Şevket Süreyya Aydemir (1897-1976)

Şevket Süreyya Aydemir
  • Yazar, iktisatçı, tarihçi.
  • 1897'de Edirne'de Balkan göçmeni, topraksız bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.
  • Edirne Öğretmen Okulunu bitirdi.
  • Birinci Dünya Savaşı'nda, yedek subay olarak katıldığı Kafkas cephesindeki çarpışmalarda yaralandı. O yıllarda Turancılık akımının ateşli bir taraftarıydı. Bir süre Azerbaycan'da öğretmenlik yaptı (1919-1920).
  • Yüksek öğrenimini, Moskova Doğu Üniversitesi Ekonomi Bölümünde yaptı. Öğrenimi sırasında Marksizm'inden etkilendi. Yurda dönünce gizli faaliyetlere katıldığı gerekçesiyle yargılanıp hüküm giydi (1925).
  • Sonrasında Atatürk'e ve inkılaplara bağlı bir çizgi izleyerek öğretmenlik ve çeşitli kurumlarda yöneticilik yaptı.
  • Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Vedat Nedim Tör ve birkaç arkadaşıyla Kadro dergisini çıkardı (1932-1934). Dergideki yazılarıyla Türk inkılabına ideolojik bir temel vermek istedi. 1960'lı yıllarda Yön dergisindeki yazılarıyla aynı çizgiyi sürdürdü.
  • 1950 sonrasında resmî görevlerinden ayrılmak zorunda kalınca biyografiler yazmaya başladı.
  • 25 Mart 1976'da Ankara'da öldü.
Sanat Anlayışı
  • Biyografi türünün en başarılı yazarlarından biridir.
  • Bu türdeki eserleriyle (10 cilt) hem ilgili kişilerin hayatlarını hem de Türkiye'nin geçirdiği tarihî, siyasi, sosyal değişimleri anlatmıştır. Yazdığı biyografiler bugün bile güncelliğini ve orijinalliğini korumaktadır.
  • Bir yazar olarak ününü daha çok Mustafa Kemal Atatürk'ü ve dönemini anlattığı üç ciltlik "Tek Adam" adlı biyografisine borçludur.
  • "Suyu Arayan Adam" adlı otobiyografisinde hayatının Turancı, komünist, Kemalist safhalarını ve bu görüşlere neden bağlandığını nedenleriyle anlatır. Yazar, eserinde hayat hikayesini vermekle kalmamış, tanık olduğu dönemlere de ışık tutmuştur.
  • "Toprak Uyanırsa", perişan haldeki bir köyün değişimini anlatan didaktik-ütopik bir romandır. Yazar, romanıyla özellikle idarecilerin işlerini doğru yaptığında herkesin el ele verip çalıştığı, mutlu ve huzurlu olduğu köylerin hayal olmadığını göstermek ister. 
Eserleri
  • Otobiyografi: Suyu Arayan Adam
  • Biyografi: Tek Adam (Atatürk), İkinci Adam (İsmet İnönü), Menderes’in Dramı, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa
  • Roman: Toprak Uyanırsa, Kahramanlar Doğmalıydı
Tek Adam adlı eserinden bir bölüm...
Mustafa Kemal, hayatının en buhranlı gecesini Erzurum’da yaşar. Çünkü hayatının en çetin kararı karşısındadır: Askerlikten ayrılmak!.. İşte bu, hesapta yoktu. Hapisler, sürgünler, Libya çöllerinde unutulmak, Anafartalar’da yaralanmak, Muş dağlarında, Suriye bozkırlarında esaret, ölüm!.. Bunların hepsi onun hayat yolunda mukadder görülecek hallerdi. Ama askerlikten ayrılmak? İşte bu düşünülemezdi! Halbuki şimdi ona havada esen sesler: "Askerlikten Çekil paşam" diyorlardı. "Kendi arzunla istifa et." Yoksa İstanbul’dan Erzurum telgrafhanesine uzanan telgraf telleri kötü bir haber getiriyorlar. Bugün bir ordu kumandanısın. Ama yarın?.. Evet, artık kimse ona itaat etmeyecektir. Kendisinden emir alınmayacak, eğer emirler verirse bunlar yerine getirilmeyecektir. Hatta bir mevkuf, bir sıradan şüpheli adam, yanına yaklaşılamayacak bir insan! İşte bu iç sorular ve sorunlar, hiç durmadan beynini kurcalar. Düğümler tam çözülür gibi olurken gene karışırlar. Karar gecesinde bu kararsızlık, onun ruhunu yoğurur durur. Kendi ham maddesi, ruhunda binbir şekil alır. Ama son şeklini henüz almamıştır. Yıldız Sarayı telgrafhanesinde, Padişah makine başında hazırdır. Harbiye Nazırı, onun iradelerine sözcü olur. Konuşmayı Yıldız açar. İstanbul’da nice büyük işler; mevkiler onu beklemektedir. Mustafa Kemal dayatınca, bu ağız değişir. Hiç değilse Erzurum’dan ayrılmasını, Anadolu'nun dilediği bir yerinde tebdil-i hava almasını isterler. Mustafa Kemal, Erzurum’da kalacaktır. Sonra telgraflaşma büsbütün sertleşir. Perdenin sonu yaklaşmıştır ve nihayet perde iner. Yıldız onu askerlik hizmetinden azlettiğini tebliğ ederken Mustafa Kemal atik davranır. Mesleğinden, hizmetlerinden istifa ettiğini bildirir. Karar verilmiştir. Ondan sonra millete ve orduya bildirisini yayınlar: "Resmî sıfat ve salâhiyetten mücerret olarak yalnız milletin şefkat civanmertliğine güvenerek... milletin bağrında, bir fert-i mücahit olarak çalışacaktır." Şimdi onun efendisi yalnız millettir.
...
İlgili Sayfalar
Yararlanılan Kaynaklar
  • Şevket Süreyya Aydemir ve Tek Adam: Cumhuriyet Dönemi Tarih Yazımına Biyografik Bir Katkı-Sedat Gencer, Kadir Kasalak
  • Didaktik ve Ütopik Bir Roman: Toprak Uyanırsa, Ertan Engin
  • Şevket Süreyya Aydemir, Burak Çıtır
  • Şairler ve Yazarlar Sözlüğü, Şükran Kurdakul

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.