Aşık Edebiyatı Nazım Türleri

• Nazım türü, şiirin işlediği konuya göre aldığı isimdir.
• Aşık edebiyatında koşma, semai, varsağı ve destan nazım şekilleri işledikleri konulara göre farklı adlar ile anılır.
• Aşık edebiyatı nazım türleri; güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt ve öğütlemedir.

Güzelleme

• Sevgilinin, doğanın ya da sevilen, beğenilen başka bir varlığın güzelliklerini övmek amacıyla söylenen şiirlerdir.
• Modern şiirdeki lirik ve pastoral şiirlerle benzerlik gösterir.

Örnek Dörtlükler

I

Çukurova bayramlığın giyerken
Çıplaklığın üzerinden soyarken
Şubat ayı kış yelini kovarken
Cennet dense sana yakışır dağlar (nazım şekli: koşma)

II

Güzel ne güzel olmuşsun
Görülmeyi görülmeyi
Siyah zülfün halkalanmış
Örülmeyi örülmeyi (nazım şekli: semai)

III

Behey ala gözlü dilber
Vaktın geçer demedim mi
Harami olmuş gözlerin
Beller keser demedim mi (nazım şekli: varsağı)

IV  

Şu yalan dünyaya geldim geleli
Severim kır atı bir de güzeli
Değip on beşime kendim bileli
Severim kır atı bir de güzeli (nazım şekli: koşma)

Koçaklama

• Koçak, yiğit demektir.
• Koçaklama; yiğitlik, savaş üzerine coşkun ve yiğitçe bir eda ile söylenen şiirlerdir (epik).

Örnek Dörtlükler

I 

Dadaloğlu'm yarın kavga kurulur
Öter tüfek, davlumbazlar vurulur
Nice koç yiğitler yere serilir
Ölen ölür kalan sağlar bizimdir (nazım şekli: koşma)

II

Ok atılır kalasından
Hak saklasın belasından
Köroğlu'nun narasından
Her yan gümbür gümbürlenir (nazım şekli: semai)

Taşlama

• Toplum ya da bireylerin aksayan yönlerini eleştiren, alaya alan şiirlerdir. 
• Modern edebiyatta satirik, divan şiirinde hiciv olarak bilinir. 

Örnek Dörtlükler

I

Zengin nere varsa ırahat olur
Züğürdün her işi kabahat olur
Zenginin kefeni dokuz kat olur
Züğürt kefenine yen de bulamaz (nazım şekli koşma)

II

Sözün bilmez bazı nâdan elinden
Edep ağlar, erkan ağlar, yol ağlar
Bülbülün feryadı gonca gülünden
Gülşen ağlar, bülbül ağlar, gül ağlar (nazım şekli: koşma)

III

Telli sazdır bunun adı
Ne ayet bilir ne kadı
Bunu çalan anlar kendi
Şeytan bunun neresinde (nazım şekli: semai)

Ağıt

• Bir kişinin ölümünden duyulan acıyı anlatmak amacıyla söylenen şiirlerdir.
• Halk edebiyatında toplumsal felaketler nedeniyle de ağıtlar söylenmiştir.
• Ağıtların bir kısmı anonimdir.
• Ağıt; İslamiyet öncesinde sagu, divan şiirinde ise mersiye olarak bilinir. 

Örnek Dörtlükler

I

Civan da canına böyle kıyar mı?
Hasta başın taş yastığa koyar mı?
Ergen kıza beyaz bezler uyar mı?
Al giy balam al giy, şalların hani?

Daha seyrangâha çıkamaz mısın?
Çıkıp da bağlara bakamaz mısın?
Kaldırsam ayağa kalkamaz mısın?
Ver bana tutayım ellerin hani? (nazım şekli: koşma)

II 

Ağlayalım Atatürk'e
Bütün dünya kan ağladı
Süleyman olmuştu mülke
Geldi ecel can ağladı

Öğütleme

• Öğüt vermek, tecrübeleri aktarmak, eski ustaları anlatmak için söylenen şiirlerdir (öğretici, didaktik).
• Âşıklık geleneği içinde saz şairleri tecrübelerini, toplumun değer ve doğrularını dile getiren öğüt veren şiirler de söylemiştir.
  
  Örnek Dörtlükler

I 

Mecliste arif ol kelâmı dinle
El iki söylerse sen birin söyle
Elinden geldikçe sen eylik eyle
Hatıra dokunup yıkıcı olma (nazım şekli: koşma)

II

Kötülüğe iyilik et kin gütme
Doğru yoldan sapıp eğriye gitme
Mümkün ise karıncayı incitme
Vicdanını sızlatan şey suç oğlum

İlgili Sayfalar

• Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri

• Şiir Türleri

• Bilinmesi Gerekenler

• Badeli Aşık Nedir?

• Saz Şairleri Kısa Kısa