Karşılaşma Nedir?

• En az iki âşığın doğaçlama olarak bir topluluk önünde saz eşliğinde yaptıkları manzum söyleşidir.
• Âşık edebiyatının en zor ve halk tarafından en çok ilgi gören geleneklerinden biridir.

Karşılaşma / Atışma / Deyişme

• Âşık edebiyatında "karşılaşma" genel bir kavramdır.
• Bu gelenek; "karşılaşma", "atışma" ya da "deyişme" gibi farklı isimlerle anılsa da bunlar birbirlerinden küçük farklarla ayrılmaktadır.
• Bir tür yarışma olan karşılaşmada "galip gelme", atışmada "eğlendirme” deyişmede ise "sohbet" esastır.
• Bu gelenek, Karadeniz’de ise "karşıberi" ya da "atma türkü" olarak anılmakta olup daha çok mani esasına dayalıdır.

Ayak / Ayak Açma Nedir?

• Ayak, âşıklık geleneğinde, dörtlükleri birbirine bağlayan dizelerdeki uyaklardır. Ayak açma ise âşıklardan birinin her dörtlük sonunda tekrarlanacak olan uyağı söylemesidir.

Not: Sayfanın sonunda verilen örnekte ayaklar kalın puntolarla gösterilmiştir.

Genel Özellikler

• Karşılaşma, dinleyicilerin ya da âşıkların belirlediği ayak ile başlar.
• Esas olan âşıklardan birinin okuduğu dörtlüğe diğer âşığın aynı ölçü ve ayakla cevap vermesidir / laf dokundurmasıdır.
• Karşılaşmalarda daha çok iki âşık yer alsa da üç ya da daha fazla âşığın katıldığı karşılaşmalar da vardır.
• Âşıkların tanınmış âşıklar ile atışması, bu mesleğin önemli aşamalarından biridir.
• Eğer âşıklar arasında bir yarışma söz konusu değilse karşılaşmalarda genel hatlarıyla şu sıralama izlenir:

1. "Merhabalaşma" denilen giriş bölümünde âşıklar, dinleyicileri selamlamak için genellikle "hoş geldiniz", "safa geldiniz", "merhaba" gibi rediflere bağlı uyaklarla karşılıklı olarak dörtlükler söyler. 
2. İkinci bölümde ustalarının deyişlerinden örnekler okurlar.
3. Tekellüm denilen üçüncü bölüm ise asıl bölümü oluşturur. Ev sahibi veya en yaşlı âşık, geniş ayakla karşılaşmayı açar. Âşıklar konu, dörtlük sınırlaması olmaksızın verilen ayak üzerinde deyişmeye başlar. Âşıkların, birbirlerine karşı asıl hüner gösterme ve üstünlük sağlama gayretleri bu bölümde yer alır.

Örnek...

Kul Mustafa:

Feymani seninle cenge girelim
Amma sözlerime darılmayasın
Gücün ne kadarsa o kadar yüklen
Yokuşun dibinde yorulmayasın

Feymani:

Muhabbet cenginde söz silahını
Giyinip kuşanıp kurulmayasın
Dikkat et ileride deniz var
Düşünce yılana sarılmayasın

Kul Mustafa:

Kim olduğun gidip sormam elinden
Ayarın ne ölçeceğim dilinden
Malın mülkün alacağım elinden
Hırsından ikiye yarılmayasın

Feymani:

Kenarda dolaşma gel deryaya gir
Muhabbet cenginde gönül aşkla bir
İrfan meclisinde kalın incelir
Haddini aşıp da kırılmayasın

Kul Mustafa:

Senede bir gidermişsin Konya’ya
Bir de âşık yazdırmışsın künyeye
Babasız tecelli edip dünyaya
İs’olup çarmıha gerilmeyesin

Feymani:

Nasrettin Hoca’nın heybesi gibi
Nüktedan sözlerin söbesi gibi
Gayrimüslimlerin Kâbe'si gibi
Efes’e tavafa varılmayasın

Kul Mustafa:

Söylenen sözlerde üstüm diyorsun
Hâl ehli olana dostum diyorsun
Mürşit dergâhına postum diyorsun
Beynamaz evine serilmeyesin

Feymani:

Sabır etmek ilimlerin başıdır
Bu benim yaptığım aşk savaşıdır
İnsan şerefiyle köşe taşıdır
Kilise damına örülmeyesin

Kul Mustafa:

Aşk göze görünse sema sandırır
Uğrayanı gizli gizli yandırır
Bu böyle erkeği dişi kandırır
Cennetten dünyaya sürülmeyesin

Feymani:

İnsanda evvela olgunluk gerek
Temelsiz binaya verilmez direk
Aklınca cennetlik kulum diyerek
Sonra cehennemde görülmeyesin

Kul Mustafa:

Kul Mustafa’m kemlik namert işidir
Kamil kişi etrafını ışıtır
Karın yeri yüce dağlar başıdır
Engine yağıp da kürülmeyesin

Feymani:

Feymani içinde kötü his tutma
Sadık dosta darılıp da küs tutma
Altın isen altınlık yap pas tutma
Sonra çar çamura karılmayasın

İlgili Sayfalar

👉 Âşık Edebiyatı

👉 Atışma Örneği

Yararlanılan Kaynaklar

• Adana'da Âşıklık Geleneği ve Âşık Fasılları, Erman Artun
• Çukurova Âşıklık Geleneğinde Atışma, Erman Artun
• Karşılaşma, Atışma ve Deyişme Kavramları Üzerine Düşünceler ve Feymanî’den Örnekler, Doğan Kaya

Konu Anlatımı İndir 👇