeyen, kendisine benzetilen) birisi ile ve birden çok benzerlik sıralanarak yapılır.

İlgili Sayfa