Korsan Çıkmazı

Nezihe Meriç'in romanı.
Roman, 1962'de Türk Dil Kurumu Roman Ödülü'nü almıştır.
Eserde, Meli ve Berni adındaki iki genç kızın yetişme süreci ile kadın olarak verdikleri varoluş mücadelesi anlatılmaktadır.
Geriye dönüş tekniğinin kullanıldığı roman, kişilerin çocukluk yıllarına, aileleriyle yaşadıkları yıllara, okumaları için gönderildikleri şehirdeki  Neyyire Hala'nın evine ya da üniversite yıllarına doğru gidiş gelişlerle ilerlemektedir.
Meli ve Berni’nin babaları Anadolu'nun dört bir yanında görev yapan idealist kişilerdir, anneleri ise ev kadınıdır.
Meli ve Berni çocuk yaşlardan beri tanışan iki iyi dosttur. Meli, edebiyat öğretmeni olmuş, Berni ise konservatuvar mezunu olduktan sonra çalışmamıştır. Evlenip birer aile kuran iki kadın da “Korsan Çıkmazı” adlı sokakta bir apartmanda oturmaktadır. İkisinin de bir çocuğu vardır. 

Romanın ilerleyen bölümlerinde anlatıcı olarak dahil olan üçüncü kişi ise bu iki karakter için aynı kadının iki farklı yüzü gibidir.
Mahir Amca, Almanya’da çalışmış sonradan ülkeye dönerek Neyyire Hala ile evlenmiş batı kültürüyle beslenmiş birisidir. Neyyire Hala, geleneksel Türk kadının bazı özelliklerini gösterse de dönemine göre oldukça yenilikçi ve açık fikirli bir kadındır.

Özet

Meli, iş çıkışı durakta yorgun bir halde otobüs beklemektedir. Kızı Su’yu, o gün Berni’ye bırakmıştır. Otobüse bindiğinde avukat arkadaşı Ahmet ile karşılaşır. İki arkadaş yemek yemeye karar verir. Meli, yanlış anlaşılma korkusuyla kocası Adnan'ı da çağırır. Roman, bir anlamda evli bir kadının eşi olmadan başka bir erkekle yemek yemesi yüzünden namusuna laf gelmesi endişesiyle başlar.
Bu arada evinde Su’ya bakan Berni, geçmişi hatırlayarak 1930'lu yıllara gider. Meli ile Mahir Amca ve Neyyire Hala’da kaldıkları günler aklına gelir. Bu anımsayışlar zaman zaman Meli’nin zihninden de verilir.

Berni ve Meli, babalarının görev yaptığı doğudaki bir şehirden liseyi okumak için Orta Anadolu'nun büyük bir şehrinde Neyyire Hala ile Mahir Amca’nın evine yerleşmişlerdir. Romanda Neyyire Hala'nın genç kızların eğitimi konusundaki görüşleri öne çıkar. Bir norm karakter olan Neyyire, Meli ve Berni’nin üniversitede okuyup iş sahibi olmalarını ister. Neyyire Hala'ya göre kadın hem ev işleri gibi geleneksel sorumluluklarını yerine getirebilmeli hem de ekonomik bağımsızlığını kazanmış olmalıdır.

Roman kahramanları okumuş olsalar da geleneksel-ataerkil yaşam izlerinin belirlediği sınırları tamamen aşamazlar. Anlatıcı romanda hem geleneksel rollerini başarıyla yerine getiren hem de cinsiyet ayrımını bertaraf eden kadın imgesini birleştirmiştir. Meli ve Berni’nin üniversite eğitimleri için İstanbul'a gitmeleri gerektiğinde de İstanbul’da bir ailenin yanında oda tutulur.

İstanbul'daki üniversite yıllarında tanık oldukları diğer kızların davranış biçimleri, giyim tarzları, makyajları önce Meli ve Berni tarafından şaşkınlıkla karşılanır. Ancak zamanla İlişkilerinde, giyim tarzlarında, sosyal yaşama katılışlarında değişiklikler olmaya başlayacaktır.

Meli ve Adnan yemekten sonra evlerine yürüyerek giderken birkaç kişinin sözlü ve fiziksel saldırısına uğrar. Saldırganların olayı başlatırken gösterdikleri tepki, bir kadınla bir erkeğin geç bir saatte birlikte kamuya açık bir alanda bulunmalarına yöneliktir. Benzer bir tutumla karakola gittiklerinde de karşılaşırlar. Polis, olayla ilgili bilgi alırken bir taraftan da hem Meli’nin kimliğine hem de dışarıda bulundukları zamana ilişkin eleştiride bulunur.
Bu arada Meli, erkeklerin bu dünyasında sanki yok gibidir, o sanki gece yarısı bir erkekle dışarıda olmaması gerekendir. Yaşanan diyaloglarda kendisine herhangi bir şey söylenmez, muhatap hep Adnan’dır.

İlgili Sayfalar

👉 Nezihe Meriç

👉 Modernizmi Esas Alan Yazarlar

Yararlanılan Kaynaklar

Nezihe Meriç’in Eserlerinde Kadın Kimlikleri ve 1950’lerin Kadın Sorunları, Deniz Erenci
Feminist Edebiyat ve Eleştiri Kuramları Açısından Nezihe Meriç’in Korsan Çıkmazı Romanı Üzerine Bir Değerlendirme