Ayaşlı ve Kiracıları

Memduh Şevket Esendal

• Memduh Şevket Esendal'ın romanı.
• 35 bölümden oluşan eser bir pansiyon romanıdır.
• Yazar, eseriyle yaşadığı dönemin değişen ahlak anlayışını ve bürokrasiyi eleştirir. Özellikle bürokrasiye yönelik eleştiriler ince bir mizah ve alaylı bir üslupla verilmiştir. 
• Romanda anlatıcı, pansiyonda birlikte yaşadığı kişileri ve tanık olduğu olayları anı biçiminde anlatır.

Zaman ve Mekan

• Roman, 1930'lu yıllarda Ankara'da geçer (Romanda şehir adı geçmez ancak konuşmalardan yola çıkılarak tahmin edilir.)
• Romanın olay zamanı, anlatıcının apartmana yerleşmesi ve ayrılması arasında geçen yaklaşık bir buçuk yıllık bir zaman dilimidir.
• Olaylar, odaları tek tek kiraya verilen bir mekanda geçer. Mutfak ve banyonun ortak kullanıldığı pansiyon, dokuz ayrı odada kalan (yaklaşık 16 kişi) misafirler için geçici bir mekandır.

Konu

• Eserde, Türkiye'nin çeşitli kesimlerinden Ankara'ya gelmiş insanların hayatları konu edilir. Eğlence ve paraya düşkünlük, kumar, dedikodu, çıkar ilişkileri, bencillik, sorumsuzluk ve ahlaki değerlerin yok sayılması roman boyunca anlatıcının tanık olduğu durumlardır.
• Pansiyondaki insanların zaman zaman keşişse de ayrı ayrı hikâyeleri vardır. Roman, anlatıcının bakış açısına giren kişilerle gittikçe genişler.
• Romanın ilk on bölümde anlatıcının mekâna yerleşmesi ve hizmetçiden başlayarak mekanda yaşayan kişileri tanıması anlatılır.
• Roman, bir ana karaktere yoğunlaşmaz. Her bölümde yeni bir kişi ya da aile tanıtılırken onların apartmanda bulunma nedenleri ve o ana kadarki hikâyeleri de kısaca özetlenir.
• Roman ilerledikçe yazarın dikkat çekmek istediği yozlaşma daha da görünür olur.

Kişiler

• Anlatıcı: Romanda adı geçmez. Gelecek vadeden genç bir bankacıdır. Diğer karakterlerin aksine örnek bir kişidir. Yaşadığı evin sakinlerinden hoşlanmasa da onlara yakınlık duymaktan kendini alamaz. Pansiyondaki kadınların özellikle de -Turan ile Faika'nın- ilgisine mazhar olur. Turan'la bir ilişki yaşar. Romanın sonunda mutlu bir evlilik yaparak pansiyondaki insanlardan ve onların temsil ettiği değerlerden farklı olduğu (ya da olmak istediği) gösterilir.
• Turan: Yirmi beş yaşlarında orta boylu, güzel bir kadındır. Bürokrat Haki Bey ile evlidir. Haki Bey, eşinin başka erkeklerle gönül eğlendirmesine göz yumar.
• Ayaşlı İbrahim Efendi: Misafirlerin kaldığı mülkün sahibidir. Genelev işleten bir kadınla evlidir ama ondan ayrı yaşamaktadır.
• Faika: Ayaşlı İbrahim Efendi'nin üvey kızıdır. Kocası ve kaynanası ile yaşamasına rağmen gayrimeşru ilişkileri olan dejenere bir tiptir.
• İffet: Emekli Abdülkerim Bey'in eşidir. Eşinden beklediği ilgiyi göremez. Zamanla çevresindeki kadınların etkisiyle değişime uğrar. Saçlarını kestirir; makyaj yapmaya, sigara içmeye başlar. Turan ve Faika onu kumara ve gayrimeşru ilişkilere alıştıracaklardır.
• İskender: 30'lu yaşlarında Hemşinli bir tüccardır. Anlatıcıya göre kredi ile zengin olmaya çalışan, yeni Türkiye’nin atılımcılarındandır. İskender'in de kiracı kadınlarla ilişkisi vardır.
• Şefik Bey: Eski diplomattır. Şefik Bey, yaşlıdır ama gençlerle düşüp kalkmayı sever.
• Hüseyin Bey: Dersim’in Kürtleşmiş Türklerindendir. 13 yıldır süren bir tarla meselesi yüzünden mahkemelerde sürünmektedir.
• Hasan Bey: Anlatıcının dostu ve müstakbel kayınpederidir. Hasan Bey, mübadelede hak ettiği mülkü alamadığını düşünerek resmi makamlara başvurmuş ancak hakkını alamayıp bürokrasi çarkına kapılmıştır.
• Selime: Anlatıcının romanın sonunda evleneceği genç kadın. Romanın örnek kadın karakterlerinden biridir. Romanın sonunda ölen, kiracı Hasan Bey’in kızıdır. Babası rahatsızlanınca pansiyona gelmiş, Anlatıcı ile bu vesileyle tanışmıştır. Dönemin şartlarına göre iyi eğitim görmüş, dil bilen, piyano çalan, iyi dans eden ve ahlaklı bir genç kadındır.
• Doktor Fahri: Anlatıcının yakın arkadaşı olan Dr. Fahri, pansiyonun dışındaki karakterlerden biridir. İki arkadaş roman boyunca hiçbir kadını kendilerine layık bulmazlar. Ta ki sahneye Melek ve Selime çıkıncaya kadar.
• Melek: Banka müdürünün yeğenidir. Müşfik ve mazbut bir genç kadındır. Romanın sonunda Dr. Fahri ile evlenir.
• Halide, Raife ve Zinet: Farklı zamanlarda pansiyonda çalışan hizmetçiler. Anlatıcının ahlaksızca bulduğu hayatları yaşayan tiplerdir.

İlgili Sayfalar

• Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Eser ve Yazarlar

• Memduh Şevket Esendal

Yararlanılan Kaynaklar

• "Şehir Ona Yakışmadı": Ayaşlı ve Kiracılarında Mekanlar ve Kadınlar, Funda Şenol Cantek - Levent Cantek
• Ayaşlı ile Kiracıları Romanıyla "Ayışında Çalışkur" Hikayesinde Toplum Temsili Olarak Apartman, Mustafa Ever