Sözcükte Yapı Konu Testi 5 Çözümlü

Ne bir (I) tepecik var ne bir (II) ağaçlık. Bahar belli değil güz belli değil. Sonra bu (III) sıcak, bu yabani halk, bu hiç batmadığını sandığı gölge salmayan (IV) güneş! Köylü, kaba (V) şımarık Fransız çavuşları! 
1. Parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisi farklı bir yapım eki almıştır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

Çözüm

"Tepe-cik", "ağaç-lık", "ısı-cak" ve "gün-eş" sözcükleri isimden isim yapan yapım ekleri almış. "Şımar-ık" sözcüğü ise fiilden isim yapan bir yapım eki almış.
Cevap E

2. Aşağıdakilerin hangisinde "-den" eki farklı bir görevle kullanılmıştır?
A) Şiirde sözden çok müziğe yakın bir dil hedefledi.
B) Elden ele taşıyabilirsek daha çabuk biter.
C) Bu yaşta insanın hayattan bir beklentisi kalmıyor.
D) İçeriden bir ses geliyor sanki gidip baksak mı?
E) Bu, sıradan bir roman değil; daha dikkatli okumalısın.

Çözüm

E'deki "-den" eki ayrılma durum eki değil, yapım ekidir.
"...sıra-dan bir roman"
Cevap E

Şehir çoktan kaybolmuştu. O tarafta pis bir ufuk parçası hareketsiz birikmişti. Bu bulut değildi. Pis bir hava birikintisiydi. Şehir bu esmer tülün içindeydi.
3. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Birden fazla yapım eki almış bir sözcük
B) Birleşik zamanlı eylem
C) Yardımcı eylemle kurulmuş birleşik eylem
D) Anlamca kaynaşmış birleşik eylem
E) Ek eylem almış sıfat tamlaması

Çözüm

Birden fazla yapım eki almış bir sözcük — bir-ik-inti (isimden fiil (birik-) sonrasında fiilden tekrar isim olmuş.)
Birleşik zamanlı eylem — kaybol-muş idi, birik-miş idi
Yardımcı eylemle kurulmuş birleşik eylem — kaybolmak
Anlamca kaynaşmış birleşik eyleme örnek yok.
Ek eylem almış sıfat tamlaması — "Bu bulut değildi."
Cevap D

4. Aşağıdakilerden hangisinin yüklemi türemiş bir fiildir?
A) Patron burada kalmamızı istemeyebilir.
B) Altı yıl bu küçük kasabada yaşamış.
C) Ondan böyle bir iyilik istememeliydim.
D) Edebiyat öğretmenimiz eskiden futbolcuymuş.
E) Deprem anında kardeşimle sokaktaydık.

Çözüm

B — "yaşamış" türemiş bir eylemdir.
yaş (isim kökü)
-a (fiilden isim yapan y.e)
-mış (öğrenilen geçmiş zaman)
Cevap B

Onun hikâyelerinde (I) güçlü bir (II) kurgu (III) yapısı, estetik bir üslup bulunmaktadır. Düzenli bir eğitim hayatı olmayan (IV) yazar, 1928 yılında üniversiteye kaydolur; fakat bu eğitimini (V) tamamlamaz.
5. Parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisinin aldığı yapım eki sözcüğün sadece yapısını değiştirmiştir?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

İsimden fiil yapan ile fiilden isim yapan yapım ekleri sözcüklerin yapısıyla birlikte türlerini de değiştirmektedir.
I. sözcüğün (güçlü) kökü bir isim olup (güç) aldığı yapım eki, sözcüğün türünü değiştirmeyip sadece yapısını değiştirmiştir.
II, III ve IV numaralı sözcüklerin (kur-, yap-, yaz-) kökü fiildir. Bu sözcükler yapım eki alarak isim gövdesi olmuştur.  
V numaralı sözcük ise isim kökü (tamam / Arapça) iken isimden fiil yapan yapım eki (-la) alarak fiil olmuştur.
Cevap A

6. Aşağıdakilerin hangisinde farklı türdeki birleşik eylemler birlikte kullanılmıştır?
A) Elâ gözlerine kurban olduğum
Yüzüne bakmaya doyamadım ben
B) Ben yavruyu tanır idim
Yoluna can verir idim
C) Konarsan güle kon dikene konma
Eski düşmanların dost olur sanma
D) Soğuk sular akar dağda
Mor menekşe biter bağda
E) Ecelim yetişti yıldızım düştü
Dostlarım ağladı düşmanım güldü

Çözüm

kurban olmak — anlamca kaynaşmış birleşik eylem
doyamadım (doyabilmek) — Kurallı birleşik eylem, yeterlik eylemi
Cevap A

7. Aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden farklı bir yapım eki almıştır?
A) Sucu   B) Satıcı   C) Kitapçı   D) Tüpçü   E) İşçi

Çözüm

A, C, D ve E şıklarındaki sözcüklere gelen ek, isimden isim yapan -ci ekidir.
B'de ise "-ıcı" eki fiilden isim yapmıştır.
Sat: fiil kökü / ıcı: fiilden isim yapan yapım eki
Cevap B

Bütün (I) yazılarında (II) yaşayan Türkçeyi büyük bir (III) ustalıkla kullanan Refik Halit'in (IV) romanlarındaki dil ve üslûp da dikkat (V) çekici bir güzelliktedir.
8. Cümledeki numaralanmış sözcüklerden hangisi birden fazla yapım eki almıştır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

II — "yaşayan"
yaş: isim kökü
-a: isimden fiil y.e
y (kaynaştırma ünsüzü)
-an: fiilden isim y.e (sıfat-fiil eki)
Cevap B

I. Ne güzel geçti bütün yaz
II. Geceler küçük bahçede
III. Sen zambaklar kadar beyaz
IV. Ve ürkek bir düşüncede
V. Sanki mehtaplı gecede
9. Numaralanmış dizelerin hangi ikisinde tüm sözcükler yapısı bakımından basittir?
A) I ve II   B) III ve IV   C) I ve III   D) II ve V   E) IV ve V

Çözüm

I ve III numaralı dizelerdeki tüm sözcükler yapıları bakımından basittir.
II — gece (geç-e)
IV — ürkek (ürk-ek)
V — mehtaplı (mehtap-lı)
Cevap C

Bu köyün evleri, (I) sokakları, mezarları gibi çocuklarında da siyah bir (II) neşesizlik var. Renksiz dudakları (III) gülmenin ne olduğunu bilmiyor, (IV) durgun gözleri ağır bir melal içinde (V) ölümü düşünüyor gibi.
10. Parçada numaralanmış sözcüklerin hangisi yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

Arapçadan dilimize giren "sokak" sözcüğü kök olarak kabul edilir. Sözcük, cümlede çokluk eki (-lar) ve üçüncü şahıs iyelik eki (-i) almış. Sonuç olarak "sokakları" sözcüğü yapısı bakımından basittir.
Cevap A

Bu akşam gökyüzü bana, batıdan doğuya kadar dallarını uzatmış bir ağaç gibi göründü.
11. Bu cümlede kaç sözcük yapım eki almıştır?
A) 2   B) 3   C) 4   D) 5   E) 6

Çözüm

Batıdan — bat-ı (fiilden isim olmuş, güneşin battığı yer anlamında)
Doğuya — doğ-u (
fiilden isim olmuş, güneşin doğduğu yer anlamında)
Uzatmış — uza-t (fiilden fiil yapan y.e)
Göründü — gör-ün 
(fiilden fiil yapan y.e)
Cevap C

Onu her sabah dirilten (I) gündelik arzulardan birini de hissetmiyordu. Aklına Şinasi’yle münakaşası (II) gelince bu hatıranın yükünden kurtulmak ister gibi yorganı üstünden attı ve (III) yataktan atladı. Başı hep düşünmeye cesaret edemediği şeylerle (IV) doluydu ve bir dakika sonraya bile hâkim olamayacak kadar istikbalden (V) korkuyordu.
12. Parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisi yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

I, II, III ve IV numaralı sözcükler türemiştir.
I — günde-lik (isimden isim)
II — gel-ince (zarf-fiil eki) Bütün fiilimsi ekleri birer yapım ekidir.
III — yat-ak (fiilden isim)
IV — dol-u (fiilden isim)
V numaralı sözcük ise çekimli bir eylemdir ve yapısı bakımından da basittir. Burada eylem kökü (kork-), şimdiki zaman kip eki -(i)yor ile ek eylem (hikaye birleşik zaman, -idi) almış.
Cevap E

I. Yazım kurallarından üç soru çıkacakmış.
II. İstersen yarın yardıma gelirim.
III. Dünkü listede adım yoktu, diyor.
IV. Seçim akşamı film seyretmeyi tercih ettik.
V. Onun için biçim değil içerik önemliydi.
13. Altı çizili sözcüklere göre n
umaralanmış cümlelerde "-im" eki kaç farklı görevde kullanılmıştır?
A) 1   B) 2   C) 3   D) 4   E) 5

Çözüm

I, IV ve V. sözcüklerde "-im" eki fiilden isim yapan yapım ekidir.
II — gel-ir-im (şahıs eki)
III — (benim) ad-ım (iyelik eki)
Cevap C

Yazar üzerine yapılan birçok çalışmada da belirtildiği gibi onun en baskın mizaç özellikleri olarak şunlar görülmektedir: yalnız, aylak, insanları ve tabiatı seven, hayalperest.
14. Parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Birleşik sıfat
B) Fiilden türemiş isim
C) İsimden türemiş isim
D) İsimden türemiş fiil
E) Gövdeden türemiş sıfat-fiil

Çözüm

Birleşik sıfat — birçok
Fiilden türemiş isim — yaz-ar, bas-kın...
İsimden türemiş isim — yalın-ız (yalnız)
İsimden türemiş fiile örnek yok.
Gövdeden türemiş sıfat-fiil — yap-ıl-an (gövde: yapıl-)
Cevap D

O zaman başından (I) aşkındı derdi,
Mermeri (II) oyardı, taşı delerdi.
Kaç (III) yanık yolcuya (IV) soğuk su verdi,
Değdi kaç (V) dudağa çoban çeşmesi
15. Dizelerdeki numaralanmış sözcüklerden hangisi yapısı bakımından farklıdır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

I — aş-kın (-gin: fiilden isim y.e)
III — yan-ık (-ik: fiilden isim y.e)
IV — soğu-k (-k: fiilden isim y.e
V — dud (tut)-ak (-ak fiilden isim y.e)
Cevap B

16. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde "-er" eki isimden fiil yapan yapım ekidir?
A) Arkadaşları olarak onun için yüzer lira topladık.
B) Aramızda hiçbir zaman bir çıkar ilişkisi olmamıştı.
C) Küçükken nedense çöpçülerden çok korkardım.
D) Sararmış takvim yapraklarını çevirdi bir bir.
E) Cebinde bir mektup çıkarıp masaya koymuş.

Çözüm

A — yüz-er (isimden isim y.e)
B — çık-ar ilişkisi (fiilden isim y.e)
C — kork-ar-dı-m (geniş zaman kip eki)
D — sarı-ar (isimden fiil y.e) Sözcük türetilirken ünlü kaybına uğramıştır.
E — çık-ar-ıp (fiilden fiil y.e)
Cevap D

(I) Yalnız göğün bu parçasında birçok ince, uzun, (II) karışık damarlar vardı ki, içten bir (III) aydınlık, bir sedef (IV) parlaklığı ile henüz yanıyor, renkli, ziyalı (V) görünüyordu.
17. Parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisi türetilirken ünlü kaybına uğramıştır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

"Yalın" sözcüğü türetilirken ünlü düşmesine uğramış.
yalın: isim kökü
-ız: isimden isim yapan y.e
Cevap A

Gökler bulutlanıyor, rüzgar (I) serinliyordu
Serpilmeye (II) başladı bir rüzgar ince ince
Son yokuş noktasından (III) düzlüğe çevrilince
Nihayetsiz bir ova (IV) ağarttı benzimizi
Yollar bir şerit gibi ufka (V) bağladı bizi
18. Dizelerdeki numaralanmış sözcüklerden hangisi birden fazla yapım eki almıştır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

ağartmak (beyazlatmak)
IV — ağ (ak): isim kökü
-ar: isimden fiil yapan y.e
-t: fiilden fiil yapan y.e
Cevap D

Köyde her şey (I) uyku içinde, (II) sessiz izbelerin kapıları ağızlarına kadar (III) açık, içlerinde in cin yok. Yalnız sinekler kara bulut gibi, (IV) boğucu havanın içinde (V) uçuşup vızıldıyor.
19. Parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisi gövdeden türemiştir?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

Gövde, kökün yapım eki almış halidir.
V — uçuşup
uç-: fiil kökü
-uş: fiilden fiil yapan y.e (gövde)
-up: zarf-fiil eki, fiilden isim yapan y.e
Cevap E

I. Öğretmen ilk derste defterlerimize göz attı.
II. Bugün döneceğini bilemezdim.
III. Teliflerini hiç düşünmeden reddetti.
IV. Benim için fark etmez, dedi.
V. Sen yazadur ben birazdan gelirim.
20. Numaralanmış cümlelerdeki birleşik fiiller türleri bakımından eşleştirilse hangisi dışarıda kalır?
A) I   B) II   C) III   D) IV   E) V

Çözüm

I — "Göz atmak", anlamca kaynaşmış birleşik eylemdir.
II ve V — "Bilemezdim" yeterlik eyleminin olumsuzu, "yazadur" ise sürerlik eylemidir. Sonuç olarak ikisi de kurallı birleşik eylemdir.
III ve IV — "Reddetmek" ve "fark etmek" yardımcı eylemle kurulan birleşik eylemdir.
Cevap A

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.