Şeyhülislam Yahya (?-1644)

• 17.yüzyıl divan şairi, şeyhülislam.
• İstanbul'da doğdu. Babası Şeyhülislam Bayramzâde Zekeriya Efendi'dir.
• Devrin büyük alimlerinden dersler alarak yetişti.
• Şehzade ve Üsküdar Valide Sultan medreselerinde müderrislik yaptı. 
• Halep, Şam, Mısır, Bursa, Edirne ve İstanbul’da kadılık yaptıktan sonra Anadolu ve Rumeli Kazaskerliği ile görevlendirildi.
• II. Osman döneminde şeyhülislamlığa getirildi. 
• I. Mustafa, IV. Murat zamanında da görevine devam etti. 
• Özellikle IV. Murat'ın sevgi ve saygısını kazandı.
• Sultan İbrahim döneminde itibarını kaybeden şair, 27 Şubat 1644’te İstanbul’da öldü.

Edebi Kişiliği

• Şeyhülislam Yahyâ bir gazel şairidir. 
• Şiirlerinde din adamı kimliğinden uzaklaşır. 
• Şiirlerinde daha çok beşeri aşkı (rindane ve âşıkane konular) işlemiştir.
• Zevk ve eğlenceyi kalenderane bir üslupla şiirlerine yansıtmıştır. (kalender: sade yaşamaktan hoşlanan, alçak gönüllü)
• Divanındaki kısa bir naat ile tasavvufî içerikli Sâkînâme'si dışında dinî şiirler yazmamıştır.
• Şeyhülislam olmasına karşın şiirlerinde şaraptan, meyhaneden sıkça söz etmesi tutucu çevrelerce hoş karşılanmamıştır.
• Şiirlerinde riyakâr din adamlarına karşı hoşgörüyü, alçak gönüllüğü, içtenliği savundu. 
• Keder ve sıkıntıya mümkün olduğunca yer vermedi.
• Özellikle gazellerinde deyim, atasözü ve halk deyişlerini sıkça kullandı.
• Söz sanatlarına, sözcük oyunlarına pek düşkün değildir. 
• Eserlerinde İstanbul'un günlük hayatına dair ipuçları verir. 
• Hayatın içinden seçtiği sahneleri anlatmada başarılıdır.
• Dönemi için sade sayılan bir İstanbul Türkçesi kullandı.
• Şâirin, “Neler çeker bu gönül söylesem şikâyet olur” mısrasındaki sadelik, Ahmet Hamdi Tanpınar tarafından “bizim Türkçemiz” şeklinde ifade edilmiştir. 
• Şiirlerinde sergilediği tavır, kullandığı dil, yararlandığı yerli unsurlar onu, mahallîleşme akımının önemli temsilcilerinden biri yapmıştır.
• Şiir anlayışı açısından 16.yy şairi Baki ile 18.yy şairi Nedim arasında köprü vazifesi görevi görür.

Eserleri

• Divan 
• Sakiname

Gazel Örneği

Cihânda âşık-ı mehcûra sanma râhat olur
Neler çeker bu gönül söylesem şikâyet olur

Ölünce demreni kalsun çıkarmanuz dilden
Tahammül eyleyemem olda bir cerâhat olur

Bu rûzgârda bir berg-i ayş girmez ele
Felek müsâade itmezse bi-mürüvvet olur

Le`îme rencîş-i hâtır virür kerem itmek
Mukayyed olmasun erbâb-ı dille zahmet olur

Yakında kûy-ı harâbâta ugradum Yahyâ
Ne hûb cây-ı safâ gûşe-i ferâgat olur

Gazel Örneği

Geliniz aşk ile dîvâne ve şeydâ olalım
Yakalar çâk edelim halka temâşâ olalım

Açalım tavr-ı niyâz ile gönül âyînesin
Göz göre mazhâr-ı envâr-ı tecellâ olalım

Verelim kendimize mihr-i mahabbetle vücûd
Zerreler gibi bu gün biz dahı peydâ olalım

Acı dil verdiğine kalmayalım nâdânın
Ey gönül ârif isen gel beri deryâ olalım

Kimi cân nakdini alsın kimi dil ey Yahyâ
Varıp ol çeşmi harâmîlere yağma olalım

İlgili Sayfalar 

• Divan Şiiri 17.yy Şairleri

• Mahallileşme Akımı

Yararlanılan Kaynaklar

• Şeyhülislam Yahya Divanı, Hazırlayan Hasan Kavruk
• Şeyhülislam Yahya'nın Gazellerinde Aşığa ve Sevgiliye Ait Unsurlar, Sinem Karçebaşı