Karakter Tip Ayrımı

Olay çevresinde gelişen edebî metinlerin yapı unsurlarından biri olan eser kişileri, eserde üstlendikleri görev açısından tip ve karakter olmak üzere iki ana gruba ayrılır.

Tip (Düz Karakter, Yalın Kat Kişi)

Toplumdaki belli bir kesimin, düşüncenin ya da zihniyetin temsilcisidir. 

Başka bir deyişle tek bir fikrin ya da niteliğin sembolüdür.

Bu açıdan tek boyutludur ve anlatı boyunca değişime kapalıdır.

Toplumsal bir olgu olup bireysel özellikler taşımaz.

Davranış ve düşünce dünyası açısından okuyucunun öngörülerini karşılar.

Tipleri tek bir sözcük ya da sözcük grubu ile ifade etmek mümkündür: cimri, zengin, züppe, kaba sofu, sonradan görme, kabadayı, mirasyedi, alafranga...

Klasisizm ve romantizmde eser kişileri tipten öteye geçememiştir.

Karakter

Çok boyutlu roman kişisidir.

Romanda kendine has birçok özelliği ile verilir.

Gelişime ve değişime açıktır. 

Karakter, gerçek hayattaki insanlar gibi iyi-kötü, zayıf-güçlü tüm yönleriyle yaratılmış karmaşık kimselerdir.

Başka bir deyişle karakter, gerçek yaşamın hesaba kitaba uymayan değişkenliğine sahiptir.

Bu anlamda karakter, kendine özgü davranış modelleri sergiler.

Bir eser kişisini karakter düzeyine çıkaran en önemli unsur psikolojik derinliktir.
Tip, toplumsal bir olgu; karakter ise birey olarak ele alınır.

Karakterler eser boyunca okuyucu tarafından birçok açıdan görülebilmekte iken tipler romanda araç işlevi görür.

Romantizm akımına tepki olarak doğan realizmde roman kahramanları tip değil karakterdir.

Örnekler

Suç ve Ceza (Dostoyevski) — Raskolnikov
Budala (Dostoyevski) — Prens Mışkin
Madam Bovary (Gustave Flaubert) — Emma Bovary
Anna Karenina (Tolstoy) — Anna Karenina
Aşk-ı Memnu (Halit Ziya Uşaklıgil) — Bihter

Aşağıda Gustave Flaubert'in Madam Bovary adlı romanının yayımlanmasından sonra bir okurundan aldığı mektuptan bir bölüm:

"İlk andan itibaren Emma Bovary'yi aşina olduğum bir ahbabımmış gibi tanıdım ve sevdim. Onun varlığıyla öyle bir özdeşlik kurdum ki o sanki hem kendisiymiş hem de benmişim gibi hissettim! Hayır, bu hikaye kurmaca değil, gerçek, bu kadın gerçekten var ve siz onun yaşamına, ölümüne ve çektiği acılara muhakkak şahitlik ettiniz. Ah Beyefendi, insan doğasını böylesine kusursuz bir şekilde anlayabilmeyi nasıl başardınız? Yüreğe ve ruha inen bir neşter bu kitap. Heyhat, bütün çirkinliği içinde hayatın kendisi!"

İlgili Sayfa

👉 Eser Özetleri

Yararlanılan Kaynaklar

Edebiyat İncelemelerinde "Tip" Okumalarının Gelenekselleşmesi Sorunu ve "Fatih-Harbiye" Kişileri, Ayda Ontaç Güner
Romanda Kişiler Dünyası ve Karakter Yapıları, Veysel Şahin